Moderator.az tanınmış şair Aqşin Yeniseylə müsahibəni təqdim edir:

”“ Düzü, nə qədər primitiv nümunə olsa da, deyim ki, bir dəfə türk kanallarının birində bir aparıcı dedi ki, Tarkan çox gözəl müğənnidir, amma o, öz sevənləri ilə bir yerdə qocalmağı bacarmadı, həmişə yeniyetmələrin sevimlisi olaraq qalmağı üstün tutdu. Mən sadəcə, öz oxucularımla qocalıram...

”“ Təkcə mən yox, ümumiyyətlə, bizim nəslin yazıçı, şair, siyasətçi kimi tanınmasında qismətimizə düşən savadsız, mütaliəsiz nəslin çox böyük rolu oldu. Mənim elə oxucularım var ki, məndən başqa heç kimi oxumayıb, onun gözündə mən yeganə dünya ədəbiyyatıyam.

”“ Mənim o yaş dövründə yazdıqlarımı yazan yeni nəsil yetişdi. Mən özünü hamıya göstərən, amma heç kimə qismət olmayan o ənənəvi həqiqətləri yeni sahiblərinə təhvil verdim.

”“ Kütləvi həqiqətlər heç vaxt yiyəsiz qalmır. 

”“ Bu cür yanaşmalar şərti şeylərdir, əgər bu gün kitab halında oxunası şair yoxdursa, bu o demək deyil ki, məndən sonra şair yoxdu. Bu, sadəcə, o deməkdir ki, hələ məndən sonrakı mərhələ gəlib çatmayıb.

”“ Mən belə söhbətləri kənardakılardan eşidirəm. Şair üçün ən lazımsız yer ədəbiyyat tarixidir. Mən orta məktəb dərsliklərində bizə öyrədilən heç bir şairi, yazıçını sonradan axtarmadım, oxumadım. Oxuduqlarım hamısı rəsmi tarixdən kənarda qalan müəlliflər idi.

”“ Ayrı-ayrı şerilərə gəlincə Fərid Hüseynin, Qismətin, Şəhriyar del Gəraninin, xanımlardan Fəridə Məmmədovanın şeirləri mənim şerlərimi qatlayıb ciblərinə qoyar.

”“ Adlarını çəkdiyin yazıçıların hərəsinin öz çəkisi var və bu yazarları sovet tənqidçiləri kimi topdan dəyərləndirmək doğru deyil. Mənim əlimdən ancaq o gəlir ki, fərq qoymadan hamısını oxuyuram. 

”“ Mənə elə gəlir ki, biz hamımız yol qırağına düzülmüş eyni boyda olan işıq dirəkləri kimi bir şeylərik. Lakin aramızda özünü yuxarı dartmaq istəyən bəzi şalbanlar var. 

”“ Şair kimi siyasət mənə çox uzaqdı, amma vətəndaş kimi həmişə siyasi proseslər haqqında öz fikirlərimi yazmaq ehtiyacı hiss etmişəm. Tarixdə şairlər siyasətdəki yerləri ilə deyil, daha çox öz dövrlərinin hökmdarlarına bəslədikləri münasibətlərlə də yadda qalıblar. Məsələn, Sezarla ağzını açanda bütün Romanın uğultusunu susduran Siseronun mükalimələri, yaxud öz qılıncı ilə Asiyanın, az qala, yarısını tutmuş Topal Teymurla, öz şeirləri ilə bütün Asiyanı bürümüş Nəsiminin dini, siyasi münasibətləri, Atatürkün Nazim Hikmətə, Stalinin Bulqakova göz qoyması və s. 

”“ Bir məsələ var ki, bizim nəsil yazarların çoxu qonorarla dolandıqları üçün demək olar ki, bir vaxtlar hər gün nəsə yazırdılar. Mənim elə vaxtım olub ki, yalnız dolanışıq xətrinə hər gün 2-3 sayta, qəzetə yazı yazmışam. O yazıların əksəriyyəti mənim və yaşıdlarımın daxili ehtiyacından doğan yazılar deyildi, bunu bizi tanıyanlar bilirdi. İndi isə narahat olduğum ictimai-siyasi mövzular haqqında vaxt tapdıqca yazıram. Həm də artıq yaş diktə edir ki, tarixi əhəmiyyəti olmayan mövzulara vaxt ayırmaq lazım deyil.

”“ Yox, yazdığım bir hərfin belə üstündən imzamı götürmək fikrim yoxdur. Amma etiraf edim ki, mentalitet yuxarılarla aşağıların yeganə ortaq mövzusu olduğu üçün qonorar xətrinə ən çox yazdığımız mövzu idi. İndi yazıçı kimi tanınan dostlarımız bu mövzunu uzadıb romanlara, hekayələrə çevirdilər. Amma mənim şeirlərimdə heç vaxt məişət duyğusu olmayıb.

”“ Əksinə, atalıq məni evdə uşaq oyuncağına çevirib. Bir uşağın sevimli əşyası olmaq, nə gözəl bir hiss.

