Sərdar Cəlaloğlu: “Azərbaycanda aqrosənaye sahəsi demək olar ki, sıfırlanıb”
ADP sədri Sərdar Cəlaloğlu ölkə gündəmi ilə bağlı Moderator.az saytı və “Hürriyyət” qəzetinə müsahibə verib. Həmin müsahibəni oxucuların diqqətinə çatdırırıq:
-Sərdar bəy, son günlər ölkə başçısı harınlamış məmurlar və məmur övladlarının ünvanına ciddi xəbərdarlıq səsləndirməkdədir. Sizcə bu xəbərdarlıqların əməli nəticəsi olacaqmı?
-Azərbaycan qanunvericiliyində məmur uşaqları ilə bağlı hər hansı qanun yoxdur. Qanun hamı üçündür. Bu baxmdan prezidentin məmur övladları ilə bağlı hansısa sərəncam verməsinə ehtiyac yoxdur. Kimsə qanunu pozursa, qanun qarşısında cavabdehdir. Bu baxımdan qanunçuluğun sözsüz və net şəkildə yerinə yetirilməsi ilə bağlı prezident müəyyən göstərişlər verə bilər ki, bu zaman söhbət kiminsə övladından getmir. Amma Azərbaycan reallığı budur ki, ölkədə Roma hüququna, təsərrüfat hüququna bənzər bir vəziyyət formalaşıb. Yəni kimin pulu var, o, qanundan yuxarıdır. Kimin pulu yoxdur, o, qanundan aşağıdır. Bu gün Azərbaycanda belə bir prinsip mövcuddur. Bunu isə sərəncam vasitəsi ilə həll etmək mümkün deyil. Əslinə baxsaq, biz bu gün bir suala cavab verməliyik. Nə üçün Azərbaycan dövlətini təmsil edən insanların övladları bu cür cinayətkar davranışlara malikdirlər? Onlar niyə qanunazidd fəaliyyətlərlə məşğuldurlar? Öncə bu suala cavab verilməlidir.
-Sizcə bunun səbəbi nədir?
-Otta Şpenqlerin məşhur bir sözü var. O, deyir ki, pul necə qazanılırsa, o cürə də xərclənir. Oğru heç vaxt öz pulunu xeyirxah işlərə, haqq işinə sərf etməz. Kapitalizmin ilkin dövrlərində vəhşi kapital yığımı var idi. Oğurluq, cinayət yolu ilə kapital əldə edirdilər. Həmin kapital isə daha sonra yeni müharibələrin başladılmasına sərf olunurdu. Bu baxımdan, əslinə baxanda məmur övladlarının qanunu pozmasının yeganə səbəbi onların atalarının əldə etdiyi gəlirlərin qeyri-qanuni olması ilə bağlıdır. Pul qeyri-qanuni qazanıldığı üçün həmin şəxsləri qeyri-qanuni fəaliyyətə sövq edir. Biz məmur və məmur övladlarının qanunsuz hərəkətlərini önləmək üçün rüşvət və korrupsiyanın qarşısnı almalıyıq. Yəni problemin həllinə məhz burdan başlamalıyıq. Necə ki, ata korrupsiya ilə məşğuldur, onun övladından qanuna hörmət, qanun çərçivəsində yaşamağı gözləmək gülüncdür. Gərək gəlirlər qanuni ola ki, onun xərclənməsi də qanuni müstəvidə reallaşa.
-Maliyyə amnistiyası ilə bağlı məsələ bir neçə dəfə gündəmə gəlsə də, qəbul edilməyib. Sizcə maliyyə amnistiyasının elan edilməsinə ehtiyac varmı?
- Qeyri-şərtsiz maliyyə amnistiyası verilə bilməz. Qeyd-şərtsiz amnistiya sovet dönəmindən müstəqillik dövrünə keçən zaman verilə bilərdi. Çünki ölkədə siyasi rejim dəyişilirdi. Amma neçə illərdir ki, ölkəmizdə bəlli bir konstitusiya və qanunvericilik var. Oğrular, korrupsionerlər isə bu konstitusiya və qanunları poza-poza böyük pullar yığıblar. İndi biz durub desək ki, maliyyə amnistiyası veririk və həmin şəxslər məsuliyyətdən uzaqdır, o zaman adamdan soruşarlar ki, eyni qanunsuzluğa yol verən başqalarını niyə həbs eləmisiniz? Necə ola bilər ki, oğurluqla pul yığanlar indi birdən-birə cəmiyyətin ən hörmətli adamına çevrilsin?
