Suriya ətrafında cərəyan edən hərbi-siyasi böhran artıq yeni və həlledici mərhələyə qədəm qoyub. Hadisələrin bu istiqamətdə inkişafı gözlənilən olmaqla yanaşı həm də qaçılmaz idi. Ağır müharibənin yaratdığı dağıntılara, fəlakətlərə, insan itkilərinə, qaçqınçılığa son qoymaq üçün regionda hərbi-siyasi vəziyyətin bu həddə gəlməsi olduqca müsbət haldır.

Artıq bu andan etibarən region yeni düzənləməyə qədəm qoyacaq. Çünki, böyük dövlətlərin iştirakı ilə müharibə heç kəsə lazım deyil. Regionda onun qalibi yoxdur. ABŞ və Avropa da proseslərə daha aktiv müdaxilə yolunu seçmək məcburiyyətində qalacaq. Hərbi əməliyyatlar bir müddət artsa da, dinc insanların itkiləri ilə müşayət olunan hərbi zərbələr də tədricən məhdudlaşacaq və münasibətlər başqa müstəviyə keçəcək.

Uzun müddətdir Türkiyəni regionda münaqişəyə cəlb etmək istəyən maraqlı qüvvələr var idi. Amma, Türkiyə daha çox təmkinlə davranır və hadisələrə bir başa qarışmaqdan yayınırdı. Artıq Suriya məsələsi elə bir həddə gəlib çatıb ki, bu məsələdə seyriçi olmaq Türkiyəni bir dövlət olaraq təhdid edir. İndi Türkiyə özünün ən güclü dövrünü yaşadığı bir vaxtda münaqişədə rol almaq üçün addım atdı. Yeni hökumət iş başında, PKK silahlıları ölkə daxilində əsasən sıradan çıxarılıb və kürd probleminin daha təhlükəli mərhələyə keçməsi əngəllənib. Faktiki olaraq kürd problemini alovlandıran xarici kəşfiyyatın dayaqları məhv edilib. Regionun müsəlman əhalisinin ən çox etimad göstərdiyi dövlət olmaq yolunda da Türkiyə alternativsizdir. Güman edirəm ki, Türkiyənin fəal hərbi-siyasi addımları region üçün uğurlu nəticələr yaradacaq. Təbii ki, NATO-nun da Türkiyəyə dəstək verməkdən başqa alternativi yoxdur. Avropa yaxşı anlayır ki, Rusiya-İran ittifaqının yarada biləcəyi təhlükə daha böyük fəlakətlərə meydan aça bilər. Həm də bu ittifaq qərbin maraqlarını ciddi təhlükə altına alıb. Avropanın daxilində hər an baş verə biləcək qanlı terrorun mənbəyini qurutmaq üçün hansısa müsəlman dövlətinə havadan bomba yağdırmaq çıxış yolu ola bilməz. Müsəlman dünyası ilə münaqişələrin azalması üçün qərbin Türkiyə ilə dərin münasibətləri çox önəmlidir. Artıq qərb dairələrinin davranışlarından bunu anlamaq olur. Fransada törədilən terrorun ardından Fransa prezidentinin ABŞ-da Obama ilə görüşməsi və terrorla mübarizədə daha fəal siyasətin aparılacağı anonsu idi. Məhz Türkiyənin də belə bir vaxt da öz sərhədlərini dəfələrlə pozan Rusiya təyyarəsini vurması ciddi ölçülüb-biçilmiş addım idi və təsadüfi sayıla bilməz. Hətta, Putinin "Türkiyə bizi arxamızdan vurdu" fikrində də Rusiyanın ciddi bir qayğısının və narahatlığının etirafı var.

