Quranda, hədislərdə Allahın 99 adının olduğu vurğulanır və buyurulur ki, "ən gözəl adlar Allahındır, Onu bu adlarla çağırıb dua edin...".

AdÉ™tÉ™n övladlarına ad qoymaq istÉ™yÉ™n müsÉ™lmanlar bu adlara tez-tez müraciÉ™t edir. Lakin bununla yanaşı, bÉ™zÉ™n hÉ™min adlar hansısa marka, əşya, mÉ™hsul adı kimi dÉ™ istifadÉ™ edilir. Buna tÉ™kcÉ™ xaricdÉ™ deyil, bütün müsÉ™lman ölkÉ™lÉ™ri kimi AzÉ™rbaycanda da tÉ™sadüf olunur. 

Məsələn, “Nur” çörək zavodunun məhsulları hər kəsə məlumdur. Məhsul istifadə ediləndən sonra təbbi olaraq üzərində “Nur” yazılmış kağız paketlər atılır. Hazırda bu məsələ əksər dindarları narahat edir və şikayətlərini dilə gətirirlər.

Bəs Allahın adlarından əşya, məhsul, marka adları kimi istifadə etmək günahdırmı? Y ada Allahın adları insana hansı hallarda qoyula bilər?

“İslam ənənəsində sadəcə Allaha aid olan adların, sadəcə Allahın xüsusiyyətlərini bildirən, onun əsmaül-hüsnasının “əbd” kəlməsi olmadan insana qoyulması halları çox olub. Bu, günah, məkruh, bəyənilməyən bir hadisə kimi qəbul edilib. Lakin Allah adına və sadəcə onun xüsusiyyətlərini bildirən adlara “əbd” kəlməsi artırılaraq qoyulsa daha yaxşıdır, məqbuldur. Allaha məxsus olan adlardan xüsusilə ikisini isə “əbd” kəlməsi olmadan insana qoymaq böyük günahdır. Bunlar Allah və Rəhman adlarıdır. Allah adı ilə bağlı izah verməyi artıq bilirik. “Rəhman” adı Quranda birbaşa Allah-təalaya aid edilib və yalnız Ona məxsus sayılıb: “De: “İstər Allah, istərsə də Rəhman deyib çağırın (dua edin). Hansını desəniz (fərqi yoxdur), çünki ən gözəl adlar yalnız Ona məxsusdur” (İsra, 110)”.

“Uşaq üçün tövsiyə olunan adlar arasında ilk yeri Allaha bəndəliyi ifadə edən adlar tutur. Yəni Allahın gözəl adlarının (əsmaül-hüsna) əvvəlinə “əbd” kəlməsini artırmaqla yaranan adlar daha çox məsləhət bilinir (məsələn, Abdullah, Əbdürrəhman, Əbdürrəhim, Əbdülkərim, Əbdüllətif, Əbdülqadir, Əbdüləzim və s).

Yaxşı olar ki, uÅŸaÄŸa Uca Allahın Əsmaül-hüsnadakı isimlÉ™rini qoyarkÉ™n ismin É™vvÉ™linÉ™ “Abd (Əbd)” (bÉ™ndÉ™) sözü artırılsın. BelÉ™ qoyulan adların hamısı Allahın bÉ™yÉ™ndiyi adlardandır. MÉ™sÉ™lÉ™n, ƏbdülkÉ™rim – lütf vÉ™ kÉ™rÉ™mi bol olan Allahın bÉ™ndÉ™si, ƏbdüllÉ™tif  – gözÉ™l, lÉ™tif, hÉ™lim olan, bütün hadisÉ™lÉ™rin tÉ™fÉ™rrüatını bilÉ™n Allahın bÉ™ndÉ™si, ƏbdülmÉ™cid – ÅŸanı uca, comÉ™rdlik vÉ™ kÉ™rÉ™mi bol olan Allahın bÉ™ndÉ™si demÉ™kdir. Bu cür adlar hÉ™m dÉ™ insanlara Allahı xatırlatmaq, tövhid É™qidÉ™sini qorumaq vÉ™ insanın Allaha bÉ™ndÉ™ olduÄŸunu unutmamaq baxımından da É™hÉ™miyyÉ™tlidir.

