Qara Yanvar qətliamından 27 il ötsə də, barəsində nə qədər araşdırmalar aparılsa, məqalələr, kitablar yazılsa da, bu müdhiş faciənin sirli məqamları həddindən artıq çoxdur. Və həmin olayları qismən də olsa, obyektiv   araşdırmaq üçün onların sıravi iştirakçılarından tutmuş hərəkat liderlərinə, Əbdürrəhman Vəzirova, Qorbaçovadək hər kəsi dindirmək, yüzlərlərlə cild kitab yazmaq lazımdır. Faciədən ötən hər ildönümündə, demək olar ki, eyni keçmiş dövlət adamları, hərəkat liderləri, fəal iştirakçılardan müsahibələr götürülür. Və danışanların əksəriyyəti məsuliyyəti öz üzərindən  atıb başqalarını günahlandırmağa çalışır. Beləliklə, ortaq bir nəticəyə gəlinmir və icitimaiyyətin fikri əsl hədəflərdən yayındırılır... 

Moderator.az -ın məxfi konspiroloq-eksperti öz müsahibəsində "Qara Yanvar"la bağlı bir çoxu bu günədək deyilməmiş, tamamilə fərqli fikirlər söylədi.

- Allah 20 Yanvar şəhid və qurbanlarına rəhmət eləsin! Bizim əsas səhvlərimizdən  biri də odur ki, Azərbaycandakı digər hadisələrə olduğu kimi, 20 Yanvar faciəvi olaylarına da dar çərçivədən, uzaqbaşı, SSRİ miqyasından baxırıq. Olayları düzgün təhlil etmək üçün  öncə onlara qlobal dünya prosesləri bucağından baxmaq lazımdır. O ərəfədə  planetdə hansı proseslər baş verirdi? O zaman SSRİ və bütün keçmiş sosialist məkanında “yenidənqurma” islahatları adı altında əslində nəhəng bir imperiyanın, sosializm sisteminin çökmə prosesi gedirdi. İkincisi, bilmək lazımdır ki, SSRİ-nin və sosialist sisteminin qurulması da, dağılması da eyni mərkəzdən idarə olunub. Və SSRİ-ni nə quranlar, nə də dağıdanların müsəlmanlara, türklərə, o cümlədən Azərbaycan xalqına canı yanır. Onlar öz planlarını həyat keçirmək üçün Makiavellinin məşhur “məqsəd vasitələrə haqq qazandırır” prinsipi ilə hər cür alçaqlıq, əxlaqsızlıq, cinayət və qətliama əl atırlar. 

SSRİ  - həmin məkanda yaşayan xalqların üzərindəki bir eksperiment idi.  “Yenidənqurma” illərində  baş verən digər faciəvi olaylar kimi, 20 Yanvar da eyni məkanda digər bir eksperimentə keçidin başlanğıcına aparan pillələrdən biri oldu. Bu mənada 20 Yanvar faciəsi qlobal bir hadisə idi... Və  sovet məkanında belə olayların əsas icraçısı Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının (Sov.İKP MK) baş katibi və SSRİ-nin birinci və sonuncu prezidenti Mixail Qorbaçov idi... 

- Artıq orta savadlı bir şəxsə də aydındır ki, Qorbaçovu idarə edən əsasən dövlət kimi ABŞ, Böyük Britaniya, İsrail, Fransa vasitəsi ilə planlarını həyata keçirən super güclər  idi. Və onların məqsədi SSRİ-ni çökdürüb Yeni Dünya Düzəninin inşasına başlamaq idi. Deməli, Qorbaçovun atdığı hər addım üzdə “sovet xalqının gələcək rifahı naminə” adlansa da, əslində imperiyanın parçalanmasına yönəlmişdi. Qorbaçovun və SSRİ rəhbərliyinin Azərbaycana münasibətinə də, onların törətdiyi Yanvar faciəsinə də məhz bu prizmadan yanaşmaq lazımdır. Əgər Qorbaçov ABŞ-ın, Qərbin adamı idisə, deməli, məntiqlə Yanvar faciəsində dolayısıyla ABŞ və Avropanın da əli var idi... Və Alma-Atı, Fərqanə, Qarabağ, Tiflis, Vilnus və s. hadisələri kimi Bakıda qətliam təşkil edilməsinin də göstərişi Qərbdən, transmilli güclərdən gəlmişdi. Yəni burada məqsəd heç də SSRİ-ni qorumaq deyil, əksinə, onu dağıtmaq idi. Çünki  Kommunist Partiyasının tabeliyində olan  sovet ordusunun  vəhşi hücumlarıyla müşayət olunan 20 Yanvar kimi faciələr həm partiyanı, həm də ordunu gözdən salırdı. Yadınızdadırsa, Qara Yanvardan sonra Bakıda və bölgələrdə kommunistlər kütləvi şəkildə biletlərini atmağa, yandırmağa başladılar. Bu “alov” tezliklə Orta Asiya və digər respublikalara da sıçradı...  

