Dilimizdə məşhur bir deyim var-şorunu çıxartmaq. Hər hansı məsələdə ifrata varanda “şorunu çıxartdıq” deyirik.

Bizdə isə son zamanlar “şoru çıxmayan” heç nə qalmayıb; rüşvətxorluqda da şorunu çıxarmışıq, cəzada da, cinayətdə də, hətta vətənpərvərlikdə də.

Son zamanlar mətbuat orqanlarında Türkiyənin “Emre pili甝 şirkəti ilə bağlı aparılan müzakirələrdə vətənpərvərlik elementlərindən bəd əməlləri ört-basdır etmək üçün istifadə olunması “şoru çıxarılmış” millətçiliyin ən yeni formasıdır. Uzun illər “Emre pili甝in çörəyini yeyən bir iş adamı təmsilçisi olduğu şirkətə milyonlarla dollar “atmasını” gizlətməyə belə, lüzum görmədən, öz əməlini vətənsevərliyi ilə əsaslandırmağa çalışır. Arqumenti isə çox sadədir: həmin şirkətin 30% hissəsi iki erməniyə məxsus olduğu üçün ona “atmaq” biz müsəlmanların vətənpərvərlik borcudur.

Bəs, görəsən, bir cinayət əməlinə bu cür “şoru çıxmış” arqumentlə haqq qazandırılması Azərbaycana və onun hüquq anlayışına nə qazandıra bilər?

“Emre pili甝in hüquqlarını müdafiə edən tanınmış hüquqşünas Aslan İsmayılovla da söhbətimizin əsasında bu sual dayanırdı. Hüquqşünasın Moderator.az - a müsahibəsini təqdim edirik:

- Təbii, bu barədə uzun-uzadı danışmağa dəyməz. Dələduzluq faktını heç qarşı tərəf də inkar etmir, edə də bilməz. Çünki ortada təkzibi mümkün olmayan faktlar var. Hadisənin icmalına gəlincə, məlum olduğu kimi, Türkiyənin broyler şirkətlərindən biri Azərbaycanın məşhur şirkətinə - “Siyəzən Broyler”ə illər uzunu damazlıq yumurta satırmış. Əvvəl çox normal gedən ticari əlaqələrdə daha sonra problemlər yaşanır; “Siyəzən broyler”ə satılan yumartaların pulu geri qayıtmır. “Emre Pili甝in sahibi bir gün oturub uzun müddətdən bəri toplanan borcu hesablayır. 3 milyon 800 min dollar borc ortaya çıxır. Şirkətin sahibi özünün Azərbaycandakı dostu və təmsilçisi Mürvət Həsənliyə borcların niyə ödənilmədiyini soruşur. Mürvət Həsənli isə borcluların çox qüdrətli ailəyə mənsub olduqlarını və borcu ödəmək istəmədiklərini bildiririr. “Emre Pili甝in sahibi Ömür Oral məsələni araşdırmaq üçün Azərbaycana gəlmək istəsə də, dostu, sonradan onunla kirvə olan Mürvət Həsənli buna razı olmur. Dostunu borclu tərəfin qüdrətiylə təhdid edir, Azərbaycana gələrsə, öldürülə biləcəyini və məsələni özünün həll edəcəyini bildirir, borcu tədricən ödəyəcəyinə söz verir. Bundan sonra Mürvət Həsənli həqiqətən də Orala hissə-hissə təqribən 2 milyon 100 min dollar ödəyir, borcun digər hissəsini isə ödəməkdən imtina edir - söhbət təxminən 1 milyon 700 min dollardan gedir.

 Beləcə, Ömür Oral Türkiyədə bir vəkillə danışır. Vəkil məni yaxından tanıyan biridir və bu işi mənim vasitəmlə hüquq müstəvisində həll etməyi məsləhət görür. 

