Maraqlı şeirləri, hekayətləri, publisistik düşüncələri ilə Moderator.az oxucularının görüşünə gələn tanınmış yazıçı - publisist Məzahir Süleymanzadə Qarabağ mövzusunda "Cıdır düzündə toy" adlı sənədli povest yazıb. 

Həmin povestdən bir parçanı təqdim edirik: 

...Parisdə  möhtəşəm sərgi açılmışdı. Sərgiyə gələnlərin ardı - arası kəsilmirdi.  Azərbaycan pavilyonuna baş çəkənlər Alim Qasımovun və Fərqanənin ecazkar  səsinin sehrinə düşürdülər. Qonaqlar nəfis xalçalarımıza,  rəssamlarımızın gözəl əsərlərinə maraqla baxırdılar. Mətinin çəkdiyi  tablo, Məryəmin toxuduğu xalça qarşısında toplaşanların sayı daha çox  idi. Jurnalistlər onlardan müsahibələr alır, belə gənc ikən qazandıqları  uğurun sirrini öyrənməyə çalışırdılar.

   

Günorta yeməyindən sonra Məryəm Mətinə təklif etdi:

    

- Gedək başqa pavilyonları da gəzək. Türklərin, özbəklərin,  türkmənlərin, gürcülərin xalq sənəti nümunələri məni çox maraqlandırır.

    

Mətin etiraz eləmədi. Onlar eksponatlara baxa - baxa Türkiyə  pavilyonuna tərəf gedir, yolüstü ayaq saxlayıb diqqətlərini cəlb eləyən  rəsmlərə, heykəllərə, milli geyimlərə baxırdılar. Ermənistan  pavilyonunun qarşısından keçəndə Məryəm ayaq saxlayıb gözünü divardan  asılmış bir xalçaya zillədi. Mətin onun qolundan yapışdı:

   

- Gedək, düşmən pavilyonuna belə maraqla baxmaq bizə yaraşmaz.

   

- Dayan, Mətin, gördüyün o xalçanı iki il əvvəl mən toxumuşam.

   

- Nə danışırsan, Məryəm? Bax, o xalçanın müəllifi də yanında dayanıb. Xalçadı da, yəqin bir az səninkinə oxşayır.

   

- Yox, Mətin, gedək ona yaxından baxaq.

  

- Məryəm, bizimkilər eşitsə ki, Ermənistan pavilyonuna getmişik...

   

- Kim nə deyir, desin. Sən getmirsən, mən özüm tək gedərəm.

    

Mətin naəlac qalıb Məryəmə qoşuldu. Məryəm xalçanın yanına gəlib  əlini ona sürtdü. Heç bir şübhəsi qalmadı. Amma özünü o yerə qoymayıb  dedi:

   

- Nə gözəl xalçadır!

  

- Erməni xalçalarının hamısı  gözəldir, xanım,- özünü xalçanın müəllifi kimi qələmə verən Siranuş  Akopyan Məryəmə yaxınlaşdı.- Mənim toxuduğum xalçalar Ermitajda, lap elə  Parisin Luvr muzeyində də nümayiş etdirilir.

   

Məryəm əsəblərini güclə cilovlayırdı:

   

- Bu xalçanı hansı üslubda toxumusunuz, onun hər kvadratmetrinə neçə ilmə vurmusunuz?

   

Siranuş Akopyan peşəkarcasına verilən suallardan məmnun qalmasa da özünü ələ almağa çalışdı:

   

- Üslub, elə erməni üslubudur, o ki, qaldı ilmələrin sayına, düzünü deyim ki, unutmuşam, amma iki yüz, üç yüzdən az deyil.

    

Ətrafa çoxlu adam toplaşmışdı. Onların arasında xarici ölkələrdən  gəlmiş xalça mütəxəssisləri də var idi. Onlar Siranuşun cavabına  gülüşdülər, amma bir söz deməyib bu dialoqun necə başa çatacağını  gözlədilər.  Telekameraların getdikcə çoxaldığını görən Məryəm fransız  dilində növbəti sualını verdi: 

   

- Yaxşı, əgər bu sırf erməni  üslubudursa, onda niyə xalçanın kənarları milli Azərbaycan ornamenti ilə  bəzədilib? Bax, bu butaların erməni üslubu ilə nə əlaqəsi var?

   

- Buta? Buta nədir?

    

- Yaxşı, butanın nə olduğunu bilmirsən, bəs xalçanın kənarındakı bu  inisialın- "M və C" hərflərinin açmasını necə, söyləyə bilərsən?

   

- Hə, niyə söyləmirəm, "M" mənim anam Melanyanın adının baş hərfidir, "C" isə...

   Məryəm daha dözə bilmədi:

    

- Vicdansız, oğru! "M" Melanya yox, Məryəm deməkdir! - Məryəm  Siranuşun saçından yapışıb yerə sərdi, çıxıb onun sinəsinin üstündə  oturdu: - Bu xalçanı iki il əvvəl mən toxumuşam. Onun hər kvadratmetrinə  sənin dediyin kimi iki yüz, üç yüz yox, düz on milyon ilmə vurulub.

     

Məryəm Siranuşun sifətinə tüpürüb ayağa qalxdı. Yüzlərlə adam  heyrətlə gənc qızın nə edəcəyini gözləyirdi. Bütün telekameralar ona  yönəlmişdi. Məryəm özünü ələ alıb dedi:

   

- Məni bağışlayın, dözə  bilmədim. Bunların nəfəsi də yalanla gedib gəlir. Milli mətbəximizdən  tutmuş musiqimizədək, rəqslərimizədək hər şeyi öz adlarına çıxırlar.  Rusların havadarlığı ilə torpaqlarımızın iyirmi faizini işğal ediblər,  kəndlərimizin, şəhərlərimizin, çaylarımızın, göllərimizin adlarını  dəyişiblər. Bax, gördüyünüz bu xalçanı mən özüm toxumuşam. Utanmayıb  sərgiyə gətiriblər.

    

Fransız jurnalistlərdən biri soruşdu:

   

- Məryəm xanım, bəs sizin toxuduğunuz bu gözəl xalça Ermənistana necə gedib çıxıb?

    

- Ehtiyacımız olduğu üçün Qüdrət babam bu xalçanı Gəncə bazarına  aparıb orada bir gürcüyə satmışdı. Necə olubsa, gedib Ermənistana  çıxıb...

   

Mətin Məryəmin əlindən tutub Azərbaycan pavilyonuna tərəf apardı. Orada artıq baş vermiş hadisədən xəbər tutmuşdular...