““Tənqid etmək” və “təpki göstərmək” ayrı-ayrı şeylərdir...”
-EKSPERT
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Orfoqrafiya Komissiyası və AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu tərəfindən hazırlanaraq Milli Elmlər Akademiyası Rəyasət Heyətinin 28 dekabr 2017-ci il tarixində keçirilən iclasında müzakirə olunub və çap üçün tövsiyə edilən “Azərbaycan dilinin orfoqrafiya qaydaları” layihəsinin geniş ictimaiyyət tərəfindən heç də birmənalı qarşılanmaması təbiidir. Başqa cür də ola bilməz, çünki “Orfoqrafiya lüğəti” Azərbaycan dilinin sözlərinin yazılışında əsas mənbə hesab edilir. Bununla belə yeni variantın bu dərəcədə aqressiv, əgər belə demək mümkündürsə “süngü və qalxanla” qarşılanması, sərt təpki göstərilməsi müəyyən mənada başa düşülən deyil.
Mən dilçi alim deyiləm, heç ixtisasca da dilçi deyiləm. Bildiyim qədər Azərbaycanda ilk dəfə orfoqrafiya lüğəti latın qrafikası ilə 1929-cu ildə nəşr edilib. Bundan sonra 1940, 1960, 1975-ci ildə orfoqrafiya lüğətləri nəşr olunub. 29 illik fasilədən sonra sonuncu dəfə orfoqrafiya lüğəti 2004-cü ildə işıq üzü görüb. Qloballaşma dövrünü yaşayırıq. Keçən dövr ərzində elmi-texniki tərəqqi nəticəsində dünyanın bütün dillərinə olduğu kimi bizim də dilimizə yüzlərlə, bəlkə də minlərlə yeni sözlər daxil olub, lüğət tərkibimiz xeyli zənginləşib. Eyni zamanda xeyli sözlər də var ki, neçə onilliklərdir dilimizdə ışlədilmədiyindən artıq unudularaq bizə yadlaşıb. Bu mənada dilimizin tarixini tədqiq edərkən onun zənginləşdirilməsi ilə yanaşı, qorunması da vacibdir.
Elə götürək dilimizdə ən çox işlədilən əcnəbi “компьюÌтер” sözünü. Yəni bu söz hələ də bu günə qədər ayrı-ayrı mənbələrdə “kompüter”, “kompyuter”, hətta “bilgisayar” kimi ışlədilməkdədir. Əlbəttə mən də deyək ki, “ədəbiyyat”, “riyaziyyat”, “iqtisadiyyat”, “ictimaiyyət” və onlarla, yüzlərlə bu qəbildən olan sözlərin bir “y” ilə yazılışını təqdir edərdim. Elə, digər “metafor”, “profilaktori”, “sanatori” şəklində verilmiş sözlərin də metafora, profilaktoriya, sanatoriya kimi yazılmasının tövsiyə olunmasını qəbul etmək olar.
Bununla belə bəzi sözlərin yazılışında orfoqrafik qaydalara əməl etmək baxımından istisnalar var ki, əgər rus “ц” hərfini bizim “ts” əvəz edirsə və “МоÌцарт” Motsart kimi yazılırsa, onda nəyə görə “ЛицеÌй” litsey deyil, lisey kimi yazılmalıdır... və s. və i.a
Əlbəttə istisna olunmur ki, təsdiq olunacağı halda yeni lüğət geniş ictimaiyyət üçün buna alışqanlıq baxımından ciddi problemlər yaradacaq. Yalnız yeni birinci sinfə gedənlərdə buna nisbətən rahat alışqalıq yaratmaq mümkün olacaq. Hər halda bunu zaman göstərəcək.
Ədalət naminə deməliyik ki, bütün incəliklərə, irad və nöqsanlara, hətta ciddi fikir ayrılığına baxmayaraq əməkdaşlar tərifindən böyük zəhmət və əziyyət hesabına ərsəyə gətirilən bu ağır iş nəticəsiz qalmamalıdır. Bununla belə yeni variantın artıq təklif olunduğu kimi bütün dilçi alimlərimizdən, yazarlarımızdan, ali və orta məktəblərin dil və ədəbiyyat müəllimlərindən, qəzet, sayt, nəşriyyat redaktorlatından ibarət bir komissiya yaradıb, təklif olunan dəyişikliklərin, əlavə olunacağı nəzərdə tutulan sözlərin, qaydaların geniş müzakirə edilməsinə, bir daha araşdırılaraq mükəmməl lüğət hazırlanmasına ehtiyac var. Ümid və arzu edək ki, mütəxəssislərin və geniş ictimaiyyətin ümumi rəyi və təklifləri nəzərə alınmaqla ortalığa sanballı bir lüğət çıxarılacaq.
