Rusiyanın Qarabağ danışıqlarına nəzarəti tam ələ aldığı bir dönəmdə sülh prosesinin hansı nəticələrə aparıb çıxaracağı əsas müzakirə mövzusudur. Diqqətçəkən məqam bundan ibarətdir ki, əvvəlki dövrlərdən fərqli olaraq, Qərb Kremlin danışıqlardakı arbitrliyinə kifayət qədər normal yanaşır və sanki Rusiyanın bölgədəki hegemonluğunu qəbul edib. 

Bu situasiyanın Azərbaycana nə vəd etdiyi barədə BAXCP sədri, deputat Qüdrət Həsənquliyevlə danışdıq. Qeyd edək ki, Q.Həsənquliyev Qarabağın azadlığının qarşılığında Rusiyaya güzəştlərin edilməsi, Moskvanın bir sıra şərtlərinin qəbul olunmasının tərəfdarı kimi bir neçə dəfə çıxış edib. 

- Mənim bildiyimə görə, Rusiya bu problemin həllində pozitiv rol oynamaq və münaqişənin həllinə nail olmaq istəyir. Amma biz bilirik ki, dövlət maraqları var. Moskva da bu problemi o formada həll etmək istəyir ki, Cənubi Qafqazda onun mövqeləri güclənsin, möhkəmlənsin. Şəxsən mən Rusiyanın bu məsələnin həlli qarşılığında Azərbaycandan nə istədiyini bilmirəm. Dəfələrlə demişəm, bizim hökumət Azərbaycan xalqına məlumat verməlidir ki, bunlar Rusiya ilə hansı formada danışırlar. Üzdə olanları görürük, Rusiya Minsk Qrupunun üzvüdür, bir vasitəçi kimi çıxış edir. Amma hamımız bilirik ki, bu münaqişənin arxasında Rusiya dayanıb və Rusiyasız da bu problemi həll etmək mümkün olmayacaq. Ona görə də burada əsas söz sahibi Ermənistan yox, Rusiya olduğuna görə Rusiya ilə danışmaq lazımdır. Odur ki, Rusiya ilə danışıqlar aparılırmı? Aparılırsa, vəziyyət nə yerdədir? Əks halda, Rusiya ilə danışıqlar aparmadan, düşünmək ki, Kreml günlərin bir günü haqqa gələcək və deyəcək, gəlin bu problemi həll edək, bu, öz-özünü aldatmaqdan başqa bir şey deyil. Ona görə də Rusiya ilə danışmaq lazımdır. Ermənistanın da nə vaxtsa ədalətli mövqe tutacağı və bu problemin həllinə beynəlxalq hüququn söykənə biləcəyi formada razılıq verəcəyi də ağlabatan söhbət deyil. Çünki Rusiyanın razılıq verməyəcəyi təqdirdə Ermənistanın razılaşmaya getməsi mümkün deyil. Yəni belə bir razılıq verərsə, erməni hakimiyyətini ən yaxşı halda Dəmirçiyan və Vazgen Sərkisyan kimi, publik edam gözləyir. Bu baxımdan da biz bilirik ki, Rusiyanı razı salmadan Ermənistanı razı salmaq mümkün deyil. İndi Rusiyanın razı salınması üçün hansı işlər gedir, mən onu bilmirəm. Ona görə də mən dəfələrlə Azərbaycan hökumətini çağırmışam ki, siz danışıqları Rusiya ilə aparın, çünki bu prosesdə tərəf Rusiyadır, Ermənistanla danışıqlar heç bir effekt verməyəcək. İkincisi də ki, Ermənistana təzyiq etməyin də mənası yoxdur. Digər tərəfdən, Ermənistana kim təzyiq edəcək, Amerika, yoxsa Fransa? Bu da gülünc məsələdir, biz onların da məsələ ilə bağlı mövqeyinə bələdik. Elə bu yaxınlarda Slavyan ölkələrinin Parlament Assambleyasının Yunanıstanda keçirilən toplantısında birbaşa Ermənistanı dəstəkləyən bəyanat qəbul ediblər. Yəni bu məsələdə din faktoru önəmli rol oynayır. Ona görə də ya xalqa deyilməlidir Rusiyanın irəli sürdüyü şərtlər qəbulolunmazdır, o halda müqəddəs savaşa başlamalıyıq...Açıq deyirəm ki, bütün dağıntıları, itkiləri göz altına alıb eyni zamanda Ermənistanı da bir dövlət olaraq məhv etməliyik. Yəni özümüzü yandırmaqla bərabər, Ermənistanı da özümüzlə birlikdə yandırmalıyıq. Ermənilər də əmin olmalıdırlar ki, Azərbaycan buna gedəcək. Yoxsa biz nə qədər desək ki, daha 25 il dözməyəcəyik, indiki formada danışıqlar davam edəcəksə, 25 yox, lap 125 il də gözləməli olacağıq. Əks halda, başqa yol yoxdur. Bir tərəfimizdə İran, bir tərəfimizdə də Rusiya. Biz nə qədər güclü ordu qursaq da, gözümüzü qabağına almalıyıq ki, İran da Ermənistana tam gücü ilə dəstək verəcək, Rusiya da. 

- Bəs burada Türkiyə amili hansı rol oynaya bilər? 

- Türkiyəni bizə dəstək verməyə NATO qoymayacaq. Birinci Qarabağ savaşında da biz bunun şahidi olduq. O baxımdan da Azərbaycan burada tək qalacaq. Tək qaldığı təqdirdə də yalnız o halda qalib gəlmək olar ki, uşaqdan-böyüyə hamı silaha sarıla və hərə gerçəkdən torpaqların azadlığı üçün qəhrəmanlıq göstərə. 