Üçüncüsü, aydınlaşdırmaq lazımdır ki, Yanvar hadisələrində üzdə olan əsas iştirakçı və maraqlı tərəflər kimlər idi. 

- Əvvəlcə iştirakçıları sadalayaq. Birincisi, birbaşa Qorbaçovun komandası ilə idarə edilən Əbdürrəhman Vəzirovun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi və onun təsiri altında olan Nazirlər Soveti, ikincisi, Azərbaycan xalqının maraqları, Qarabağın erməni təcavüzündən müdafiəsi, müstəqil dövlət qurulması uğrunda mübarizə apardığını iddia edən Əbülfəz Elçibəyin lideri olduğu Azərbaycan Xalq Cəbhəsi, üçüncüsü, “respublikada qanun-qayda yaratmaq” adı ilə ölkəyə yeridilmiş sovet ordusu hissələri və dördüncüsü, Kremlin  və onun xətti ilə İrəvanın maraqlarını həyata keçirən təxrbatçı qüvvələr və beşincisi, bu dördü arasında çaş-baş qalmış xalq kütlələri, milli suverenlik, demokratiya uğrunda səmimi mübarizə aparan sadə insanlar... Faciə törənməsində maraqlı tərəflər isə öncə dediyimiz qlobal güclər, onların əmri ilə SSRİ-ni parçalamaq məqsədi güdən Qorbaçov və onun Kompartiya, DTK və “QRU”-nun ələ alınmış əksər hissəsindən ibarət komandası, torpaqlarımızı mümkün qədər işğal etməyi planlaşdıran erməni daşnakları, Azərbaycanda gələcəkdə hakimiyyəti ələ keçirməyi planlaşdıran qüvvələr, eləcə də dolayısıyla onlara dəstək verən müxalifətin yalnız hakimiyyət uğrunda mübarizə aparan qeyri-sağlam hissəsi... 

Eyni zamanda buraya Bakı neftində gözü olan xarici transmilli korprorasiyaları da əlavə etmək lazımdır. Xüsusilə, cəmi 4 il sonra - 1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsində”   neftimizə ən çox investisiya qoymuş  “BP”,  “Amoco” kimi şirkətlər “yenidənqurma” illərindən SSRİ-dəki ən gəlirli regionlara öz agentlərini yerləşdirməyə başlayıblar...  Onların da ağası hələ XIX əsrin sonlarından Bakı neftini “sümürməyə” başlamış Rotşildlər kimi super oliqarx nəsilləridir... 