Onun vasitəsilə söhbətləşdiyim Ömür Orala Azərbaycanın eşitdiyi qədər təhlükəli olmadığını və işi araşdırmaq üçün Bakıya gəlməsinin vacibliyini bildirdim. Dəvətimi qəbul edib Bakıya gələn iş adamıyla məsələni araşdırdıqdan sonra “Siyəzən Broyler”i məhkəməyə verdim. İş məhkəməyə gedən kimi, “Siyəzən Broyler”in təmsilçiləri mənimlə görüşdülər. Sənədlərlə sübut etdilər ki, 3 milyon 800 min dollar Mürvətə bir dəfəyə ödənilib. Məndən işi məhkəmədən geri çəkməyi istədilər. Dedim işi o zaman geri çəkərəm ki, siz Mürvətdən prokurorluğa şikayət edəsiniz. Çünki faktiki olaraq sizin pulu Mürvət yeyib. Pul “Emre Pili甝ə ödənməyib. Onlar da Mürvət Həsənov haqqında prokurorluğa şikayət etdilər. 

Sonra eşitdim ki, Mürvət bundan sonra dərhal Türkiyəyə “Emre Pili甝in sahibiylə dil-ağız etməyə gedib. Oral onu qəbul etməyib. Bu arada Mürvət üstümə 50 adam göndərdi ki, işdən çəkilim. Mən də qəbul etmədim. Daha sonra prokurorluqdan hər iki tərəfi ifadə almağa çağırdılar. Prokurorluğun qapısında Mürvətlə üzləşdik. Zırın-zırın ağlayırdı ki, “siz məni tutdurmaq istəyirsiniz, əlinizə nə keçəcək? Mən bu pulu qaytaracağam”. Uzun sözün qısası, prokurorluqda ifadə verdikdən sonra hər iki tərəflə birlikdə bizim ofisə gəldik. Tərəflər öz aralarında maliyyə hesabatı apardılar. Mənim də müdaxiləmlə Ömür Oral öz qanuni haqqından xeyli keçərək 1 milyon 300 min dollarda dayandı. Daha sonra prokurorluğa qayıdıb müstəntiqin yanında söhbətimizi davam etdirdik. Mürvət boyun oldu ki, dekabrın 15-nə qədər borcunu ödəyəcək. Müstəntiq dedi ki, gedin, indi aranızda müqavilə bağlayın, borcun ödənilməsi müddəti ilə bağlı qrafik tərtib edib bizə gətirin. Belə razılığa gəldik ki, mən bu anlaşmadan sonra Sumqayıt İqtisad Məhkəməsindəki iddiadan geri çəkiləcəyəm. 

Notariusa sənəd imzalamağa gedəndə Mürvət mənə bu işdən çəkinməyim üçün 300 min dollar təklif etdi. Buna tərəf tərs baxan kimi də dərhal əlavə etdi: “Aslan müəllim, hamı sizi ona görə istəyir ki, pulla almaq mümkün deyil”. İndi mənə qarşı iddialar irəli sürür ki, guya mən Ömür Oraldan 200 min alıb Azərbaycanın maraqlarını erməniyə satıram. İndi də onu buraxıb məni təhdid edir. Halbuki, ölkədə nə qədər tanınmış yazıçı, jurnalist, mədəniyyət xadimi var, hamısını mənim üstümə minnətə salmışdı.

- Erməni məsələsinə gəlməmişdən əvvəl, mənim diqqətimi bir məqam çəkdi. Sizin də fikirlərinizdən belə çıxır ki, həm malsatan, həm də malalan şirkət çox nüfuzlu insanlara məxsusdur. Bu qədər nüfuzu olan tərəfləri Mürvət Həsənli adlı bir iş adamı aldadır. Amma nədənsə nəinki cəzalandırılmır, əksinə, mətbuat orqanlarında özünü əsassız arqumentlərlə müdafiə edir, əks-kampaniya aparır. Mürvət bu gücünü hardan alır?