Maliyyə amnistiyaları adətən keçid dövrlərində verilir. Yəni bəlli bir yeniliklər olmur, köhnə nizam isə dağılır. Maliyyə amnistiyaları belə situasiyalarda elan edilir ki, kimin nəyi varsa çıxarıb ortaya qoysun, yeni bir həyatın başlanmasına töhfə versin. Vəhşi kapitalizmdən bazar iqtisadiyyatına keçid zamanı da belə oldu. Lakin bazar iqtisdiyyatna keçəndən sonra bir qəpik oğurluq edənin mülkiyyəti əlindən alınıb, özü də həbsə atılıb. Yəni oğurluq edən qanun qarşısında cavab verib. Əgər biz indi maliyyə amnistiyası elan etsək bildirməliyik ki, yeni keçid dövrünə qədəm qoyuruq. Halbuki, heç bir yeni sistemə keçid yoxdur. Buna görə də hesab edirəm ki, maliyyə amnistiyası vermək olmaz. Əksinə, dövlət büdcəsindən oğurlanmış pulların geriyə qaytarılması üçün dövlət xüsusi rekvizisiya siyasəti həyata keçirməlidir. Həm vətəndaşların, həm də dövlət vəsaitini mənimsəmiş şəxslərin əmlakını, maliyyə vəsaitlərini dövlət geri qaytarmalıdır.
Azərbaycan dünya dövlətlərinə müraciət etməlidir. Xarici banklarda hansı azərbaycanlı məmurun külli miqdarda əmlakı, pulu varsa, bunların hamısını Azərbaycan dövləti geriyə qaytarmalıdır. Bugünlərdə 20 milyon dollara bir azərbaycanlının villalar aldığı ilə bağlı xəbərlər yayıldı. Həmin villara, pullar egri qaytarılmalıdır. Həmin müəssisərləin pulu Azərbaycana qaytarılmalıdır. Çünki bunlar Azərbaycandan oğurlanıb. Hansı məmur əmək haqqı hesabına 20 milyon pul yığa bilər? əgər Azərbaycan hökuməti vəziyyətdən çıxmaq istəyirsə, oğurlanmış, xaricə qaçırılmış əmlakı geri qaytarmaq üçün dövlət siyasəti həyata keçirməlidir.
-Bunun üçün konkret hansı addımlar atılmalıdır?
-Bu əmlakların olduğu ölkələrlə hüquqi müqavilələr bağlanmalıdır. Məhkəmələr, prokurorlar bu məsələni araşdırmalıdır. Onlar sübut etməlidirlər ki, bunlar oğurluq pullar hesabına alınıb və həmin pullar qaytarılmalıdır. Bugünlərdə keçirilən yoxlamalar göstərdi ki, bütün icra hakimiyyətlərində, 300-ə qədər bələdiyyədə, digər müəssisələrdə korrupsiya var. Əgər bu təftişlər nəticəsində korrupsiyaya yol verən şəxslərin xaricdə də hesabı varsa, o zaman bu pulların qaytarılması istiqamətində dərhal hüquqi addımlar atılmalıdır. Həmin şəxsin, onun uşağının və ya həyat yoldaşının adında olan pullar geri qaytarılmalıdır. Bu yolla büdcəyə milyard manatlarla vəsait qaytarmaq mümkündür. Biz bu pulları qaytarmasaq, onsuz da o pullar batacaq. Çünki həmin korrupsionerlər o pulları xərcləyə bilməyəcək. Çünki ABŞ da, Avropa da bilir ki, bu pullar oğurluq pullardır. Həmin şəxslər bu pulları çıxarda bilməyəcək. Bir tək dövlətin imkanı var ki, həmin şəxslərin özünün razılığı ilə o əmlakları geri alsın. Amnistiya bu şərtlə verilə bilər ki, həmin şəəslər əmlaklarınlı, pullarını dövlətə qaytarsın və əvəzində məsuliyyətə cəlb edilməsin. Bu istiqamətdə böyük bir kampaniya aparıla bilər.
-Sizcə ölkədəki mövcud böhranın təsirini azaltmaq, vəziyyətdən çıxmaq üçün daha hansı addımlar atılmalıdır?
