Uzun müddətdir ki, dövlət mükafatı laureatı, əməkdar incəsənət xadimi, kinorejissor, aktyor şeyx Əbdül Mahmudbəyovun mətbuatda giley dolu yazıları, açıqlamaları, müsahibələri yer alır. Moderator.az olaraq biz də dəfələrlə kinorejissorla bağlı belə yazıları oxucularımıza təqdim etmişik. Bu yazılarla tanış olan oxucularımız da öz növbələrində ağsaqqal sənətkarımızın üzləşdiyi problemlərə görə narahat olublar və bununla bağlı dəfələrlə redaksiyamıza müraciət ediblər.

Moderator.az olaraq oxucuların narahatlığını nəzərə alıb bir daha Şeyx Əbdül Mahmudbəyovla görüşmək və onun üzləşdiyi problemlərlə aydınlıq gətirmək qərarına gəldik. 

Şeyx Əbdül Mahmudbəyov ilk öncə ona görə narahatlıq keçirən hər kəsi salamladı və təşəkkür etdi: 

“Mən din adamı deyiləm, amma Allah adamıyam. Baxmayaraq ki, əsilli köklü şeyxik. Ona görə də istəyirəm ki, söhbətimizə “bismillah”la başlayaq. İkinci bir məsələni də qeyd edim ki, söz mənimçün müqəddəsdir, çünki bütün dünya Allahın bircə kəlmə “ol” sözündən yaranıb. Özü də xaosdan, zülmətdən yaranıb. Mən çox xoşbəxtəm ki, Allah mənə sözə xidmət etmək şərəfi verib və 73 illik ömrümün 50 ilini müqəddəs sözə xidmət etmişəm. Ömrümdə nə sözlə yaltaqlıq, nə məddahlıq, nə alver etmişəm, nə də kiməsə xoş gəlsin deyə istifadə etməmişəm. İmkanım daxilində ancaq obyektiv münasibət bildirmişəm. Gücüm çatmayanda da susub oturmuşam. Belə bir zərb məsəl var, insan hara əyri getsə də, gərək yuvasına düz getsin. Siz də sözə xidmət edən insansınız. Mən elə başa düşürəm ki, bizim bu gün çox ciddi və müstəqil sürətdə milli ideologiyamızın ideologiyamızın təbliğatına çox böyük ehtiyacımız var. Bunu formalaşdıran, cəmiyyətə çatdıran da sözsüz ki, KİV-lərdir. Bunu tarixləşdirən də biz televiziya və kino işçiləriyik. Bu mənada bizim hər birimizə salam olsun. Moderator.az saytının rəhbərliyinə və əməkdaşlarına, eləcə də mənim üçün narahat olan bütün insanlara böyük salamım, ehtiramım olsun”.

Şeyx Əbdül daha sonra mətbuatda onun adından yazılmış və haqqında formalaşdırılmış xoşagəlməz fikrə münasibət bildirdi: 

“Həmin hadisənin necə olduğunu, mənim əslində o jurnalistə nə dediyimi indi sizə olduğu kimi danışmaq istəyirəm. Əvvəla, onu qeyd edim ki, bu gün kinoyla bağlı söz deyə bilən, öz mövqeyi olan iki-üç sənətkar qalıb və onlardan da biri mənəm. Mənə bir xanım zəng vurdu və dedi ki, bir aktrisaya (ad çəkmədi) “siz açıq-saçıq filmlərdə çəkilə bilərsinizmi” sualını veriblər və o da “çəkilərəm, amma bir şərtlə ki, mənə böyük məbləğdə pul versinlər” cavabını verib. Biz də bir neçə rejissora müraciət etdik və hərəsi öz fikrini söylədi, indi istəyirik ki, sizin də mövqeyinizi öyrənək. Mən də cavab verdim ki, yəqin o aktrisa kinonun elmini, texnologiyasını, mexanizmini bilmir və ona görə də sırf öz mövqeyini ortaya qoyub, əcəb edib. Amma aktrisanın istəməyiylə deyil. Əgər açıq-saçıq epizod müəllif tərəfindən yazılıbsa, həmin ssenari dövlət tərəfindən qəbul olunursa və həmin epizod ixtisar edilmirsə, daha sonra o ssenari kinostudiyaya etibar olunursa, kinostudiyanın bədii şurası da ssenaridə həmin epizodu saxlayırsa, bu da quruluşçu rejossora verilirsə və rejossor da həmin epizodu saxlayırsa, o rola dəvət etdiyi aktrisa da ssenarini oxuyub razılıq verirsə, Allah işin avand eləsin və nə qədər pul istəyirsə, istəsin. Yox əgər rola razılaşmırsa, öz abrın, ismətin gözləyirsə, onda hansı puldan söhbət gedə bilər ki. Ancaq mənim mövqeyim belədir ki, bu gün aktyor üçün rolun açıq-saçıqlığının fərqi yoxdur. Dramaturgiyanın tələbindən irəli gələn belə bir ehtiyac varsa, sizdən çox xahiş edirəm aktyor və aktrisalara çox pul verin. Çünki çox böyük ehtiyac içində yaşayırlar. Mənim dediyim də bundan ibarət olub”. 

