Azərbaycan Demokratiya və Rifah (ADR) Hərəkatının sədri, tanınmış iqtisadçı, Müsavat Partiyası başqanlığına keçmiş namizəd Qubad İbadoğlu son zamanlar ölkəmizdə və Müsavat Partiyasında baş verənlərlə bağlı pia.az-a müsahibə verib. 

Moderator.az həmin müsahibəni oxucuları ilə bölüşür:

 -Qətiyyən, mənim  azad və demokratik Azərbaycan uğrunda verdiyimiz mücadilənin çətin, amma şərəfli  dövrünün böyük hissəsi Müsavatla bağlıdır.  O dövrün çətinliklərinə və  min cür əziyyətlərinə baxmayaraq,  həmin günləri  həmişə xoş hisslərlə  xatırlayıram. O  Müsavat  bir qrupun  deyil,  xalqın marağına  xidmət  edirdi. Bütün zamanların, tariximizin ən şərəfli partiyası olan bu partiyada qərarları indiki kimi  özünün yox,  xalqın  gələcəyini düşünən insanlar qəbul edib.  Elə ona görə  Müsavat həmişə öndə idi, hətta son  zamanlaradək  bu partiya Azərbaycan xalqının böyük bir hissəsinin ümid yerinə çevrilmişdi.  Çünki, əsl müsavatçıların mübarizəsi mənafe deyil, məfkurə mübarizəsi idi.  Lakin, gərəksiz eqolara  və çürük ittihamlara  görə zaman-zaman  partiyanı zəki  və nüfuzlu insanlar tərk etdi. Bu qəbilədən olan axırıncı  qrup isə son qurultaya qədər gözlədilər. Görəndə ki, qurultay işinə haram qatıldığına görə,  illərlə yığılıb qalmış problemləri həll etmək əvəzinə  partiyaya əlavə problemlər gətirdi,  onlar da partiyadan ya istefa verdi, ya da xaric olundu. 

Beləliklə də Şərqin ən qədim partiyası  boşaldı və dərnəyə çevrildi. İllərlə misqal-misqal qazandıqlarımızı nə yazıq ki,  qurultaydan sonra fərqinə varmadan, zalımcasına batman-batman xərclədilər, partiyadaxili demokratiyanı boğmaqla onu gözdən saldılar.  Bunu əvvəlcədən görürdüm, bilirdim ki,  ictimai rəy Müsavatın parçalanmasını qəbul etməyəcək. Ona görə də son qurultaydan sonrakı  dövrdə  dostlarımızla bərabər çox çalışdıq ki, partiyanın bütövlüyünü qoruyaq, dialoq təklif etdik, qarşı tərəflə görüş keçirdik, partiyadan çıxmaq istəyənlərə dur, gözlə dedik. 

Lakin Arif Hacılı əlcəyini geyən İsa Qəmbər əli buna imkan vermədi və qərəzli çıxışları ilə vəziyyəti daha da gərginləşdirdi, on illərlə hakimiyyətin haqsızlıqlarına sinə gələn üzvlər olmazın ədalətsizliklər etdi, onları xəyanətkar,  satqın adlandırdı. O, hər vəclə çalışırdı ki, mən və mənim  yaxın tərəfdarlarım partiyadan getsin, bu baş verməyəndə  də bizləri nizamnamə pozuntusu ilə partiyadan uzaqlaşdırdılar. Çünki onlara güclü və böyük deyil, kiçik və idarəolunan Müsavat lazım idi. Ona görə də bizim orda qalmağımızı özlərinə təhlükə hiss etdilər. Nəticədə  Müsavatı indiki ağır duruma saldılar. Odur ki, ömrümün ən məhsuldar 18 ilini verdiyim  partiyanın düşdüyü vəziyyət məni çox məyus edir. 

- İsa Qəmbərlə münasibətlərim şəxsi deyil, işgüzar  müstəvidə partiya çərçivəsində qurulmuşdu və onunla da bitdi. Çünki İsa Qəmbər şəxsən mənə deyil, bütövlükdə Müsavatın dəyərlərinə və prinsiplərinə xəyanət etdi.  