”“ Mənim üçün medianın o sən deyən tərəfləri heç vaxt əhəmiyyət daşımayıb. Bütün dünyada media müxtəlif korporativ maraqlara xidmət edir. Bu yaxınlarda Almaniya telekanallarından biri dövlətin maraqlarına xələl gətirəcək informasiyanı mediaya sızdırdığına görə “Əl-Cəzirə”də işləyən reportyorunu işdən qovdu. İlk iş yerim tələbə vaxtı "Mərkəz" qəzetində olub. Qəzetin o vaxtkı baş redaktoru Sahib Alıyev mənə istədiyim yazıları yazmaqda sərbəstlik vermişdi deyə, əsgər gedənə qədər bu qəzetdə işlədim. Əsgərlikdən sonra isə demək olar ki, bütün müxalifyönlü qəzetlərdə işləmişəm, əməkdaşlıq etmişəm. Orada da hakimiyyət nümayəndələri tənqid olunurdu, müxalifət haqqında heç nə yazmağa icazə vermirdilər. Nə vaxtsa siyasətə gəlsəm, bu suala başqa cavab verəcəyəm. 

”“ Bu, artıq həddən artıq şəxsi məsələdir... 

”“ Mənim ölüm-qalım məsələm həll olunanda Gömrük Hospitalının baş həkimi palatada tək-tənha uzandığım halda mənə dedi ki, sən prezidentimizin göstərişi ilə müalicə olunacaqsan. Halbuki həmin vaxt ən yaxın qohumlarım belə yanımda deyildilər. Sənin bu sualının cavabında mən yalnız bir söz deyə bilərəm. 

”“ Mən kişiyəm və kişinin boynunda kişi haqqının nə demək olduğunu çox yaxşı bilirəm. Həyat təkcə devalvasiyadan ibarət deyil.

”“ Bilirsiz, təkcə şairlərin hökmdarala yarındığı fikri doğru deyil. Tarix boyu hökmdarların da şairlərə ehtiyacı olub. Şərqin ən bitkin tarix kitabını “Siyasətnamə”ni yazmış Nizam-Əl-Mülk Ömər Xəyyamı Səlcuqlar dövlətinin hökmdarı Məlik şahın, ondan sonra isə Alp Arslanın baş nədimi təyin etmişdi. Nədimlər hökmdarın mənəvi-fəlsəfi ustadları idilər. Yaxud Teymurləng öləndə vəsiyyət etmişdi ki, onu öz nədiminin ayaqlarını altında basdırsınlar və fatehin qəbri indi də öz müəlliminin qəbri yanındadır. Çünki adı tarixə düşmüş hökmdar unudula bilər, amma adı “Yeddi gözəl”ə düşmüş hökmdar həmişə xatırlanacaq. Amma indi biz neyləyək ki, hərənin özünün dirsəyindən uzağa çatmayan bir arşını var. 

”“ Mən Azərbaycana belə bir gün arzulamıram, amma sən deyən baş versə, onda baxarıq.

”“ Mən gələcək haqqında yalnız şair kimi fikirləşirəm.

”“ Bu, mənim yox, cəmiyyətin xırdaçılığıdır. Məndən hətta kimlərə nə vəsiyyət edəcəyimi soruşanlar var idi. Söz verirdilər ki, öləndən sonra çap edəcəyik, sən yaz ver bizə, ancaq bizim saytda, bizim qəzetdə yayımlansın. Həyatda baş verən hər hadisəyə hikmət dərsi kimi baxmaq lazımdı. 

”“ İki il keçməsinə baxmayaraq, bunu ilk dəfə mətbuata açıqlayıram. Gömrük Hosbitalına köçürülməyimdən 3-4 keçmişdi. Bir gün səhər gözümü açanda görüdüm ki, Fövqəladə Hallar naziri Kəmaləddin Heydərov başımın üstündə durub mənə baxır. Bu, mənə görə həmin anda "heç nə" ilə "hər şey"in görüşü idi. Çünki mən artıq ölməyə hazırlaşırdım. "Qorxma, yaxşı olacaq" deyib getdi. Hansı qüvvə təyin etmişdi bu görüşü? Mən axı Mirşahinin telefonda dediyi o bir faizlik möcüzədən başqa heç kimin yolunu gözləmirdim. Bu qədər mükəmməl xilasedici planı bir anın içində kim fikirləşdi? Bu günə qədər Allahın heç quru təşəkkürünü də edə bilməmişəm. 

”“ Sözün açığı, mən sovet şairləri kimi xəstəliyimlə gündəmin zəhləsini tökmək istəmirəm, amma soruşursan deyim. O vaxt hadisələr o qədər sürətlə gəlib-keçirdi ki, mən sadəcə, seyriçi idim. İndi düşünürəm ki, bəlkə də, o günlər mənim həyatımın Apokalipsis dövrü idi. Otuz beş yaşıma qədər yazdıqlarımın, yaşadıqlarımın haqq-hesabını verirdim. O gündən sonra mənim dostlarımla düşmənlərim yeniləndi, daha doğrusu, yerlərini dəyişdilər.