Şeyx Əbdül Mahmudbəyov daha sonra qeyd etdi ki, özünə də bəlli olmayan səbəblərdən ona qarşı dövlət səviyyəsində  təxribat, xəyanət aparılır: 

“İndi bəzi şeyləri konkret faktlarla deyəcəm. Bunun səbəbini, arxasında kimlərin durduğunu bilmirəm. Sadəcə ehtimallarım var, birinci ehtimalım da odur ki, ömrümü milli-mənəvi dəyərlərə xidmətə həsr etmişəm və ola bilsin ki, bu da kimlərinsə xoşuna gəlmir.  İkincisi, mən son vaxtlar Azərbaycanın ilk yaranış tarixi, millətimizin qədim mədəniyyəti, folklor sənəti, milli-mənəvi dəyəri, klassik irsi, ilk yaranış tarixi ilə bağlı silsilə yazılar, əsərlər üzərində işləyirəm. Ola bilsin ki, bu da südü-qanı bizdən olmayan kimlərinsə xoşuna gəlmir. Üçüncü səbəb isə, mən bu gün daha konkret üç fəaliyyət ortaya qoymuşam. Onlardan birincisi “Qan yaddaşımız”la bağlı bir saatlıq filmdir. İkincisi Roma Papasına açıq müraciət, silsilə yazılar göndərmişəm. Üçüncüsü də, başda mənim paqon yoldaşlarım Arnold Şvartsneqr, Corc Kluni, Martin Şults olmaqla Amerika senatlarına etirazımı bildirmişəm.  Bunların hər üçü də böyük nüfuza malik sənət xadimləri, senatlardır. Ancaq təəssüf ki, yüzüncü dəfə gedib erməni qadınlarla ailə qurublar və bundan sonra başlayıblar Azərbaycana qarşı çox ciddi sürətdə təxribat aparırlar”. 

Kinorejissor Şah İsmayıl Xətaiyə həsr etdiyi filminin yarımçıq qalmış taleyi haqqında da ürəkağrısı ilə danışdı:

“Mənim filmlərimdən oğurlanmış cızmaqaralar əsasında filmlər çəkirlər və dövlət də onları qiymətləndirir, onlar üçün hər cür şərait yaradılır, yuxarı başda əyləşdirirlər, amma mənə düşmən münasibəti bəsləyirlər. Bu gün məndə olan tarixi faktlar heç kimdə yoxdur. Mənə o materialları uzun illər İrəvanda Akademiyada şöbə müdiri işləmiş Əli adlı bir müəllim vermişdi. Əli müəllim ermənilərə qaynayıb-qarışır və onun türk olduğunu anlamırlar. Əl altından ermənilərin saxtakarlıqları ilə bağlı sənədlər toplayır. Əli müəllim erməninin geydirmə dilini, hardan nəyi oğurladığını elmi əsaslarla aşkar etmişdi, yüzə qədər tarixi fakt idi. Mən o vaxt ATV-də “Klassik irsimiz” verilişini aparırdım və Qərbi Azərbaycanla bağlı bir veriliş hazırlamışdım. Əli müəllim də ona görə o faktları gətirib mənə vermişdi. O vaxt qapı-qapı düşdüm ki, həmin materialı çap etdirək. Çünki dünyaya ondan yaxşı cavab verə biləcək yazı yox idi. Orda bir dənə olsun belə türk-müsəlman mənbələri yoxdur. Bütün faktlar erməni, rus, fransız, italyan, fars tarixçilərinə istinad olunub. O faktlara istinad edərək mən bir saatlıq film hazırladım, adını “Qan yaddaşımız” qoyub, Heydər Əliyevə ithaf etdim. Çünki H.Əliyev ilk dəfə, hələ dünyanın qarışıq vaxtında Lissabon sammitində “soyqırım” sözünü rəsmi şəkildə elan etdi. Və bunu ancaq Heydər Əliyev şəxsiyyəti edə bilərdi. Heydər Əliyev bütün dünyanın qəbul etdiyi nəhəng siyasi şəxsiyyət idi. Şah İsmayıl Xətai haqqında da filmin çəkilməsi ideası ona məxsus idi. Mən filmin ssenarisini də artıq işləyib bitirmişəm və həmin ssenarini də ona ithaf etmişəm. Heydər Əliyevin vaxtında filmin çəkilməsi ilə bağlı artıq işə də başlamışdıq. Bir milyon pul xərclənmişdi və hər dəfə də bizi tələsdirirdi. Biz bu filmi çəkməklə dünyaya sübut etməliydik ki, bu günkü müstəqilliyimiz bizim tariximiz deyil. Bu müstəqillik min illərə söykənən dövlətçilik tarixi olan bir xalqın dövlətçiliyinin bərpasdır. Heydər Əliyev dünyasını dəyişəndən sonra bu gün də mənə bəlli olmayan səbəblərdən bu iş dayandırıldı.

İndi görürəm ki, kimlərsə mənim yazılarımdan oğurlayaraq cızma-qaralar edirlər. Ancaq mənbə, müəllif yoxdur, axı mənbəni bilmirlər. Məndə hər fakt mənbə ilədir, müəllifin, əsərin adıyladır, çap olunmuş tarixlədir və onu inkar etmək mümkün deyil”.  

Şeyx Əbdül Şah İsmayıl Xətai filminin çəkilməsi üçün bir neçə dövlət məmuru ilə görşmək istədiyini, lakin bu 

görüşlərin də baş tutmadığını da dilə gətirdi: 

“Bu gün ölkədə hörmət etdiyim iki adam var idi. Onun biri Əli Həsənov idi və ona çox böyük simpatiyam, hörmətim var idi. Digəri də Kəmaləddin Heydərov idi. Son ümid yeri kimi dəfələrlə çalışdım ki, onlara çıxım və mənə olan bu münasibətin səbəbini onlardan soruşum. Düz 15 gün sərasər Əli müəllimin katibəsinə zəng vurdum və dedim ki, Əli müəllimlə görüşmək istəyirəm. Mən ondan ev, vəzifə, iş, var-dövlət, pul istəmirəm, mən konkret olaraq bizə Heydər Əliyevdən miras qalmış ideologiyayla bağlı görüşmək istəyirəm. Axırıncı gün Əli müəllim mənimlə görüşməkdən imtina etdi və buna çox təəssüf etdim. Çox təssüf etdim ki, kaş belə olmayaydı və mənim də Əli müəllimə qarşı əvvəlki münasibətim dəyişməyəydi. Eləcə də Kəmaləddin Heydərov. Kəmaləddin müəllim əvvəlcə məni dəvət etdi, görüşdük. Ancaq sonra bəlli oldu ki, məndən qaçır”. 