-Kimlərdənsə  incik düşmək, kin saxlamaq  mənim xarakterimə  uyğun davranış deyil. Həyatım boyu çox haqsızlar görmüşəm və həmişə də onları sakitliklə qarşılayaraq, sonda da  təmkinlə dəf etmişəm.  Amma xəyanəti  bağışlamıram, çünki, onun mənbəyində  yalan  və riyakarlıq var. İnanıram ki,  xəyanətkar fəaliyyətə başqasını aldatmaqla başlasa da, bu son nəticədə   özünü aldatmaqla bitəcək.

ABŞ-a səfərə gəlincə, onun siyasi incikliklə əlaqəsi yoxdur, ola bilər ki, proseslərin  zaman ardıcıllığı belə qənaətə gəlməyə əsaslar yaradır. Lakin bu təsadüfi və texniki məsələdir. Çünki  ABŞ-a səfər porqramlarım  hələ Müsavat qurultayından əvvəl təşkil olunmuşdu. Qurultaya görə onu   təxirə saldım və qurultaydan sonra  yenə də dəvətlər gəldi. Bu dəfə  ötən ilin oktyabrında başlamalı olan proqramı marta ertələdim. Bura da gələndən sonra 5 aylıq  səfər proqramına malik idim. Onu da bitirəndən sonra  məşhur  Duke Universitetindən dəvət gəldi. Hazırda bu universitetin professoru olaraq  akademik fəaliyyətlə məşğulam.  

- Milli Təhlükəsizlik  və Rabitə Nazirliklərində baş verənlərləri diqqətlə izləyirəm. Korrupsiya və dövlət vəsaitini mənimsəmə kontekstində  hər iki nazirlikdə baş verənlərdə  qeyri-adi bir şey görmürəm. Çünki  Milli Təhlükəsizlik  və Rabitə Nazirliklərində baş verənlər bir az fərqli qaydada digərlərində də müşahidə olunur. Bu gün nəinki mərkəzi, hətta yerli icra hakimiyyəti orqanlarının çoxunda sifarişlər dövlət orqanlarının rəhbərlərinin  özünə və yaxınlarına  məxsus  şirkətlər vasitəsilə icra edilir. Bu zaman layihələr şişirdilir və külli miqdarda  büdcə vəsaiti mənimsənilir.  Bu məsələnin  yeni siyasi şərtlər yaradacağı  ehtimalı aşağıdır. Bu hadisənin  ölkədə  mövcud siyasi  mühitin formalaşmasında  hakimiyyətin hökmran mövqeyini  ciddi şəkildə zəiflədəcəyinə inanmıram.

- Beynəlxalq Bankda baş  verənlərdə dövlət orqanlarını da məsuliyyətli hesab edirəm. Çünki Maliyyə Nazirliyi bankın əsas səhmdarıdır və səhmlərin 50.2%-i  ona məxsusdur.  Bu bank  səhmdarları ilə yanaşı, həmçinin Mərkəzi Bank qarşısında da hesabatlı olub. İllərlə formalaşmış və son nəticədə ümidsiz borclara çevrilmiş hesablaşmalar  və ödənişlər barədə ən azı hər iki dövlət qurumu məlumatlı olub və zamanında qərar verməyib. Hesab edirəm ki, bu bankla  bağlı vaxtında  və düzgün qərarlar qəbul edilərdisə, onun iqtisadiyyata, xüsusilə də bank sektoruna  neqativ təsirləri xeyli azala bilərdi. Fəsadlara gəlincə, bu bankın   maliyyə “xərcləri”ni  əsasən dövlət  çəkir. Mərkəzi Bank Beynəlxalq Banka 3 milyard manatını ayırıb. Bu vəsaitin 2 milyard manatı artıq banka daxil olub, amma problemlər hələ də tam həll olunmayıb. 