- Mürvət Həsənlinin gücünü hardan alması mənə aydındır. Bu barədə fikirlərimi facebook səhifəmdə səsləndirmişəm. Hakimiyyət yetkililəri də bunu araşdırsınlar. Mürvət Həsənlinin sahib olduğu “Xəmsə” restoranı hakimiyyətin mətbuat siyasətinə birbaşa nəzarət edən qrupların bütün toplantılarının keçirildiyi məkana çevrilib. Onun mətbuatda bu qədər ciddi şəkildə müdafiə edilməsinin səbəbi də budur. Təsadüfi deyil ki, Mürvət Həsənlinin özü belə, “mətbuatın dostu” elan olunub. O ki, qaldı Mürvət Həsənlinin aralarında oynadığı tərəflərin nüfuzuna, həqiqətən də hər iki şirkət öz ölkələrində ciddi nüfuza malikdirlər. “Emre Pili甝in sahibi Ömür Oral Türkiyənin İş Adamları Birliyinin üzvüdür. Onlar bu məsələylə bağlı Türkiyə hökumətinə müraciət ediblər. Hökumətin ən yüksək səlahiyyətli şəxslərindən birinin vasitəsilə Azərbaycan hakimiyyəti qarşısında məsələ qaldırmaq niyyətindədirlər. Yəqin ki, bu ay, ya da gələn ay Türkiyənin nümayəndə heyəti məhz bu işə görə Azərbaycana gələcək. Bundan əlavə, Türkiyə səfirliyi də eyni məsələ ilə bağlı nota verib.

Türkiyənin Bakıda ticarət müşaviri var, o, mənimlə görüşdü. Problemin mahiyyətini araşdırmaq üçün gəlmişdi. Bildirdi ki, Azərbaycan hakimiyyəti qarşısında məsələ qaldıracaq. Mənim bildiyimə görə, Türkiyə dövlət başçısının Azərbaycan Prezidentinə də bu barədə məktubu  olacaq...

- Mənə də qəribə gələn budur. 1 milyon 300 min borcdan söhbət gedir. Bu, iki dövlət arasında ticarətdə o qədər də böyük məbləğ deyil. Amma problem skandal səviyyəsinə gətirilir və ölkəmizin beynəlxalq iqtisadi imicinə kölgə salınır. Azərbaycanın onsuz da yaxşı olmayan investisiya mühiti haqqında qənaətlərin daha çox mənfiləşməsinə şərait yaradılır. Ən pisi isə odur ki, skandalda ölkənin ən qüdrətli iqtisadi gücünə malik çevrənin adı hallanır. Daha sonra isə mətbu orqanlarda iqtisadi əsası olmayan ultramillətçi arqumentlərlə fırıldaqçı tərəf müdafiə olunur. Özü də elə bir məqamda ki, iqtisadi böhran keçirən Azərbaycan ümidlərini xarici investisiyaya bağlayıb. Sizə elə görünmür ki, bu işdən qəsdən yürüdülən iqtisadi sabotaj iyi gəlir?

- Açığı desəm, mənim də ağlıma ilk gələn fikir bu olub. Prokurorluğa yazdığım məktubda da öz fikrimi üstüörtülü şəkildə vurğulamışam. Bilirsinizmi, “Emre pili甝lə imzalanan sənədlərdə rəsmi olaraq Mürvət Həsənlinin adı görünmür. Sənədlərə görə, borcu qaytarmayan “Siyəzən Broyler”dir. Onlar isə borclarını son qəpiyinə qədər Mürvətə ödəyiblər. Borcu sahibinə çatdırmayan Mürvət Həsənlini isə rəsmi olaraq “Emre Pili甝ə heç nə bağlamır. Yəni, rəsmi olaraq məsuliyyət “Siyəzən Broyler”in üzərində qalır. Həmin şirkət isə Azərbaycan hakimiyyətində ən yüksək dairələrə yaxın şəxslərə aiddir. Bu mənzərədə ortaya çıxarılmağa çalışılan görüntü Azərbaycan  siyasi iradəsinə yaxın dairələrin beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə etibarsızlığı imicidir. Dediyiniz kimi, bu da ölkəmizin investisiya mühiti barədə xoş təəssürat yaratmır. Bununla belə, “Siyəzən Broyler”in həmin məsələdə zərrə qədər günahı yoxdur. Günahı olsaydı, mən Mürvətin yox, “Siyəzən Broyler”in adını hallandırardım. Necə ki, ilk əvvəl həmin şirkəti məhkəməyə vermişdim və onlar rəsmi sənədlərlə günahsızlıqlarını sübuta yetirəndən sonra iddiadan geri çəkildim. İndi məni bir sual düşündürür: Mürvət Həsənli ölkədə olduqca nüfuzlu bir çevrənin imicinə ləkə vuraraq, pulun guya ona ödənilmədiyini iddia edirdi. Məsələnin üstü açılandan sonra isə borclu olduğu şirkətin hüquqlarını müdafiə edən vəkili susdurmaq üçün “qara piar” kampaniyası aparmağa keçir. Baş prokurorluq bu işi niyə araşdırmır?