Şeyx Əbdül Şah İsmayıl Xətai haqqında üç seriyalı filmin çəkilməsi ilə bağlı prezident İlham Əliyevlə görüşmək istədiyini də vurğulayıb: 

Mənim münasibətim dəyişməzdir, sevgim varsa, var, yoxdursa, yoxdur. Mən belə adamam, evdə də, qohum-əqrəbada da məni bu xasiyyətimə görə danlayırlar, deyirlər get özünə bir gün ağla. Ancaq mənə o gün lazım deyil, artıq 73 yaşın civarındyaam, müqəddəs axirət dünyasının qapısının astanasındayam. Bundan sonra uşaqlarıma, nəvələrimə pis ata, pis dədə, pis əmi adını qoyub gedə bilmərəm. O üzdən bu filmi də yarımçılıq saxlamaq fikrim yoxdur, artıq bir nəfərin köməyi ilə filmin birinci və ikinci seriasını kitab halına salmışıq. Cənab prezidentə çıxmaq gərəksə belə, bu filmin çəkilməsinə nail olacağıq. Düzdür, prezident Aparatında, Milli Məclisdə, hüquq-mühafizə orqanlarında xərçəng xəstəliyinə bənzər qüvvələr elə metastaz veriblər ki, bizim kimi ziyalılarla onlar arsında keçilməz Çin səddi qurulub. O adamlara da müraciət edirəm ki, özlərin yığışdırsınlar. Mən onsuz da geci-tezi bir təhər yol tapıb cənab prezidentlə görüşəcəm və bütün faktları açacam”. 

Kinorejissor saytımız vasitəsilə ona mane olmağa çalışan, ona qarşı anti təbliğat aparan qüvvələrə müraciət edib: 

“Üzümü həmin adamlara tutub soruşuram ki, mənimlə qəsdi-qərəzlikləri nədir axı? Onlara nə pislik etmişəm? Mənimlə nə düşmənçilikləri var axı? Mən əvvəla xalqımın tarixini, milli-mənəvi dəyələrimizi, əxlaqımızı, dəyərlərimizi, tarixi şəxsiyyətlərimizi müdafiə edirəm və əcəb edirəm, ölənə kimi də müdafiə edəcəm. Bir həftə əvvəl Nadir şahla, Şah İsmayıl Xətaiylə bağlı münasibət bildirmişəm. Zəng vurub deyirlər ki, Xətai şiə-sünniçilik gətirib, Nadir şah baş kəsib. Cavab verdim ki, birincisi, peyğəmbərimiz salavatullah bildirib ki, eşitdiyinizi yox, gördüyünüzü danışın. İkincisi, siz hansısa sənətin sahibisinizsə, gedin o işlə məşğul olun. Üçüncüsü, əgər tarixçisinizsə, onda zəhmət çəkin tarixi dəqiqləşdirin, inkaredilməz həqiqətləri öyrənin və ondan sonra qərar çıxarın. Ağızdan-ağıza kiminsə xəyanətkar münasibətiylə, cibinizə qoyulan 5-3 manatın marağıyla bu xalqın tarixinə, dahi şəxsiyyətlərinə böhtan atmağınız bəsdir. 

Bir dəfə bir yerdə qeyd etdim ki, nə yaxşı İlham Əliyev bu ölkənin prezidentidir. İlham Əliyev bu ölkənin prezidenti olmasaydı, bu günkü müstəqilliyimizdə misilsiz xidməti olan dahi Heydər Əliyevdən də xalq düşməni obrazı yaradacaqdılar. YAP yaradıb, özüyçün dövlət yaradıb, öz komandasını yaradıb deyə. Halbuki, bu günkü müstəqil Azərbaycan Heydər Əliyevin övladıdır.  Xahiş edirəm ki, bunu məddahlıq kimi qəbul etməsinlər, çünki mənim münasibətim 50-50-dir. 

Hər zaman demişəm ki, dünya praktikasında hakimiyyətə gəlmək üçün bir siyasi platforma olmalıdır. Bu siyasi platforma da Yeni Azərbaycan Partiyasıdır. Söhbət hansı partiyaya istinad edib hakimiyyətə gəlməkdən getmir, söhbət hakimiyyətə gələndən sonra dövlətə, hakimiyyətə, xalqa xidmətdən gedir. Dünyanın hər yerində respublikaçı hakimiyyətə gəlir, hamı toy-bayram edir. Daha xalqı digər işlər maraqlandırmır, xalq ancaq iş tələb edir. Bu gün də mən YAP-a da çox normal baxıram, çünki siyasi platformadır. Düşünürəm ki, müxalifət sözünü yığışdırmaq lazımdır. Müxalifət sözünün çox sürüşkən bir adı var. Əgər biz müxalifətiksə, onda sual olunur ki, kimə qarşı müxalifik? Özümüzün yaratdığımız müstəqil dövlətimizə qarşımı? Yox, əgər kimsə siyasi savaş aparırsa, gedib siyasi hakimiyyət savaşı aparmalıdır, daha müxalifət nə deməkdir. Bu dövlət bizimdir, burada yad, yabançı, gəlmə adamlar, ayrıseçklik yoxdur. 