Nadir İsrafilov, təhsil eksperti
15:50, Bu gün
Komitə sədri vətəndaşların növbəti qəbulunu keçirib - FOTOLAR
15:45, Bu gün
BDU-nun şəhid məzunu Namiq Cavadovun ailəsi ziyarət olunub - FOTO
15:40, Bu gün
Zəngilan aeroportuna aparan yolun tikintisi nə zaman başa çatdırılacaq?
15:35, Bu gün
"Bu, xalqımız üçün əvəzolunmaz böyük bir xoşbəxtlikdir" - Tamam Cəfərova
15:30, Bu gün
“Bakcell” maraqlı paylaşım edib
15:25, Bu gün
Parlamentin növbəti iclasının vaxtı və gündəliyi - SİYAHI
15:20, Bu gün
Sumqayıtda yeddi yaşlı uşağı öldürən məşqçiyə 19 il həbs cəzası verildi - FOTO/VİDEO
15:15, Bu gün
Paşinyanın 8 kənd etirafı: Sülh İrəvanın öhdəliklərinə əməl etməsindən asılıdır - ŞƏRH + FOTO
15:10, Bu gün
Azərbaycan - İngiltərə oyununun hakimləri açıqlandı
15:06, Bu gün
Azərbaycanda bu kanala lisenziya VERİLDİ
15:01, Bu gün
"ABŞ İsrailin Rafahda hərbi əməliyyata başlamayacağına bel bağlayır" - Sallivan
14:55, Bu gün
Putinin qələbəsindən sonra... – TƏHLİL
14:50, Bu gün
Hikmət Hacıyev: “Azərbaycan Çinlə əlaqələrin inkişafına böyük önəm verir”
14:45, Bu gün
Ermənilərin son ümidi: Qərb və Rusiya Qarabağa görə yenə bir araya gələcək?
14:40, Bu gün
AYNA taksi sürücülərinə xəbərdarlıq etdi - FOTO
14:35, Bu gün
Gələn ilin pensiya artımları nə vaxt bəlli olacaq? - Komitə sədri açıqladı
14:30, Bu gün
Riki Martinlə duet oxumaq istəyən Roza: "Mənə 25 000 AZN ödəyib duet oxuyublar" - VİDEO
14:25, Bu gün
Bəşəriyyətin mənəvi dəyəri...
14:20, Bu gün
“Papağı onun-bunun qapısına tullayırlar ki, dilənçi payı versinlər” - Xalq artistindən etiraz
14:15, Bu gün
Bayram günlərində bölgələrdə qar yağacaq
14:10, Bu gün
Böyük Qayıdışla bağlı fləşmob keçirildi - VİDEO
14:04, Bu gün
Azərbaycan gimnastları Almaniyada Dünya Kubokunda iştirak edəcəklər
14:00, Bu gün
Britaniya səfiri Azərbaycan xalqını təbrik etdi - VİDEO
13:55, Bu gün
Dünyada ən çirkli havası olan paytaxt şəhəri açıqlandı
13:50, Bu gün
Folklorşünas: “Novruz ölülərin də bayramıdır” - MÜSAHİBƏ + FOTO
13:45, Bu gün
NATO Baş katibi niyə məhz Putinin seçkiləri günü Bakıya gəldi?..-Sabiq baş diplomat
13:40, Bu gün
Xəzər dənizində ƏMƏLİYYAT: Silahlı qaçaqmalçı narkotiklə tutuldu - FOTO
13:35, Bu gün
Bakıda məşhur kafenin fəaliyyəti dayandırıldı - FOTO/VİDEO
13:30, Bu gün
Bakıda bankdan oğurluq edilməsinin qarşısı alındı - FOTO/VİDEO
13:25, Bu gün
Kremlin ən “çoxbilmiş” adamı – o, SSRİ-nin siyasi elitasında ən ağıllı məmur sayılıb
15:50, Bu gün
Komitə sədri vətəndaşların növbəti qəbulunu keçirib - FOTOLAR
15:45, Bu gün
BDU-nun şəhid məzunu Namiq Cavadovun ailəsi ziyarət olunub - FOTO
15:40, Bu gün
Zəngilan aeroportuna aparan yolun tikintisi nə zaman başa çatdırılacaq?
15:35, Bu gün
"Bu, xalqımız üçün əvəzolunmaz böyük bir xoşbəxtlikdir" - Tamam Cəfərova
15:30, Bu gün
“Bakcell” maraqlı paylaşım edib
15:25, Bu gün
Parlamentin növbəti iclasının vaxtı və gündəliyi - SİYAHI
15:20, Bu gün
Sumqayıtda yeddi yaşlı uşağı öldürən məşqçiyə 19 il həbs cəzası verildi - FOTO/VİDEO
15:15, Bu gün
Paşinyanın 8 kənd etirafı: Sülh İrəvanın öhdəliklərinə əməl etməsindən asılıdır - ŞƏRH + FOTO
15:10, Bu gün
Azərbaycan - İngiltərə oyununun hakimləri açıqlandı
15:06, Bu gün
Azərbaycanda bu kanala lisenziya VERİLDİ
15:01, Bu gün
"ABŞ İsrailin Rafahda hərbi əməliyyata başlamayacağına bel bağlayır" - Sallivan
14:55, Bu gün
Putinin qələbəsindən sonra... – TƏHLİL
14:50, Bu gün
Hikmət Hacıyev: “Azərbaycan Çinlə əlaqələrin inkişafına böyük önəm verir”
14:45, Bu gün
Ermənilərin son ümidi: Qərb və Rusiya Qarabağa görə yenə bir araya gələcək?
