Xanım vitse-spiker Sankt-Peterburqdakı Qarabağ danışıqları və ondan sonra gözlənilənlər barədə fikirlərini bölüşüb, bir sıra vacib məsələlərə toxunub. 

- Azərbaycanın mövqeyi hər zaman qəti və dəyişməz olub. Aprel hadisələri də bu mövqeni bir az da nəzərə çatdırmaq üçün yeni bir mühit formalaşdırdı. Əvvəllər Dağlıq Qarabağdan söz düşəndə onun artıq köhnəlmiş konflikt olduğunu düşünənlər yanıldıqlarını dərk etdilər. Təbii ki, aprel hadisələri bunun belə olmadığına və eləcə də Azərbaycanın qəti, ədalətli mövqeyinə diqqəti bir daha yönəltdi. Ona görə də bir çoxları vurğulayırdı ki, prezidentlərin qarşıdakı görüşləri substantiv, eyni zamanda konstruktiv əsasda olmalıdır. Əks  təqdirdə,  əlbəttə ki, Azərbaycan öz qəti sözünü deməyə məcbur olacaqdır. Əgər Vyana görüşündən, həm də sonuncu görüşdən sonra tərəflərin şifahi də olsa, birgə vurğuladığı məqamlara istinad etsək, söyləmək olar ki, danışıqlar konstruktiv əsasda keçib, ən əsası məsələnin həllinə yanaşmada yeni məqamlar ortaya çıxıb. O mənada ki, artıq danışıqlar prosesinin iştirakçıları Ermənistan,  Azərbaycan, həmçinin vasitəçi tərəflər bu vəziyyəti daha da uzatmağın mümkünsüzlüyünü vurğulamaqla yanaşı, onu dəyişmək üçün yollar aramağa da ciddi səylər göstərirlər.  

- Amma bu dəfə mülki geyimdə gəldi. 

- Aprel hadisələri vaxtı Sərkisyan Qarabağa hərbi geyimdə gəlmişdi və ciddi hərbi ritorikadan istifadə etmişdi. Amma bu dəfə mülki geyimdə gəlməsi ən azı Rusiyadakı danışıqların ruhuna real həyatda sadiq olduğunu göstərmək üçün bir əlamət kimi qəbul edilə bilər.  Hər halda, mən bunun bir o qədər vacib olmadığını qeyd etməklə yanaşı əhəmiyyətsiz də hesab etmirəm. Onun Dağlıq Qarabağı işğalda saxlayan ordunun Ali Baş Komandanı kimi Azərbaycan ərazisinə gəlməsi, çıxış yolları araması onu göstərir ki, bu torpaqlar Ermənistanın işğalı altındadır və “Dağlıq Qarabağ Respublikası” deyilən ifadə blefdir. 

- Bəli, qanunsuz gəlib və qonşu ölkənin sərhəd bütövlüyünü pozub. Onun gəzdiyi sahələr hətta Dağlıq Qarabağın ərazisinə belə daxil deyil, ondan kənar ərazidir. Amma bununla belə, bu fakt ortada ola-ola danışıqlar gedirsə və prezidentlər bu durumdan çıxmaq, hər kəsin qanuni sərhədlərini müəyyən etmək üçün danışıqlar prosesində iştirak edirlərsə, deməli, bu danışıqların nəticələrinə də sadiq qalmaq və o danışıqlardan irəli gələn addımları atmaq lazımdır.  

- Keçmişinə, Dağlıq Qarabağda baş verən proseslərdə cavabdehlik dərəcəsinə, beynəlxalq hüququn prinsiplərinə zidd fəaliyyətin təşkil olunmasındakı roluna baxmayaraq, bu gün o, danışıqlar tərəfinin təmsilçisi kimi çıxış edir. Əgər söylənildiyi kimi, hansısa razılaşmalar varsa və bu razılaşmaları reallığa çevirmək üçün ora səfər etmək lazım gəlirsə, buna bu kontekstdən yanaşmaq olar. Amma bu, özlüyündə Sərkisyanın və onun rəhbərlik etdiyi rejimin günahlarını azaltmır. Əlbəttə, gələcəkdə bu məsələ hüquqi müstəvidə araşdırılacaqsa, mütləq onun təşkilatçıları, iştirakçılarından və günahkarlarından biri kimi yəqin ki, o çıxış edəcək.  