Rusiya artıq özünü dərin bataqlığa sürükləyib. Amma, Putin administrasiyası hələlik öz aqressiv siyasətinə o qədər aludə olub ki, yaxınlaşan fəlakətini görmür. Bir-birinin ardınca zəif qonşuları ilə münaqişəyə girən və mövsimi qələbələr qazanan rəsmi Rusiya özünü məğlubedilməz sanır. İŞİD-lə mübarizə adı altında regionda öz iqtisadi-siyasi və strateji maraqları üçün mübarizə aparan Rusiyanın əsas müttəfiqi İrandır. Çünki, hər iki dövlət çalışır ki Suriyada Əsəd rejimini qorusunlar. Yüz minlərlə dinc insanın qatili olmasına, ölkəsinə misilsiz fəlakət gətirməsinə baxmayaraq onun hakimiyyətdə qalmasını təmin etsinlər. Əsas düşmanları isə regionun güclü və sabit dövləti olan Türkiyədir. Hər iki dövlət Türkiyəni və türkləri  özləri üçün düşmən hesab edirlər və hər fürsətdə məhvinə çalışırlar. Bu dəfə də eyni məkrli düşmənlər Türkiyəyə diş qıcayıb. Həm Rusiyanın həm də İranın iqtisadi-siyasi, sosial-ictimai durumu çox ağırdır. Hər iki dövlət yaxın zamanlarda ictimai-siyasi təlatümlərin meydanı olacaq və daha da zəifləyəcəklər. Rusiya Türkiyə ilə açıq müharibəyə girərsə proqnoz etmədiyi məğlubuyyəti alacaq. Çünki, həm daxili həm də xarici faktorlar tamamilə onların zərərinədir. Hələ çox önəmli olan iqtisadi əlaqələri bir kənara qoysaq, Rusiyada Türkiyəyə doğma münasibətdə olan on milyonlarla müsəlman-türk yaşayır. Bu müsəlmanlar Rusiyanın bütün strukturlarında təmsil olunur və heç də gözü qıpıq, qorxaq deyillər. Həmçinin Rusiyanın aqressiv siyasətindən zərər çəkən Avropa və ABŞ-da NATO çərçivəsində dolayısı ilə olsa da Türkiyəyə hərbi-siyasi dəstək verəcək. Hal-hazırda Avropa faktiki olaraq Rusiyanı özünə çox ciddi təhlükə hesab edir. Odur ki, Rusların Türkiyə ilə belə bir müharibəyə cəhd edəcəyi inandırıcı deyil. Rusiyanın hay-küyü daxili auditoriyaya hesablanmış siyasətdən uzağa gedə bilməyəcək. Beynəlxalq müstəvidə bu hədə-qorxu sabun köpüyü qədər əhəmiyyətlidir. Ruslar anlamalıdır ki hər aqressiv addımına adekvat cavab alacaqlar. Bu aqressiya davam edəcəyi təqdirdə fəlakət və zərər Rusiyanın olacaq.

Bir qədər qəribə səslənsə də, Suriya ətrafında Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin bu həddə gəlməsi bizim də milli maraqlarımıza uyğundur. Bu minvalla münaqişəli bölgələrdə status-kvo mütləq dəyişməyə istiqamət götürəcək. Xüsusilə də regionda ənənəvi hərbi-siyasi vəziyyət davam etməyəcək. Bu isə regonda yeni münasibətlər sisteminin yaranması baxımından olduqca vacib amildir. Azərbaycan hökuməti tərəddüd etmədən haqlı və güclü tərəf olan Türkiyənin yanında yer almalıdır. Düzdür son illər hökumətimizin apardığı xarici siyasəti izləyərkən gəlinən qənaət budur ki, hökumətimiz doğru qərar qəbul etmək imkanında deyil. Dünyada sülhpərvər olmaq ən ideal variant olsa da, bəzən çox böyük müharibələrdən də qaçmaq olmur. Müharibədən, döyüşdən qorxan millət və dövlət öz vətənini, vətəndaşını qoruya bilməz. Gələcəkdə baş verə biləcək heç bir aktiv münaqişədən qətiyyən narahat olmaq lazım deyil. İndi dünyada elə bir iqtisadi-siyasi böhran hökm sürür ki, onu yalnız müharibələrlə tənzimləmək istəyində olanlar az deyil. Deməli dünya yeni hərbi qarşıdurmalardan da sığortalanmayıb. Odur ki, cəmiyyətimizi müharibə qorxusu ilə tərbiyyə etməyə son qoyulmalıdır.