-Əvvəlcə aydınlaşdırmaq lazımdır ki, Yanvar hadisələrinədək AXC necə formalaşmış və hansı yolu keçmişdi. Artıq bir çox beynəlxalq və yerli siyasətçi, eləcə də siyasətşünaslar Baltikyanı ölkələrdən başlayaraq keçmiş SSRİ məkanında bütün xalq cəbhələrinin Qərbin planı və Qorbaçovun xeyir-duası ilə yarandığını təsdiqləyirlər. 33 il SSRİ DTK-da çalışmış keçmiş DTK generalı Vyaçeslav Şironin özünün  “Yenidənqurma agentləri” kitabında yazır: ”...1988-ci ilin avqustunda Siyasi Büro üzvü, Sov.İKP MK-nın ideolgiya üzrə katibi Aleksandr Yakovlev (Qorbaçovun ən yaxınlarından biri olan bu adam 1960-cı illərdə ABŞ-ın Kolumbiya Universitetində təcrübə keçən zaman MKİ tərəfindən ələ alınıbmış) Litvanın paytaxtı Vilnüsə gəlmişdi. O, yaranmaqda olan “xalq cəbhələri”nin liderləri ilə görüşdü və onların əsas məqsədinin SSRİ-dən ayrılmaq olduğunu bildikdə ikili oyuna başladı. O açıq çıxışlarında “xalqlar dostluğu”ndan dəm vurur, arxada isə öz “şagirdlərinə” qarşıya qoyulmuş məqsədə çatmağın taktika və strategiyasını öyrədirdi. Sonradan Litva KP MK-nın ikinci katibi V.N.Şved bəyan etmişdi ki, Yakovlev həmin səfərində demək olar ki, 1991-ci ilin yanvarında, yəni sovet ordusunun Vilnüsdəki qırğınına aparan proseslərin ideoloji-nəzəri əsaslarını hazırladı. Yakovlevin Vilnüs səfərindən sonra “Sayudis” (Litva Xalq Cəbhəsi) hiss etdi ki, artıq onu əsas siyasi gücə çevirirlər. Buna görə də təşkilat liderləri faşist ideologiyasından seçilməyən “Litva- yalnız litvalılar üçündür” şüarları ilə hakimiyyətə can atdıqlarını və əsas məqsədlərinin SSRİ-ni dağıtmaq olduğunu etiraf etdilər... 

 -Bəli. Oxşar ssenari Azərbaycanda qurulmuşdu. 1988-ci ildə Azərbaycan KP MK-nın II katibi V.Polyanişkonun xeyir-duasıyla Elmlər Akademiyası əməkdaşları və bəzi ali təhsil ocaqlarının müəllimlərinin iştirakıyla Alimlər Klubu yaradıldı. Həmin qurumun bazasında isə 16 iyul 1989-cu ildə AXC yaradıldı və AXC İdarə Heyəti formalaşdı. İdarə heyətinin formalaşması çox maraqlı şəkildə baş verdi. Hansı əsasda tutulması aşağılara bəlli olmayan Əbülfəz Elçibəy, İsa Qəmbər, Zərdüşt Əlizadə, Leyla Yunus, Nemət Pənahlı, Etibar Məmmədov, Ələkrəm Hümbətov, Pənah Hüseyn, Hikmət Hacızadə və s. dən ibarət  15 nəfərlik siyahı yarımgizli konfransda birbaşa səsverməyə qoyuldu və təsdiqləndi. Sonradan “aşağıların” təkidi ilə həmin siyahıya Rəhim Qazıyev də əlavə edildi. Azərbaycanın bu günədək başına gələn hadisələrdə,  xalq hərəkatının və sonradan AXC-nin özünün parçalanmasında, partiyalar arasındakı düşmənçilik həddinə çatan ziddiyyətlərdə,  hakimiyyət çevrilişlərində, o cümlədən  20 Yanvar faciəsində, eləcə də Qarabağın işğalında 16 iyul 1989-cu il tarixinin böyük rolu var... 