- Biz Rusiyanı razı sala bilsək, 2 aprel savaşında olduğu kimi, amma daha uğurlu bir əməliyyat keçirmək lazımdır. Ən azı Dağlıq Qarabağ ətrafındakı bir neçə rayonu işğaldan azad etməliyik. Necə ki, Ermənistan o vaxt Dağlıq Qarabağ ətrafındakı rayonları işğal edəndən sonra Azərbaycan atəşkəs haqqında sazişi imzalamağa məcbur oldu, indi də biz eyni qaydada həmin rayonları azad etməliyik. Yəni hadisələrin əksi baş verməlidir. Ən azı 5 rayon azad edilməlidir ki, Ermənistan sülhə vadar olsun. Ermənistanın da sülhə getməsi üçün Rusiya razılıq verməlidir. Rusiya razılıq verməsə və açıq formada Ermənistanın tərəfindən müharibəyə qatılsa, o halda bizim həmin rayonları azad etməyimiz xeyli problemli görünür. Biz eyni zamanda Ermənistanın münaqişənin həllinə razılıq verməsi üçün Rusiyaya təzyiq etməsinə çalışmalıyıq. Ermənistan başa düşməlidir ki, müharibə başlasa, Rusiya ona kömək etsə də, İrəvanda daş daşın üstə qalmayacaq, hələ mən Xankəndini demirəm. Biz bunları inandırmalıyıq ki, kimin kömək etməsindən asılı olmayaraq, Azərbaycanın bu boyda arsenalı işə salınsa, kiçik bir ölkə olan Ermənistanın bütün şəhər və kəndləri yer üzündən silinəcək və biz bu addımlara gedəcəyik. Ermənilər hələ də xarici havadarlarına görə inanmırlar ki, Azərbaycan böyük savaşa gedər. Azərbaycan işğalçını inandırmalıdır ki, buna gedəcək. Bütün dünya, amerikalı, ingilis, digər deputatlar da bizə bir söz deyir... Mən 11 ildir NATO Parlament Assambleyasının üzvüyəm. Bu müddətdə parlamentarlardan kiminlə görüşdümsə,  dedilər əgər siz Qarabağ məsələsini həll etmək istəyirsinizsə, gedin Rusiya ilə danışın! Hətta Türkiyənin keçmiş müdafiə naziri də mənə söylədi ki, bu problemi həll etmək istəyirsinizsə, gedin Rusiya ilə danışın! Bildirdi ki, nə NATO sizə kömək etməyəcək, nə də Türkiyə. Belə olan halda özünü aldatmağın, hansısa möcüzə gözləməyin adı və yeri yoxdur.  

- İnformasiya qıtlığı olduğuna görə birmənalı fikir söyləmək çox çətindir. Amma mən də ümidliyəm ki, hər halda, nə isə olacaq. Rusiyanın davranışları az da olsa, ümid yaradır. Həm birinci savaşda Rusiyanın tutduğu mövqe, bir müddət prosesi, sadəcə kənardan seyr etməsi belə ehtimal yaradır ki, ola bilər Rusiya istəyir ermənilər bəzi şeyləri anlasınlar və güzəştə getsinlər. Lakin bunu əminliklə söyləmək üçün gərək Rusiya və Azərbaycan arasında danışıqların aparılıb-aparılmadığı, nələrin danışıldığı barədə informasiya olsun. Mən düşünmürəm ki, Rusiya qarşılığında Azərbaycandan nə isə almadan, yəni onun maraqlarının Cənubi Qafqazda möhkəmlənməsi istiqamətində Azərbaycan tərəfindən müəyyən addımlar atılmadan bu problemin həllinə razılıq versin. Mən buna da inanmıram. 

- Sözü doğrusu, Rusiyanın Azərbaycandan nə istədiyini bilmirəm. Ona görə də deyirəm ki, ictimaiyyət məlumatlandırılmalıdır. Dəfələrlə demişəm ki, Azərbaycan Qarabağın müqabilində, Xankəndi üzərində Azərbaycan suveren hüquqlarının bərpa olunmasının qarşılığında Rusiyaya güzəştə gedə bilər. Bu güzəştlər nədir? Azərbaycan Avrasiya Birliyinə, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına üzv ola, Azərbaycanda Rusiyanın hansısa bir hərbi bazası yerləşdirilə bilər. Şəxsən mən partiya sədri, millət vəkili olaraq bunları mümkün sayıram. Amma Rusiya tələb edəcəksə ki, gəlib sizin sərhədlərinizi mən qoruyum, o halda əlbəttə, bu, suverenliyin tam itirilməsidir. 

Yəni dövlətin atributlarından biri onun sərhədidir. Əgər başqa dövlət sənin sərhədini qoruyursa, o halda dövlətçilikdən söhbət gedə bilməz. Lakin qalan məsələlərlə bağlı dediyim kimi, biz Rusiya ilə əməkdaşlıq edə bilərik. Amma sözsüz ki, Qarabağın azadlığının müqabilində. Bəziləri yenə başlayacaqlar ki, Qüdrət Həsənquliyev rusiyapərəst mövqedən çıxış edir. Amma həmin adamlar heç demir ki, konfliktin arxasında Rusiya durub. Mənim mövqeyim budur ki, yaxşı, Rusiya bu prosesdə tərəfdirsə, onda Moskva ilə danışmaq, onun maraqlarını təmin etmək lazımdır, Ermənistanın yox.(musavat.com)