“Bəndə, qul” mənasına gələn “əbd” kəlməsi ancaq Uca Allahın adlarının əvvəlində istifadə olunaraq ad kimi qoyula bilər. “Əbd” kəlməsi ilə başlayan bəzi adlar var ki, onları qoymaq olmaz. Məsələn, Əbdülməsih adını qoymaq haramdır. Ona görə ki, istər peyğəmbər, istərsə də səhabə fərqi yoxdur, Allahdan başqasına bəndəlik mənası daşıyan bütün adlar alimlərin icması ilə haramdır. Yəni bir şəxsə Əbdünnəbi, Əbdürrəsul, Əbdülhüseyn, Əbdülkəbə, Hüseynqulu, Həsənqulu, Məmmədqulu və bənzər adların qoyulması caiz deyildir, bəyənilmir”.

 

“Bu tendensiya təəssüflər olsun ki, var və müxtəlif olmaqla bərabər, geniş şəkildə istifadə olunur və hətta istismar edilir. Lakin Allahın adlarının, atributlarının, əsmaul-hüsnasının əşya, məhsul, marka, mağaza və şirkət adları kimi istifadə edilməsi bəyənilmir, xoş qarşılanmır və məsləhət görülmür. Ümumiyyətlə, dini dəyərləri və simvolları ehtiva edən markalar cəmiyyətin və cəmiyyəti formalaşdıran fərdlərin dini duygu və hissiyyatlarını zədələyici, bu duyğu və hissiyyatı istismar edici olmamalı və bunlardan istifadə mənfəət əldə etmək məqsədi güdməməlidir”.

Möminlərə görə, insan təfəkkürü Uca Yaradanı – Allah; dərk etmək və tanımaq üçün yetərli olmadığından, insan yalnız Onun Özünü bizə tanıtdığı kimi anlaya bilir. Bu prosesin incəliklərini dərk etməkdə Onun gözəl adlarını (əsmayi-hüsna) öyrənmək daha məqsədəuyğundur. Qurani-Kərimdə buyurulur: “Ən gözəl adlar (əsmayi-hüsna) Allahındır. Onu bu adlarla çağırıb dua edin...”; “Allah – Ondan başqa ibadətə layiq olan məbud yoxdur. Ən gözəl adlar təkcə Ona xasdır!”.

Həzrət Peyğəmbərdən (s) rəvayət edilən hədislərin birində deyilir: “Allahın 99 ismi var. Kim onların mənasını bilərək əzbərləyib, sayarsa, Cənnətə girər”.

1. ALLAH — bütün gözəl sifətləri özündə ehtiva edən

2. ƏL-VAHID — yeganə

3. ƏL-ƏHƏD — bənzərsiz

4. ƏS-SAMƏD — ehtiyacsız

5. ƏL-AXİR — hər şeydən sonra mövcud olacaq

6. ƏS-SƏMİ — hər şeyi eşidən

7. ƏL-BƏSİR — hər şeyi görən (haqq-nahaqq)

8. ƏL-QƏDİR — hər şeyə qüdrəti çatan

9. ƏL-ƏVVƏL — hər şeydən əvvəl mövcud olmuş

10. ƏL-QAHİR — zalımları qəhr edən

11. ƏL-ƏLİYY — yüksək, uca

12. ƏL-Ə'LA — ən yüksək, ən uca

13. ƏL-BAQİ — əbədi, daimi, qaları

14. ƏL-BƏDİ — həmişə ixtira edən

15. ƏL-BARİ — yaradıcı

16. ƏL-ƏKRƏM — ən kəramətli

17. ƏZ-ZAHİR — aşkarda olan (yaxud aşkardakıları bilən)

18. ƏL-BATİN — gizlində olan (yaxud gizlindəkiləri bilən)

19. ƏL-HƏYY — diri

20. ƏL-HƏKİM — çox hikmətli

21. ƏL-ƏLİM — hər şeyi bilən, çox elmli

22. ƏL-HƏLİM — çox mülayim

23. ƏL-HƏFİZ — ən yaxşı qoruyucu, mühafizəçi

24. ƏL-HƏQQ — həqiqət

25. ƏL-HƏSÄ°B — hÉ™r ÅŸeyi hesaba alan 

26. ƏL-HƏMİD — həmd edilən (yaxud həmdə layiq)

27. ƏL-HƏFİYY — öz yaratdıqlarını çox sevən

28. ƏN-NUR — nur

29. ƏR-RƏBB — bəsləyən, pərvəriş edən

30. ƏR-RAHMƏN — çox mərhəmətli

31. ƏR-RƏHİM — həmişə mərhəmətli

32. ƏR-RƏUF — mehriban, şəfqətli

33. ƏR-RAİ — hər şeyi görən

34. ƏR-RƏQİB — nəzarətçi, keşikçi

35. ƏZ-ZARİ — yaradan (yaxud bəndələrinin aqibətini müəyyən edən)