Bu mənada hesab edirəm ki, Nadir şah da, Ağa Məhəmməd şah Qacar da,  Şah İsmayıl Xətainin davamçısı olaraq Azərbaycan dövləti üçün vuruşub. Atilla, Makedoniyalı İsgəndər, Çingiz xan kimi nəhəng sərkərdələr Hindistanı işğal edə bilməyib. Ancaq Nadir şah hələ sərkərdə olanda Hindistanı fəth etdi və oranı da idarə etdi. Bunları niyə tərif etməyək axı? Bu gün onlarda irad axtarmaq, səhv tutmağa çalışmaq faciəmizdir. Zatən bolşevik siyasəti, Rusiya siyasəti bizim tarixi şəxsiyyətlərimizin üstündən qələm çəkməyə, keçmişimizi, tariximizi, mədəniyyətimizi zibil etməyə və bizdən boz bulanıq vəhşi bir millət obrazı düzəltməyə çalışırlar. Və ona görə də milli mənəvi dəyərlərimizi məhv edirlər və tarixi şəxsiyyətlərimizi gözdən salmağa çalışırlar. Mən bununla bağlı ölkə başçımıza müraciət edirəm ki, belə adamlara qarşı çox ciddi tədbirlər görülsün. Belə adamlara qarşı ən azı ölüm cəzası verilməlidir. Xalqın mənaviyyatını, tarixini, dilini, mədəniyyətini, ədəbiyyatını məhv edib, sonra da özü üçün kef edənlərin cəzası ağır olmalıdır. Əlimdə ixtiyarım olsaydı, belə danışanların boynun vurardım”. 

Şeyx Əbdül konstitusiyamızda ediləcək dəyişikliklərlə bağlı referendum keçirilməsinə də öz münasibətini bildirib: 

“İlham Əliyevin referendumla bağlı verdiyi təklifləri mən 30 ildir ki, davasını aparıram. Bəli, dünyanın demokratik prezident üsuli idarəsi adlı bir idarəçilik sistemi var. Bizim adımız var idi, özümüz yox idik. Dünyanın qəbul etdiyi sivil idarəçilik sistemi varsa, onun da adı prezident üsuli idarəsi olmalıdır. Prezident üsuli idarəsi xalqın seçimi ilədir və bunun da qanunu, düsturu var. Bu mənada çox proqressiv, gözəl bir təklifdir. Mən bu başdan qapı-qapı düşüb bunu təbliğ edəcəm. 

Daha sonra, orada 18 yaşla bağlı bir məsələ var. Bu gün dünyada 18 yaşlı alimlər, professorlar var, ancaq biz 18 yaşa hələ də uşaq kimi baxırıq. İndiki elmi texnoliji inkişafla, düşüncə tərzi ilə bağlı 18 yaşlı insan artıq 40-50 yaşda kişi səviyyəsindədir. Əgər bu düz deyilsə, onda nəyə görə 18 yaşlı uşağın səsvermə hüququ var, səs verib kimisə seçə bilir. Əgər yetkinlik dövründədirsə, onda 18 yaşlı insana bu hüququ da verməyək də. Məntiqə uyğun gəlməyən o qədər məsələlər var ki. Prezident çox sağ olsun ki, bunları yavaş-yavaş yoluna qoyur. 

Türkiyədə olan  hadisələr də bizə göstərdi ki, dövləti dövlətin başçısı idarə etməlidir. Hər gələn özündən bir qanun icad edə bilməz ki, bu, mükün olan şey deyil. Həmçinin ikitirəlik, qarşıdurma, bizim millətə xas olan dedi-qodu, arxada danışmaq, tərəfkeşlik, tayfabazlıq, qohumbazlıq, nəfsgirlik və s. mövcud olan bir ortamda”. 

Rumiyyə MİRASLAN