”“ Mənim indi bir yazar olaraq öz müəllif həqiqətlərimlə baş-başa qalan vaxtımdır. Nə AYO-çularla, nə AYB-çilərlə heç bir şəxsi problemim yoxdur. 

”“ Xəstəxanadan çıxanda Kəmaləddin müəllim hətta ona təşəkkür etməyimi belə qadağan edib. Bu söhbətin şahidləri var.

”“ Özüm heç vaxt heç kimin məsləhətinə qulaq asmamışam deyə heç kimə də məsləhət vermək fikrində deyiləm. Sadəcə, onu deyə bilərəm ki, insan özü özünə tale yazdıqda əsl həyatın mənasını başa düşə bilər. İnsanın özünə yazdığı bədbəxtliyin mənəvi çəkisi başqalarının yazdığı xoşbəxtliklərin çəkisindən on qat ağırdır. 

”“ Orxan Pamukun Ərdoğana ağıl öyrətməsinə gəlincə, bu, aşağıların gözündə ucalmaq üçündür. Hamı bilir ki, Pamuk Ərdoğanın şinelindən çıxmış yazıçıdır. Ərdoğanın siyasətdə diriltdiyi Osmanlını, Pamuk ədəbiyyatda diriltməyə cəhd edir. Orxan Pamukun aldığı Nobel ödülünün arxa üzü Ərdoğanın payına düşür. 

”“ İnsanlığı hər şeydən uca tutan ən böyük yazıçılardan biri Viktor Hüqo Prusiyya Fransanı işğal edəndə humanizmi-zadı bir qırağa tullayıb, bütün fransızları vətənin müdafiəsinə çağırırdı. Bizdəki kosmopalitizm İkinci Dünya müharibəsindən sonra Avropanı bürüyən nihilizmin təsiri ilə formalaşıb. Dünyada vətəni işğal olunandan sonra kosmopolit olan bircə dənə də yazıçı yoxdur. Mən bir dəfə yazmışdım, yenə də deyirəm ki, Azərbaycan tarixdə yalnız iki dəfə öz dövlət kimliyini ortaya qoyub, hər ikisində də bu işi milliyyətçilik duyğusunun hesabına edib. Nə dini, nə dünyəvi şüur bizə azadlıq hissi bəxş etməyib. Çalışmaq lazımdır ki, bu xalqın milliyətçilik hissi heç vaxt zəifləməsin... 

”“ Bu fikrə görə məni topa tutanlara indidən cavab verim ki, mən milliyyətçilik dedikdə bizi azadlığa çıxaran hissdən danışıram, başqalarının azadlığını əlindən alan ambisiyalardan yox...

”“ Hər ikisin Azərbaycanın yaxın tarixinin görkəmli şəxsləridir. Məhəmməd Əmin Rəsulzadəyə qədər Azərbaycan adı tarixdə coğrafi ərazi adı kimi keçirdi, Rəsulzadə ilk dəfə 1918-ci ildə bu ada dövlət kimliyi qazandırdı. Bu kimliyin tarixiliyini qoruyan hər bir kəs mənim üçün müqəddəsdir.

”“ İçəridən parçalanan dövlətlə nəinki Şuşanı, heç bizim Cəlilabadı da almaq olmaz. Orta Şərqdə gedən müharibə onu göstərdi ki, son zamanlar insanların dinə axını heç də allah sevgisi üzündən deyilmiş. Qulağımızın dibində dini müharibələr törətmək üçün siyasətçilər milyardlar xərcləyirmiş. Dini təfəkkür insan azadlığı, haqq-ədalət dedikdə yalnız özünü düşünür. Məsələn, bizim müsəlmanlar Avropa dövlətlərində çadraya olan qadağaları insan azadlığına, inancına olan basqı kimi dəyərləndirirlər. Amma gəlin görək bir fransız qızı Parisdə gəzdiyi kimi hansı islam ölkəsinin paytaxtında küçəyə çıxa bilər? 

”“ Söhbət insan azadlığından gedirsə, bu bütün insanlığa aid olmalıdır. Bizim cəmiyyət bu sualları hələ özünə vermək istəmir, nəinki cavabını tapmaq istəsin.

”“ Bunu bir dost zarafatı kimi yazmışdım. Mirşahin bəy peşəkar jurnalistdir. Əminəm ki, belə bir müsahibə baş tutsaydı, yenə də suallara cavab verən tərəf mən olacaqdım. Yaxşı ki, tez qalxdı... 

”“ Bəzən deyirlər ki, bir çox yazarlarımızın başı hakimiyyətyönümlü saytlarda pul qazanmağa qaçırıb, deaktiv olublar, yazıçı kimi öz missiyalarını, “mübarizələrini” unudublar... 

”“ Bu sual mübarizədən bəhs etdiyi üçün bu barədə ancaq çayxanada danışa bilərəm. Mübarizənin ən qızğın getdiyi bir yerdə... 

”“ Sevil xanım verdiyi cavabla oturduğu yerdə özündən qəhrəman düzəltmək istəyən hər kəs üçün bunun bədəlinin ağır olacağını göstərdi. Ona görə başqa söz demək istəmirəm.(Aznews.az)