-Azərbaycan hökuməti ölkəni indiki böhranlı vəziyyətdən çıxartmaq üçün milliləşdirmə siyasəti həyata keçirməlidir. 1993-cü ildə Azərbaycanda bütün dövlət mülkiyyəti özəlləşdirildi. Bu özəlləşdirmədə məqsəd ondan ibarət idi ki, gəlir verməyən dövlət müəssisələrini daha gəlirli müəssisələr çevirmək və özələşdirilmədə iştirak edən şxəslərin öz kapitalını bu müəssisələrə qoyub onları inkişaf etdirməsinə nail olunsun. Əgər bu gün biz iqtisadi böhrandan şikayətləniriksə, bu gün iqtisadiyyatın neftdən asılılığından danışırıqsa, o zaman prezident özəlləşdirilən bu müəssisələrin taleyi ilə maraqlanmalıdır. Biz həmin vaxt 4 milyardlıq müəssisə özəlləşdirdik. Bunun dövlət büdcəsinə hansı xeyri oldu? Ən azı bu müəssisələr dövlətin tabeçiliyində olduqları qədər gəlir verirmi? Əgər verirsə, bunu başa düşmək olar. Amma bu gün həmin müəssisələr bir qəpik də olsun gəlir vermirsə, onlar dərhal milliləşdirilməlidir. Hansısa müəssisənin xüsusi mülkiyyətə verilməsi şəxsi mülkiyyətə verilməsi demək deyil. Xüsusi mülkiyyət sadəcə sərəncam hüququnun dəyişdirilməsidir. Indi sərəncam hüququnu dövlət əlinə almalı, o müəssisələri milliləşdirməlidir. Həmin zavodları, fabrikləri geri qaytarmalıdır. Amma bu bir həqiqətdir ki, bu gün həmin zavodlar, fabriklər yoxdur. Bu gün ölkədə milyonlarla işsiz var. Özəlləşdirilən bütün müəssisələr məhv edilib, dağıdılıb. Hökumət özəlləşdirilmiş müəssisələri dağıdan şəxslər haqqında ciddi tədbirlər görməlidir və həmin müəssisələrin nominal dəyəri dövlətə qaytarılmalıdır. O vaxt 3 maşın kupikin pulu ilə bahalı müəssisələri özəlləşdirənlər, milyardlarla pul götürüblər. Dövlət büdcəsinə isə bir qəpik pul ödəməyibər. Dövlət axmaq deyildi ki, özünün bahalı müəssisəsini sənə 5-10 manata versin. Bu müəssisələr ucuz qiymətə ayrı-ayrı şəxslərə verildi ki, bu şəxslər həmin müəssisələrdə yenidənqurma işləri aparsın. Həmin müəssisə həm işsizliyin ortadan qalxmasında dövlətə kömək olsun, həm də dövlət büdcəsinə pul versin. Lakin reallıq bundan ibarətdir ki, bu gün nə işsizlik probleminin həllində özəl sektorun rolu var, nə də bu sektordan dövlət büdcəsinə vəsait daxil olmur. 1-2 yeni yaranan marka istisna olmaqla, sovet dönəmindən qalma bütün müəssiələr məhv edilib.
Ermənistanda adambaşına düşən məhsul 4,5%-dir. Azərbaycanda isə bu rəqəm 0,9%-dir. Bizdəki bu rəqəmin özü də formaldır. Real olaraq Ermənistanda göstərici bizdəkindən 8-10 dəfə yüksəkdir. Bunun da öz səbəbi var. Ermənistanda özəlləşdirilən heç bir müəssisə məhv edilməyib və edilə də bilməz. Çünki bu, cinayətdir. Amma Azərbaycanda bu müəssisələr dağıdılıb. Birinci, bundan başlamaq lazımdır. Əgər biz ölkədə sağlam iqtisadiyyat qurmaq, qeyri-neft sektorunun inkişafına nail olmaq istəyiriksə, ilk növbədə qeyri-neft sektorunda bu vaxta qədər mövcud olan vəziyyəti təhlil etməliyik. Hanı bizim zavodlarımız? Bizdə soyuducu, kondinsioner, alüminium, Səttərxan adına zavod vardı və s. Bu zavodlar hanı? Sovet dönəmində ölkəmizdə dünyanın 90 ölkəsinə məhsul ixrac edən zavod var idi. Indi bunların heç biri yoxdur.
-Kənd təsərrüfatındakı mövcud durumu necə dəyərləndirirsiniz? Sizcə bu sahədə təsəlliverici hansısa uğur və ya irəliləyiş varmı?
-Xeyr. Kənd təsərrüfatına bu vaxta qədər 50 milyard dollardan artıq vəsait ayrılıb. Lakin buna baxmayaraq, kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan insanlar yoxdur. İndi məlum olur ki, yüz min hektarlarla torpaq istifadəsiz hala salınıb. Maraqlı bir sual meydana çıxır. Kənd təəsrrüfatının inkişafı adı ilə götürülən bunca pullar kənd təsərrüfatının inkişafına yönəlməyibsə, hara yönəlib? Halbuki, bu qədər böyük pulla Azərbaycanda böyük aqrosənaye formalaşdırmaq olardı. Hansı ki, bunun hesabına dölət büdcəsinə milyardlarla vəsait qazandırmaq olardı. Amma bir dənə yeni zavod ”“ pambıq, yun zavodu və ya digər bir müəssisə yaradılmayıb. Azərbaycanda aqrosənaye demək olar ki, sıfırlanıb. Bu baxımdan hesab edirəm ki, hökumət ilk növbədə bu məsələlərdən başlamalıdır.
Seymur Əliyev