36. ƏS-SƏLAM -hər təhlükədən salamatlığa çıxaran, əmin-amanlıq və salamatlıq verən

37. ƏR-RƏZZAQ (ƏR-RƏZİQ) — ruzi verən

38. ƏL-MÖ'MİN — iman bəxş edən (yaxud iman bəslənilən)

39. ƏL-MÜHƏYMİN — himayə edən

40. ƏL-ƏZİZ — çox izzətli

41. ƏL-CƏBBAR — zalımlara əziyyət verən

42. ƏL-MÜTƏKƏBBİR — məqamı uca tutulan, böyüdülən

43. ƏS-SƏYYİD — ağa, başçı

45. ƏŞ-ŞƏHİD — hər şeyə şahid olan və nəzarətçi olan

46. ƏS-SADİQ — sədaqətli, doğrucul

47. ƏT-TAHİR — pak, saf

48. ƏL-ĞƏNİYY — ehtiyacsız, varlı

49. ƏL-ĞİYAS — köməkçi

50. ƏL-FATİR — yaradan, vucuda gətirən

51. ƏL-FƏRD — tək, yeganə

52. ƏL-FƏTTAH — çətinlikləri həll edən

53. ƏL-FALİQ — dan yerini yaran, parçalayan

54. ƏL-QƏDİM — əzəli, olmadığı zaman təsəvvürə gəlməyən

55. ƏL-MƏLİK — mülk sahibi

56. ƏL-QÜDDUS — müqəddəs

57. ƏL-QƏVİYY — çox qüvvətli

58. ƏL-QƏRİB — çox yaxın

59. ƏL-QƏYYUM — dayanıqlı, sarsılmaz, sabit

60. ƏL-QABİZ — sıxan, canları alan, və ya qəbz edən

61. ƏL-BASİT — açıb sərən və ya səxavətli

62. QAZİYUL-HACAT — hökm verən, ehtiyacları həll edən

63. ƏŞ-ŞAFİ — şəfa verən, sağaldan

64. ƏL-MƏCİD — şan-şöhrətli, əzəmətli, ulu

65. ƏL-VƏLİYY (ƏL-MÖVLA) — dost (ağa, sərvər)

66. Əl-LƏTİF — lütf edən

67. ƏL-MƏNNAN — bəndələrinə çox ehsan edən

68. ƏL-MÜHİT — hər şeyi əhatə edən

69. ƏL-MÜBİN — hər şeyi bəyan edib aşkarlayan

70. ƏL-MÜQİT (ƏL-MÜĞİS) — ruzi verən (dada yetişən, yardımçı)

71. ƏL-MUSƏVVİR — hər şeyi formaya salan

72. ƏL-KƏRİM — çox kəramətli

73. ƏL-KƏBİR — çox böyük

74. ƏL-KAFİ — kifayət edən, hər şeyə bəs edən

75. KAŞİFÜZ-ZÜRR — zərərin üstünü açıb ifşa edən

76. ƏL-VİTR — tək-tənha

77. ƏL-ƏZİM — əzəmətli

78. ƏL-VƏHHAB — nemət bağışlayan

79. ƏN-NASİR — köməkçi, yardımçı

80. ƏL-VASE — çox əhatəli, geniş

81. ƏL-VƏDUD — bəndələrini çox sevən

82. ƏL-HADİ — hidayət edən, doğru yol göstərən

83. ƏL-VƏFİYY — vəfalı, sadiq

84. ƏL-VEKİL — himayəçi

85. ƏL-VARİS — qiyamətdə hər şey məhv olduqdan sonra tək qalacaq vücud

86. ƏL-BİRR — yaxşı sifətlərin sahibi

87. ƏL-BAİS — qiyamətdə ölüləri dirildəcək zat

88. ƏT-TƏVVAB — tövbələri qəbul edən

89. ƏL-CƏLİL — cəlallı

90. ƏL-CAVAD — səxavətli

91. ƏL-XƏBİR — hər şeydən xəbərdar olan

92. ƏL-XALİQ — xəlq edən, yaradan

93. XEYRUN-NASİRİN — ən yaxşı yardımçı

94. ƏD-DƏYYAN — hesabat gününün sahibi, hakim

95. ƏŞ-ŞƏKÜR — şükr edilən (yaxud şükrə layiq)

96. ƏS-SANE — yaradıcı

97. ƏL-ƏDL — ədalətli (yaxud ədalətin özü)

98. ƏL-ƏFÜVV — əfv edən, bağışlayan

99. ƏL-ĞƏFUR — günahları bağışlayan