  - Azərbaycanın  yox, başqa dövlətlərin  hökümətlərindən belə müraciətlər almışam. Onların dəvəti ilə Ukraynada, Qırğızıstanda, Gürcüstanda və Qazaxıstanda müzakirələrə qoşulmuşam. Hətta ötən ilin birinci 6 ayını Bişkekdə Maliyyə  naziri, İqtisadiyyat naziri, parlamentlə, xüsusilə də hakim partiyanın fraksiyası  və baş nazirin ofisi ilə   sıx  işlədim və həmin ölkədə büdcənin islahatlarına, xüsusilə də onun  proqramlar üzrə təsnifatına  və büdcə məcəlləsinin hazırlanmasına məsləhətlərimlə dəstək oldum.  Azərbaycan hakimiyyətinə gəlincə, rəhbərlik etdiyim İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin adından müxtəlif istiqamətlər üzrə  hökümətə tövsiyyələr təqdim etmişik, əvvəllər belə  məsləhətləşmələrə ehtiyac yarananda da mən özüm birbaşa olmasam da, Mərkəzin əməkdaşları müzakirələrə qoşulublar. 

- Yaxın münasibətdə olduğum yüksək vəzifəli şəxslər yoxdur, amma orta və aşağı  səviyyəli məmurlar arasında  xeyli tanışlarım vardır ki, onlarla  da  tez-tez informasiya  və fikir mübadiləsi edirik. Yüksək vəzifəli şəxslər arasında xüsusi hörmətə layiq olanlar yox, başqaları ilə müqayisədə daha proqressiv sayılanları fərqləndirmək mümkündür, amma onların isə adlarını sadalayıb problem yaratmaq istəməzdim. 

- Hökümət  hələ də son 1 ildəki  cari siyasətini  mövcud ehtiyatlar üzərində qurmaqla vəziyyətdən çıxmağa çalışır. Eyni yanaşma biznes və istehlakçı cəmiyyətində də müşahidə olunur. Təəssüf ki,  hökümətin  Azərbaycan iqtisadiyyatının gələcəyinə yönələn  kompleks siyasəti yoxdur. Hələ də çoxları  hesab edirlər ki, neft qiymətləri yenidən bahalaşacaq və əvvəlki tək ölkəyə çoxlu və yüngül pullar gələcək.  Çünki onların əlavə maliyyə qaynaqları axtarmaq üçün səyləri görsənmir, gizli iqtisadiyyat  və korrupsiya yenə  də çiçəklənməkdədir. Hətta Milli Təhlükəsizlik  və Rabitə Nazirliklərində baş verənlərdən sonra da məmurların gəlirlərinin deklarasiyası istiqamətində siyasi iradə yoxdur, tenderlər də həmişəki kimi korrupsiya mənbəyi olaraq qalır.

- Sahibkarlara  ilk növbədə  iqtisadi azadlıq və müstəqil məhkəmə lazımdır. Onların hər ikisi  üçün lazım ilkin  şərtlər belə formalaşdırılmayıb. Son zamanlar bəzi kosmetik addımlar atılsa da, onlar gec olduğuna görə ciddi effekt verə bilməyəcək.  Ã–lkədə sahibkarların fəaliyyətinə haqsiz müdaxilələr və yersiz yoxlamalar çox kütləviləşdiyindən, onlar əsassız  olaraq vergi cərimələri ilə  yükləndiyindən vəziyyətdən çıxışın yeganə yolu bütün təsərrüfat subyektlərinə  ümumi vergi amnitsiyası vermək  və  rəqabəti dəstəkləyən, bazarlarda inhisarçıların hökmran mövqeyini zəiflədən liberal iqtisadi islahatlara başlamaqdır.

- Hazırkı şərtlərlə nəqliyyat sektoru daha perspektivli görsənir, xüsusilə də dəmiryol nəqliyyatı. Hesab edirəm ki, Qars-Axalkalaki-Tiflis-Bakı dəmiryol xətti  və Ələt dəniz limanı tam gücü ilə işə düşəndə  milli iqtisadiyyat bunun müsbət təsirlərini  hiss edəcək və Azərbaycanın transit gəlirləri qat-qat artacaq. Digər sahələr arasından isə kimya və metallurgiya sahələrinin  də perspektivi yüksəkdir.  Kənd təsərrüfatının və turizmdən  yaxın gələcəkdə ciddi  nəticələr gözləmirəm. İnşaat və rabitə sektorunda isə mövcud vəziyyətin ciddi dəyişəcəyinə inanmıram.