Həmin 16 nəfər arasında  bəzilərinin birbaşa Rusiya və Fransa kəşfiyyatları ilə əlaqəli olduğu, hətta İrəvana gedib Azərbaycana qarşı çıxışlar etdiyi sonradan təsdiqləndi. Amma qalanlar  arasında kimlərinsə “KQB”, yaxud digər xarici kəşfiyyat orqanı ilə əlaqədə olduğunu söyləmək üçün əlimizdə sübut yoxdur.  Ola bilsin, onların əksəriyyəti Vətənini, xalqını ürəkdən sevən kəslər idi. Amma fakt hamının gözü qarşısındadır ki, AXC İdarə Heyətində sanki bilərəkdən, Azərbaycan xalq hərəkatını və bütövlükdə xalqın potensialını gələcəkdə parçalamaq məqsədilə ideoloji baxışları və xarakterləri tamamilə bir-birinə zidd olan şəxslər toplanmışdı. Diqqət edin; Zərdüşt Əlizadə- İsa Qəmbər, Etibar Məmmədov-İsa Qəmbər, Nemət Pənahlı-Zərdüşt Əlizadə və s. ziddiyyətləri sonradan özünü hansı proseslərdə, hansı məqamlarda biruzə verdi? Məhz 20 Yanvar ərəfəsində də AXC rəhbərliyində radikal və liberal deyə iki qanadın ayrılması, Nemət Pənahlının, Rəhim Qazıyevin, Zərdüşt Əlizadənin və Leyla Yunusun istefası və nəticədə təpədən-dırnağa silahlanmış imperiya ordusu ilə üz-üzə qalmış xalq kütlələrini çaş-baş vəziyyətə düşməsində də bu amil öz rolunu göstərdi. Yeri gəlmişkən, 1993-cü ildən bəri Azərbaycan müxalifətində gedən parçalanmalar, qarşılıqlı ziddiyyətlər və bir neçə il öncəki “Milli Şura” oyununun, liderlərin qarşıdurmaları da məhz 1980-ci illərdən SSRİ və Qərb xüsusi xidmət orqanlarının Azərbaycan xalq hərəkatı və AXC-yə yerləşdirdiyi“gecpartlayan minaların” “qızışması”nın nəticəsidir... 

Təəssüf ki, 1992-ci ildə   Xocalı, Şuşa, Laçın faciələri fonunda radikallaşmış xalqın potensialından istifadə edərək hakimiyyətə gəlmiş AXC rəhbərliyi Bakıdakı “KQB” arxivlərinin açılmasına,  vətənə, xalqa xəyanət edən ikiqat-üçqat agentlərin ifşa olunmasına imkan vermədilər. Halbuki, Baltikyanı və Şərqi Avropanın keçmiş sosialist ölkələrində Lüstrasiya haqqında Qanun qəbul edilərək Moskvaya bağlı arxivlər açıldı. Kimin kim olduğu bilindi. Keçmiş “KQB” agentləri siyasi həyatdan və dövlət orqanlarında vəzifə tutmaqdan kənarlaşdırıldı. Amma torpaqları faktiki Rusiya tərəfindən işğal edilmiş Gürcüstanda arxivlər 1992-ci ildəki çevriliş zamanı guya təsadüfən yandırıldı. Azərbaycanda isə arxivlər açılmadı və nəticədə Rusiya və digər xarici ölkələr öz agentura şəbəkələrini işlətməkdə davam etdilər. Hələ 1990-cı illərin sonunda Mirzə Xəzər “Azadlıq” radiosuyla bir çıxışında demişdi ki, ABŞ MKİ-nin hesablamasına görə, Azərbaycanda 80 min nəfər Rusiya agenti var. O vaxt Azərbaycanın əhalisi 8 mln. nəfər idi. Belə çıxırdı ki, hər 100 nəfərdən biri “KQB-FSB” agentidir. Bu nəhəng bir şəbəkə deməkdir.  İnanın ki, Qarabağın işğalında və bu gün azad edilməməsində, eləcə də hüquqi baxımdan müstəqil(!) bir ölkənin korrupsiya bataqlığından çıxa bilməməsində keçmiş “KQB” şəbəkələrinin böyük rolu var. Elə Qara Yanvarın da, 20 Noyabr vertolyot qəzasının da sirləri xeyli hissəsi də Moskvaya qaçırılmış “KQB” arxivlərində yatır... 

Amma 20 Yanvarın mahiyyətini tam anlamaq üçün  hələ 1918-ci ildə general Tomsonun başçılığıyla ingilis qoşunlarının Bakıya gəlişindən Xəzər neftində gözü qalmış Böyük Britaniyanın “Mi-6” kimi kəşfiyyatlarının arxivi ilə də maraqlanmaq lazımdır... Çünki Azərbaycandakı dövlət çevrilişlərində “Mi-6”-nın kurasiyasında olan “BP”-nin də böyük rolu olduğu deyilir. Çünki “Qara yanvar”ın bir hədəfi də  Azərbaycanın “qara qızılın”ın Moskvanın nəzarətindən çıxarılması idi...