- Mənim fərqli bir məlumatım yoxdur. Danışıqlar prosesinin detalları məxfi saxlandığı üçün, onu nə dərəcədə açıqlamaq olar, bu, danışıqlar prosesində iştirak edən şəxslərin dairəsinə məxsus bir məsələdir, nə bu, nə də digər tərəfin mövqelərini təsdiq, yaxud təkzib edəcək əlavə bir informasiyaya malik deyiləm. Ona görə də bu və ya digər açıqlamanı şərh etmək istəməzdim.  

- Real yanaşmaq lazımdır. Parlament indi nəyi müzakirə edəcək? Hələlik heç nə aydın deyil, biz nəyi müzakirə edək? Aydındır ki, başlıca müzakirə etdiyimiz məsələ bu problem və onun həlli yollarını aramaqdır. Əgər tərəflər bir görüşdə iştirak ediblərsə və ümumi fikir səsləndiriblərsə ki, danışıqlar normal, konstruktiv əsasda, gələcək görüşlərin keçirilməsinə şərait yaradan bir ruhda keçib, hesab edirəm ki, hər iki tərəfin həm ictimai-siyasi xadimləri, həm parlamentariləri, adi vətəndaşları belə, ümumi razılaşmanın əldə olunması üçün ona xələl gətirə biləcək hansısa fikirləri səsləndirməkdən də çəkinməlidirlər ki, öz prezidentlərinə mövqeləri yaxınlaşdırmaq üçün kömək etsinlər və məsələnin həlli üçün ciddi addımların atılması mümkün olsun. Şəxsən mənim yanaşmam belədir. 

Ona görə də indiki halda danışıqlar prosesinə xələl gətirə biləcək açıqlamalardan çəkinmək lazımdır. Parlamentdə də ciddi müzakirəyə gətirib çıxara biləcək əlavə bir məlumat, sənəd ortada yoxdur. Özü də burada şifahi razılaşmadan söhbət gedir, heç bir sənəd imzalanmayıb. Ona görə də imkan verək ki, qoy, danışıqlarda iştirak edən tərəflər mövqeləri daha artıq yaxınlaşdırsınlar və əgər nə vaxtsa məlum olacaqsa ki, parlamentlərin müzakirə edəcəyi konkret sənəd var, mövqeləri müəyyənləşdirmək lazımdır, onda, əlbəttə, parlament bu məsələyə münasibət bildirə bilər. İndiki halda mən buna lüzum görmürəm. 

 

- Səmimiyyət ölçən bir cihaz olsaydı, yəqin ki, onun müqabilində bir çox həqiqətlər üzə çıxardı. (gülür) Ona görə də qəti söyləyə bilmərəm ki, bu, səmimiyyətdən, yoxsa regional maraqların qorunmasından irəli gəlir. Hər halda, inanmaq istərdik ki, hər iki ölkə ilə tarixi əlaqələri olan, həmsədr ölkələrdən biri kimi, regionda bu münaqişəyə daha yaxın, demək olar onun içərisində olan bir ölkə kimi məsələnin həllinə töhfəsini verməyə Rusiyanın daha çox imkanları var. Bu günə qədər Rusiyanın ünvanına bu və ya digər səbəbdən o qədər tənqidi fikirlər səslənib ki, hesab edirəm Rusiya kimi bir ölkənin öz imicini yaxşılaşdırmaq üçün də bu məsələdə həlledici rol oynamasına ciddi ehtiyac var. Qarabağ məsələsinin həlli bu imici dəyişməyə imkan verərdi. 

- Qərb ona görə kənarda qalır ki, o, coğrafi olaraq kənarda yerləşir. Konkret iki ölkədən, Fransa və ABŞ-dan söhbət gedirsə bu, bir faktdır ki, onlar bizə Rusiya qədər təsir imkanları baxımından və ərazicə yaxın deyillər. Elə onların özünün yanaşmasında da bu yaxınlıq hiss olunmur. Formal da olsa, nəticəsi olmasa da, Rusiyanın cəhdləri olduğu halda, digər tərəflər çox soyuqqanlı və “təmkinli” hərəkət edirlər, situasiyaya daha çox dözümlü yanaşırlar. O baxımdan müəyyən fərqlər hiss olunur.  

