Mətbuatda davamlı olaraq adlarla bağlı problemlər gündəmə gətirilir. Mülki Məcəlləyə əsasən hər bir fiziki şəxsin adı addan, ata adından və soyaddan ibarətdir. Adlarla bağlı ciddi problemlərdən biri də adlarının rəsmiləşdirilməsi (rəsmi sənədlərdə yazılması) zamanı yol verilən nöqsanlardan irəli gəlir. Belə ki, doğum haqqında şəhadətnamədə adlar yazılan zaman yanlışlığa yol verilir ki, bu da sonradan anlaşılmazlığa səbəb olur və ya vətəndaşlara ciddi problemlər yaradır.

Məsələn, Baş nazir Artur Rəsizadənin soyadının necə olmasını mən bu günə kimi bilmirəm. Rəsmi sənədlərdə və KİV-lərdə Rəsizadə, Rəsi-zadə, Rasi-zadə ( Vikipediyada ) bəzən isə Rəsi Zadə soyadlarının hamısı Artur müəllimin adının qarşısında yazılır. Mən baş nazirin soyadını dəqiqləşdirmək üçün internetdə axtarış verəndə də bu bir daha təsdiq olundu. Belə qərara gəldim ki, Artur müəllim nə özü nə də KİV əməkdaşları bu günə kimi hələ də Azərbaycan Respublikası Baş Nazirinin soyadının yazılış qaydasını bilmirlər. Məncə, Artur müəllim soyadını dəqiq bilsə təkzib verər və bu müxtəlif soyadlılığı aradan qaldırardı. 

Valideynlərinin soyadı Rəsizadə olan bəzi uşaqlarının doğum haqqında şəhadətnamələrinin soyad qrafasında Rəsi-zadə və ya Rəsi Zadə kimi soyadlara da rast gəlinir. Əslində belə halda uşağın doğum haqqında şəhadətnaməsi etibarsız hesab olunmalıdır. Çünki uşağa verilən soyad valideynin soyadına uyğun deyil.

Doğum haqqında şəhadətnamələrdə yazılan adlar bəzən məmurların səhlənkarlığı ucbatından şəxsiyyət vəsiqəsində, diplomda, pasportda və ya digər sənədlərdə fərqli yazılır. 

Son 6 ay ərzində mənə edilən müraciətlərdə daha çox adın və ata adının yazılışındakı fərqliliklərin yaratdığı problemlərlə bağlıdır. Məsələn, Almaniyada nikaha daxil olmaq istəyən Azərbaycan Respublikası vətəndaşının doğum haqqında şəhadətnaməsində soyadı Rəfizadə, şəxsiyyət vəsiqəsində Rəfi-zadə ( tire işarəsi ilə), pasportunda isə Rəfi Zadə (tire işarəsi olmadan və sözün ikinci hissəsi böyük hərflə), subaylıq şəhadətnaməsində isə soyadı Rəfi-zadə şəxsiyyət vəsiqəsində olduğu kimi) yazılıb. Nikahı qeydiyyata alan orqan isə bu soyadlardakı işarələrin fərqinə görə təqdim olunan sənədlərin fərqli olduğu əsasına görə və nikahı qeydiyyata almaqdan imtina edib.

Başqa bir müraciət isə Almaniyada işə düzəlmək istəyən və sənədlərində soyadlarının fərqli yazılmasına görə imtina alan şəxsdəndir. Onun doğum haqqında şəhadətnaməsində soyadı Əlif- zadə, şəxsiyyət vəsiqəsində və diplomunda Əlif Zadə pasportunda isə Əlifzadə kimi yazılıb.

Ailə birləşməsi ilə bağlı müraciət edən bir ailədə isə Qeydiyyat şöbəsi bir ailədə doğulan 3 uşağın hərəsinin soyadını bir formada: birinci uşağı Xankişiyev, ikincisini Xan-kişiyev üncünü isə Xan Kişiyev soyadı ilə rəsmiləşdirmişdir.

Eyni problemlərlə müxtəlif sənədlərdə adları fərqli rəsmiləşdirilən şəxslər də mövcuddur. Məsələn doğum haqqında şəhadətnamədə adı Əliqismət kimi göstərilən şəxsin şəxsiyyət vəsiqəsində və diplomunda adı Əlqismət kimi, pasportunda isə yenidən Əliqismət kimi göstərildiyi üçün həmin şəxsin Almaniyada işə düzəlməsi prosesi nəzərdə tutulduğundan 9 ay gec tamamlandı. Bu siyahını kifayət qədər uzatmaq olar. Hesab edirəm ki, qeyd olunan faktlar problem haqqında təsəvvür yaratmağa yetərlidir.

Qanunvericiliyin tələbinə görə uşağın soyadı, bir qayda olaraq, valideynlərin soyadı ilə müəyyən edilir. Bu o deməkdir ki, şəxsə verilən soyad valideynin soyadına uyğun yazılmalı hətta işarə dəyişikliyinə yol verilməməlidir. Şəxsiyyət vəsiqəsi də təqdim olunan doğum haqqında şəhadətnaməyə uyğun yazılmalı, soyadların bölünməsi, bir hissəsinin böyük hərflə yazılması, hər hansı hərfin buraxılması kimi hallara yol verilməməlidir. Digər sənədlər isə şəxsiyyət vəsiqəsinə uyğun yazılmalı və səfhə yol verilməməlidir.

Vətəndaşlar sənədləşmə zamanı diqqətli olmalı, sənədlərin ilkin sənədə yəni , doğum haqqında şəhadətnaməyə uyğun yazılmasına nəzarət etməlidirlər. Səfhə yol verildiyi halda əlavə ödəniş etmədən sənədin dəyişdirilməsini tələb etməlidirlər.

Sənədləşmə zamanı yol verilən səhvlərin dərhal aradan qaldırılmamağı sonradan başqa ölkələrdə işə düzəlmə, nikaha daxil olma, vətəndaşlıq əldə etmə və s. zamanı ciddi problemə çevrilir, nəzərdə tutulmayan gözlənilməz xərclər tələb edir.

Göründüyü kimi məmurun savadsızlığı və ya diqqətsizliyinin əziyyətini hər yerdə səkirik. Bir müddət əvvəl Azərbaycanda “Adlar (və soyadlar) haqqında” qanun qəbul olunacağı gündəmə gətirilmişdi. Hətta Milli Məclisdən Nizami Cəfərov bununla bağlı açıqlama da vermişdir.

Əslində adlarla bağlı yaranan münasibətləri tənzimləyən normativ sənədlər kifayət qədərdir. Ola bilsin ki, bu sahədə ayrıca qanunun da qəbul olunmasına həqiqətən ehtiyac var. Bunun üçün əsaslı araşdırma və təhlillər aparılmalı, ehtiyaclar müəyyən olunmalıdır.

Mövcud faktlar ondan ibarətdir ki, sənədləşmə aparan zaman səhvə yol verən məmurların məsuliyyət məsələsi həll olunmalı, bu səbəbdən vətəndaşlara vurulan ziyana görə onların məsuliyyətə cəlb olunmalıdırlar. Çünki, adların yazılışı zamanı yol verilən səhvlər insanları olduqları ölkəyə inteqrasiyasını gecikdirir, sənədləşmə prosesinin aylarla, bəzən illərlə uzanmasına şərait yaradır, əlavə maliyyə xərcləri tələb edir və s.