- Niyə araşdırmır, sizcə?

- Nə bilim, Vallah! Biri var, ortada rəsmi sənədlər olmaya, şifahi şəkildə alış-veriş aparıla; onda iddialara barmaqarası baxmaq mümkündür. Biri də var, bu işdəki kimi, arada bağlanan müqavilələr, gələn malların maliyyə hesabatları, ödənilən vergilər ola; bundan qaçmaq mümkün deyil. Görünür, Baş Prokurorluq problemin beynəlxalq skandala çevrilə bilmə ehtimalını ya anlaya bilmir, ya da elə bunu gözləyir.

- Ciddi ittihamdır...

- Başqa ehtimal yoxdur, axı. Mənim şəxsən ağlıma başqa versiya gəlmir.

- Aslan bəy, məsələnin “erməni” tərəfinin də ciddi nəticələri ola bilər. Sirr deyil ki, bu iş ictimailəşdirildiyi ərəfədə Azərbaycan hakimiyyəti yeni bir siyasətə start vermişdi. Hakimiyyətin ən yüksək vəzifəli şəxsləri bizim düşmənimizin erməni xalqı deyil, bir ovuc separatçılar olduğu barədə mesajlar verirdi. Hətta əslən erməni jurnalistini gətirib ölkəmizdə işlə təmin etmişdik. Sözsüz ki, bütün bu mesajlar həm də beynəlxalq ictimaiyyət üçün nəzərdə tutulurdu. Dünyaya mesaj verilirdi ki, bizdə erməni millətinə mənsub olub yaşamaq mümkündür. Vaxtilə mərhum Heydər Əliyev də xarici diplomatlara Azərbaycanda 30 mindən artıq erməninin yaşayıb fəaliyyət göstərdiyini deyirdi. Bu ritorika ermənilərin əsas kozırlarından birini - “biz Azərbaycan ərazisində yaşamaq imkanına malik olmadığımıza görə, öz müqəddəratımızı təyin etmək haqqına malikik” arqumentini çürütməyə hesablanıb. Tam bu sırada KİV-də “Emre Pili甝in sahiblərindən biri ermənidir və buna görə ona “atmaq” nəinki mübah, hətta patriotizmdir” kimi boğazdan yuxarı şuarlar səsləndirildi. Sizcə, bu təsadüfi idimi?

- Əvvəla, mən bilsəm ki, bunlar həqiqətən erməni məsələsinə görə belə edirlər, yanmaram. Adama deyərlər, ay kişi, belə erməni düşmənisənsə, niyə gedib həmin şirkətlə işləyirdin? Ona pul qazandırırdın?  Bilirsinizmi, “Emre Pili甝ə 4 milyon dollara yaxın borclu olsa da, Mürvət Həsənli onlara bu bir neçə ildə milyonlarla dollar pul qazandırıb. Özü də milyonlar qazanıb. Qazananda ermənini görmürdü, borcu qaytarmaq lazım olanda erməni çıxdı?

Üstəlik, Azərbaycanda toyuqçuluq sahəsinin inkişafı “Emre Pili甝in adıyla bağlıdır. Yadınızdadırsa, bir neçə il bundan əvvəl bütün dünyada, o cümlədən Azərbaycanda da “quş qripi” yayılmışdı. Bu xəstəliyin kökünü kəsmək üçün “Emre Pili甝in şəxsən Ömür Oral başda olmaqla mütəxəssisləri Azərbaycana gəliblər. Qripə qarşı mübarizənin yolunu bizim şirkətlərə onlar öyrədiblər. Bu çalışmaların nəticəsində ölkəmizdə quşçuluq sektoru indiki inkişaf mərhələsini keçib. Şirkətin həmin fəaliyyətini Azərbaycana düşmənçilik adlanadıra bilərik? Əlbəttə, yox.