- Devalvasiya manatın probemini həll etmək üçün yetərli deyil. Lakin ona  olan təzyiqi yumşaltmaq məqsədi güdə bilər və  yaxud ondan üzən məzənnə kursuna keçid istiqamətində  bir mərhələ olaraq  istifadə etmək olar.  Nəzərə alsaq ki, yaxın illərdə ölkəyə valyuta daxil olması azalmaqda davam edəcək və eyni zamanda ölkəyə valyuta  gətirən  məhsul və xidmət ixracatında ciddi artım olmayacaq, o halda devalvasiya hələ də  gündəmdə qalacaq. Hazırda bir tərəfdən Mərkəzi Bankın, digər tərəfdən də Neft Fondunun ehtiyatlarının daxili bazarda manata dəyişdirilməsi vəziyyəti nəzarətdə saxlamağa imkan verir, amma bu sonsuzluğa qədər davam edə bilməz. Odur ki, hesab edirəm ki, hökümət manatın məzənnəsi ilə bağlı siyasətinə bir daha yenidən  baxmalı olacaq. Sadəcə onun zamana ehtiyacı vardır. Dekabrın 18-də ABŞ-da  Federal Ehtiyat Sisteminin uçot dərəcəsinin artırılması ilə bağlı qərarından sonra devalvasiya ehtimalı daha da  güclənəcək. 

- İlk növbədə bank sektorunda rəqabətli mühit təmin edilməli, bank və sığorta bazarı xarici investorlara açıq olmalıdır. Əgər xarici  banklar və onların filialları üçün sərbəst imkanlar yaradılarsa və bazara  stabil mövqeli, tanınmış Avropa və ABŞ bankları buraxılarsa, bu həm kredit faizlərinin aşağı düşməsini və həm də müştəri məmnuniyyətinin artımını şərtləndirə bilər. 

- Azərbaycan iqtisadiyyatının ən böyük problemi azadlıqların olmamasıdır. İqtisadi islahatları aparmaq üçün hökümət  ilk növbədə liberallaşdırmanı, rəqabət  və şəffaflığı dəstəkləməlidir. Hökümətin indiki tərkibi ilə də bu islahatları aparmaq mümkündür. Əsas odur ki, ortalıqda siyasi iradə olsun. 

- İndiki şərtlərlə təəssüf ki, yox. Amma ölkə iqtisadiyyatını indikindən daha güclü, dayanıqlı və eyni zamanda sosial baxımından ədalətli qurmaq mümkündür. 

- Rusiya iqtisadiyyatında yaranmış böhranın əhəmiyyətli təsiri olacaq. Çinə gəlincə, onun təsirindən ehtiyatlanmağa dəymir. Çünki, bizim iqtisadiyyatımız, xüsusilə də istehlak bazarımız və sosial təminatımız Rusiyaya daha sıx bağlıdır. 

- Təəssüf ki, hazırda mövcud olan Suriya, Rusiya, İran, Çinlə  bağlı problemlərin fonunda ölkəmiz nisbətən arxa plandadır. Amma Azərbaycanın cografi mövqeyi ABŞ və digər böyük dövlətləri bizi maraq dairəsində saxlamağa məcbur edir. Məlum hadisələrdən sonra terror və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq imkanlarının artırılması  yaxın gələcəkdə  Azərbaycanın önəmini daha da artıracaq. 

- Seçkilər hakimiyyətin istədiyi  və xalqın da gözlədiyi kimi keçdi. Bu seçkinin daxildə önəminin az olması, onun beynəlxalq miqyasda da dəyərini aşağı saldı. Ona görə də  onun nəticələrinin Qərblə münasibətlərdə əhəmiyyətli dəyişiklərə  təsir edəcəyini gözləmirəm. 

- Hazırkı  müxalifətin gələcəyi  indikindən də  tutqun görsənir, onun gəncləşməsi ehtimalı da, qocalması  ehtimalından  çox aşağıdır.  

- Azərbaycana gələn ilin əvvəlində dönəcəm və indiyə qədər məşğul  olduğum işlərimi davam etdirəcəm. Əsas ağırlığı ictimai fəaliyyətin üzərinə qoyaraq, vətəndaş cəmiyyətinin qurulması, azadlıqların genişlənməsi və ölkənin demokratikləşməsi  istiqamətində çalışmalarımı davam etdirəcəm.