- Doğrudur, Almaniya kansleri deyir. Amma bu, bir çoxlarının fikridir. Üzbəüz görüşlərdə bir çox ölkələrin nümayəndələri, beynəlxalq qurumların rəsmiləri bizə bu fikirləri deyirlər ki, Rusiya burada daha çox rol oynaya bilər. Əlbəttə ki, məsələnin əhəmiyyəti ondadır ki, digər oyunçular Rusiyaya burada əhəmiyyətli rol oynamağa imkan verəcəklərmi, bu, bir rəqabət yarışına çevrilməyəcək ki? İndiyə kimi vasitəçilik prosesində biz bu rəqabəti hiss etmişik. Mən heç istəməzdim ki, indiki halda yenə bu rəqabət meylləri meydana çıxsın. Amma ABŞ səfirinin açıqlamasını oxudum. Təbii ki, o, təmsil etdiyi ölkənin mövqeyini açıqlayır. O deyir ki, Sank-Peterburqda keçirilən görüş bundan əvvəl keçirilən görüşlərin davamıdır. Arzu edək ki, bundan sonra keçiriləcək görüşlər də kimin təşkil etməsindən asılı olmayaraq, biri digərinin davamı olsun və əldə olunan razılaşmaları pozmağa yox, möhkəmləndirməyə xidmət etsin. Onda, əlbəttə, biz deyə bilərik ki, onların arasındakı əlaqənin mahiyyəti nədən ibarətdir, rəqabətəmi əsaslanır, əməkdaşlığamı? Amma bu da bir faktdır ki, rəqabətə əsaslanan fəaliyyətlə bu məsələni yoluna qoymaq mümkün deyil. Vasitəçilərin hər biri istəyirsə ki, məsələ həll olunsun və danışıqlar prosesindən yalnız öz dividentlərini güdmürlərsə, sonda müəyyən bir konstruktiv əməkdaşlıq ortaya qoymalıdırlar. Hesab edirəm ki, üç həmsədr ölkənin arasındakı əməkdaşlığın özündən çox şey asılıdır. 

- Təbii ki, qonşu ölkədə siyasi analitiklər, ekspertlər, rəsmilər müəyyən fikirlər səsləndirir, proqnozlar verirlər. Amma yuxarıda sizin söylədiyiniz “səmimiyyət” məsələsi indi meydana çıxır. Bir qayda olaraq  sözlə əməl arasındakı uyğunsuzluq burada daha çox söhbət mövzusudur. Amma arzulayaq ki, Ermənistan tərəfi aprel hadisələrindən ciddi nəticə çıxarsın. Çünki nə qədər ki, bu xalqlar mövcuddur, o qədər də qonşu olacağıq və əvvəl-axır bu münasibətlər normal məcraya düşməlidir. Biz mövcudluğumuzun bütün dövründə düşmənçilik edə bilmərik. Bu, nə regiona, nə də dünyaya fayda verən münasibət deyil. Elə etmək lazımdır ki, biz gələcək nəsillərə ağır yük qoyub getməyək. Hesab edirəm ki, qarşı tərəf də bunu düşünür və aprel hadisələrində verilən itkilərə görə, əlbəttə, narahatlıqları var və narahat olmağa da dəyər.  

- Məncə, məsələnin bu şəkildə qoyulması düzgün deyil. Sosial şəbəkələrlə mətbuat orqanlarında  ən müxtəlif informasiyalar yayılır və “2, 3, yaxud 5 rayon azad olunacaq”, ya da “blefdir, heç nə olmayacaq” kimi fikirlər səslənir. Hazırda hər iki ölkədə cəmiyyətlərin, insanların, mətbuat orqanlarının da  üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Hesab edirəm ki, danışıq tərəfləri mövqelərini öz xalqına lazım gəldiyi anda anlatmalı və bütün informasiya təminatını da məhz o mövqelərə uyğun qurmalıdır. Azərbaycan tərəfdə belə bir problem yoxdur, çünki biz xalqdan heç nəyi gizlətmirik. Nə istədiyimizi, məqsədimizi açıq söyləyirik və fəaliyyətimizi də ona uyğun qururuq. Ermənistan tərəfindəki narahatlığın əsas səbəbi ondan ibarətdir ki, onlar bilirlər ki, əvvəl-axır bu torpaqları tərk etməlidirlər, bu ərazi onlara məxsus deyil.     

- Burda da bir az səbirli olmaq və danışıqların nəticəsinə diqqət etmək lazımdır. Mən Azərbaycan tərəfinin öz mövqeyini heç zaman güzəştə getməyəcəyinə əminəm. (musavat.com)