İkincisi, o şirkətin sahibinin erməni olmadığını Mürvətin özü də gözəl bilir. Şirkətin ermənilərdə olan hissəsini Ömür Oral alıb. Sadəcə, bunu rəsmiləşdirmək işi qalıb. Səbəb isə erməni payçının ağır xəstəliyidir.

Üçüncüsü, deyək ki, şirkətin ya 15, ya da 30%-i ermənilərin əlindədir. Axı, onun ən azı 70%-i türklərə aiddir. Özü də Ömür Oral əslən Azərbaycan türküdür. Bəs, niyə 30%-ə görə, 70%-in də haqqını tapdalayırsan?

Dördüncü, mən hüquqşunasam. Mənim əxlaq anlayışımın mərkəzində ədalət hissi dayanır. Haqqında danışılan həmin erməni yarıölü vəziyyətdədir, aparatla həyata bağlanıb. Faktiki olaraq, bitkisəl ömür yaşayır. Əgər dirilib gəlsə və desə ki, Türkiyə ermənisiyəm, haqqımı sizin azərbaycanlılar yetib, mən - Aslan İsmayılov dələduz azərbaycanlının yox, onun haqqını müdafiə edərəm.

Beşincisi, mən bu işi öhdəmə götürəndə şirkətin erməni ortağının olduğunu bilmirdim...

- Aslan bəy, siz mənim sualıma cavab vermirsiniz. Lap deyək ki, şirkətin sahibi ermənidir. Qarabağ məsələsinin müzakirəsinin aktuallaşdığı indiki zamanda “ermən olduğu üçün mülkiyyətini ələ keçirmək halaldır” anlayışı erməni arqumentini gücləndirmirmi? Sizcə, bu məsələdən də təxribat iyi gəlmirmi?

- Azərbaycan hakimiyyəti bu zamana qədər çox yanlışlıqlara yol verib. Bunlardan biri də haqqında danışdığınız bayağı vətənpərvərlik təbliğatıdır. Mən hələ 1995-ci ildə parlament seçkilərində iştirak edəndə xüsusi buraxılış dərs etdirmişdim. O buraxılışda vurğulamışdım ki, biz antierməni şüarçılığıyla Qarabağ problemini həll edə bilməyəcəyik. İndi hökumət mən deyənə gəlib. Dünyaya elan edir ki, mənim qanunumu, torpaq bütövlüyümü tanıyan ermənilər mənim vətəndaşımdır, gəlsinlər, onların haqlarını qoruyuram. Bu düz addımdır, ona görə ki, Qarabağı qaytarmağın başqa yolu yoxdur...

- Belə bir məqamda Azərbaycan KİV-ləri “ermənidirsə ona atmaq olar” təbliğatı yayırlar...

- Bəli, belə bir məqamda KİV-lərdə irəli sürülən bu arqument ermənilərin əlini gücləndirir. Bu məsələdə sizinlə razıyam. Sabah ermənilər asanlıqla hakimiyyətin nəzarətində olan mətbu orqanlardakı bu fikirləri əllərində dəstəvuz edəcəklər. Deyəcəklər ki, tanınmış bir vəkili Türkiyə vətəndaşı olan erməninin haqqını müdafiə etdiyinə görə çarmığa çəkirlər. Ermənistan, yaxud Qarabağ ermənisi olsa, görün nə baş verər? Onu yüz faiz öldürərdilər.

- Sizcə, bu təsadüfdür?

- Mən də əvvəl bunun təsadüf olduğuna inanırdım, amma indi bu siyasətin o qədər tez-tez təkrarlandığını görürəm ki, təsadüf olmadığına şübhəm yaranır və artır. Bilirsiniz ki, regionda erməni düşmənçiliyinin yayılması əsasən Rusiyaya lazımdır. Son zamanlar Rusiyaya bağlı adamlar da aktivləşib. Üzərimə gələn qüvvələrin də hamısı müxtəlif tellərlə Rusiyaya bağlıdırlar. Artıq əminəm ki, bu məsələnin ortaya atılması qətiyyən təsadüfi deyil.

Söhbətləşdi: Heydər Oğuz