Dağlıq Qarabağ ətrafındakı danışıqlar nəticə vermir. Ona görə də problemin güc yolu ilə həlli məsələsi yenidən aktuallaşır. Bu amili Azərbaycanın və Ermənistanın müdafiə xərclərini artırması dinamikası da göstərir.
2016-c ilin “aprel döyüşləri” Ermənistan cəmiyyətini yuxudan ayıltdı. Azərbaycan ordusunun qısa zaman ərzində, Ermənistan ordusunun keçilməz adlandırdığı “Ohanyan xətti”-ni (Ermənistanın keçmiş müdafiə naziri Seyran Ohanyanın cəbhənin ön və arxa xəttində qurduğu müdafiə və istekham sistemlərinə verilmiş ad) yarıb keçməsi hərtərəfli olaraq Ermənistan hakimiyyəti üçün dərs oldu. Təsadüfi deyl ki, Ermənistan hakimiyyəti artıq ölkə büdcəsinin 20 faizindən bir qədər çox hissəsini hərbi sahəyə ayırmaqdadı və Ermənistan maliyyə naziri Vardan Aramyanın təqdim etdiyi 2018-ci ildə dövlət büdcəsi layihəsində Ermənistan ordusuna ayrılacaq vəsaitin artırılmasıda qarşı tərəfin bu sahədə mövqeyini əks etdirir. İqtisadi problemlərinə baxmayaraq 2016-cı ilin ikinci yarısında Ermənistanın Rusiyadan aldığı 200 milyonluq kreditində hərbi sektora ayrılması da bu fikrin təsdiqidir. Ermənistan müqavilə çərçivəsində Rusiyadan “Smerç” reakiv yaylım atəşi sistemləri və onun sürsatlarını, “Igla-S” zenit-raket sistemləri, yerüstü radiotexniki kəşfiyyat kompleksi “Avtobaza-M”, “TOS-1A” ağır odatanları,“9M113M” idarəolunan raketləri, “RPG-26” qumbaraatanları, Draqunov snayper tüfəngi, “Tiqr” zirehli avtomobilləri, mühəndis və rabitə vasitələri alacağını bəyan etmişdir.
Məlumat üçün bildirək ki, “Smerç” sistemi dördoxlu MAZ-543M (kütləsi 43,7 ton, maksimal sürəti 69 km/saat) yük avtomobilinin üzərində yerləşdirilmiş 300 mm çaplı 12 boru paketindən ibarətdir. Bu sistem bütün raketləri 38 saniyəyə ata bilir. Tərkibində dörd "Smerç" sistemi olan batereya 48 ədəd raketlə 90 km məsafədəki təxminən sahəsi 800x800 m olan ərazini məhv edə bilir və istifadə edildiyi halda Gəncə kimi şəhərdə belə böyük dağıntılara səbəb ola bilər .
2016-cı ilinSentyabrın 21-də müstəqilliyin 25 illiyi münasibətilə Yerevanda keçirilən hərbi paradda sadalanan silahlarla birlikdə atış məsafəsi 280-300 km olan "İskander-E" raket kompleksinin nümayiş etdirilməsi Azərbaycanda adekvat addımlar atmağa məcbur etdi. Qarşı tərəfdə "İskander-E" kimi bir taktiki-ballistik raket sisteminin olması Azərbaycan üçün bir təhdit sayılmaqdadır.
Azərbaycan buna cavab olaraq İsraildən son dövrlərin ən güclü hava hücumundan müdafiə sistemlərindən biri olan “İron Dome”-un alınacağını bildirdi. Bundan başqa
Azərbaycanın müdafiə naziri, general-polkovnik Zakir Həsənovun 2017-ci ilin oktyabr ayında Belarusa səfəri zamanı 200 km mənzilə sahib “Polonez” reaktiv-yaylım atəşi sistemlərinin alınacağı ilə bağlı gələn xəbərlər və Zakir Həsənovun şəxsən həmən sistemlərlə maraqlanması erməni mediasında böyük naratlıqla qarşılandı. Buarada əsas məqsəd Azərbaycanın Rusiyaya ötürəcəyi kiçik bir mesaj kimi də başa düşülə bilər. Rusiyanın Ermənistana silah peşkəş etməsi bölgədə qüvvələr nisbətini dəyişmək iqtidarında deyil. Azərbaycan bir çox ölkədən, o cümlədən Rusiyadan müasir silahlar və hərbi texnika alır və alacaq.
Buna baxmayaraq, Rusiya hərbi balansın Azərbaycanın lehinə dəyişməsindən narahatdır. Rusiya Dağlıq Qarabağ problemini inhisarda saxlamaqda çalışır. Digər tərəfdən Rusiya Ermənistan üzərindəki nəzarətini də azaltmır. Ermənistanın Avropa İttifaqı ilə imzaladığı saziş də Rusiyanın icazəsi ilə baş verdi. Ancaq bölgədə müharibənin baş verməsi halında nə Rusiya, nə də Avropa Ermənistanı tam qoruya bilər.
Qadir Kazımov
Qərbi Kaspi Universitetinin Tətbiqi Politologiya Mərkəzinin eskeprti