14:40, Bu gün
AYNA taksi sürücülərinə xəbərdarlıq etdi - FOTO
14:35, Bu gün
Gələn ilin pensiya artımları nə vaxt bəlli olacaq? - Komitə sədri açıqladı
14:30, Bu gün
Riki Martinlə duet oxumaq istəyən Roza: "Mənə 25 000 AZN ödəyib duet oxuyublar" - VİDEO
14:25, Bu gün
Bəşəriyyətin mənəvi dəyəri...
14:20, Bu gün
“Papağı onun-bunun qapısına tullayırlar ki, dilənçi payı versinlər” - Xalq artistindən etiraz
14:15, Bu gün
Bayram günlərində bölgələrdə qar yağacaq
14:10, Bu gün
Böyük Qayıdışla bağlı fləşmob keçirildi - VİDEO
14:04, Bu gün
Azərbaycan gimnastları Almaniyada Dünya Kubokunda iştirak edəcəklər
14:00, Bu gün
Britaniya səfiri Azərbaycan xalqını təbrik etdi - VİDEO
13:55, Bu gün
Dünyada ən çirkli havası olan paytaxt şəhəri açıqlandı
13:50, Bu gün
Folklorşünas: “Novruz ölülərin də bayramıdır” - MÜSAHİBƏ + FOTO
13:45, Bu gün
NATO Baş katibi niyə məhz Putinin seçkiləri günü Bakıya gəldi?..-Sabiq baş diplomat
13:40, Bu gün
Xəzər dənizində ƏMƏLİYYAT: Silahlı qaçaqmalçı narkotiklə tutuldu - FOTO
13:35, Bu gün
Bakıda məşhur kafenin fəaliyyəti dayandırıldı - FOTO/VİDEO
13:30, Bu gün
Bakıda bankdan oğurluq edilməsinin qarşısı alındı - FOTO/VİDEO
13:25, Bu gün
Kremlin ən “çoxbilmiş” adamı – o, SSRİ-nin siyasi elitasında ən ağıllı məmur sayılıb
13:22, Bu gün
Qaxda avtomobil ağaca çırpıldı: İki qardaş xəsarət aldı
13:20, Bu gün
Mingəçevirdə 200 min manatlıq dələduzluğun üstü açılıb
13:16, Bu gün
Yazın ilk gününün hava proqnozu AÇIQLANDI
13:13, Bu gün
Paşinyan aktiv tiktoker olmaq qərarına gəldi
13:11, Bu gün
3 martda keçirilən buraxılış imtahanının nəticələri... - Abituriyentlərin NƏZƏRİNƏ!
13:08, Bu gün
Bu partiyanın rayon şöbəsinin sədri narkotikə görə SAXLANILDI - FOTO
13:05, Bu gün
"Rusiya Ukraynada "sanitar zona" yaratmağa məcbur olacaq" - Putin
13:00, Bu gün
İran hökuməti onlarla yeni zindan tikir - FOTO
12:55, Bu gün
AFFA prezidentliyinə namizədliyini irəli sürən yoxdur
12:53, Bu gün
BAXCP ƏHD-də çevrildi - niyə indi?
12:50, Bu gün
“Azəriqaz” İB Novruz bayramı günlərində gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq
12:46, Bu gün
“Xəritədə işğal altında olan bölgələri cücərtmirdim, indi isə...” - qeyri-adi səmənilər cücərdən qadın - FOTO + ÖZƏL
12:41, Bu gün
BDU Sənaye və Texnoloji Tədqiqat Təşkilatlarıının Dünya Assosiasiyasına tamhüquqlu üzv seçilib
12:37, Bu gün
Novruz bayramı öncəsi bazarda vəziyyət necədir? - VİDEO
12:33, Bu gün
Azərbaycan milllisinin baş məşqçisi: “Standart vəziyyətlərdən və qapıçı səhvlərindən qollar buraxdıq”
12:31, Bu gün
Niyə başqalarının özəl həyatına müdaxilə edirik?
12:27, Bu gün
FHN gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq
12:23, Bu gün
"Biz sülh istəyiriksə, müharibəyə hazırlaşmalıyıq" - Şarl Mişel
12:18, Bu gün
BDU “Erasmus+ DIRNA” layihəsinin növbəti təlimində təmsil olunub - FOTO
12:14, Bu gün
Jurnalistin anasının ölümü ilə bağlı araşdırma başladı
12:09, Bu gün
Arif Əsədov: “İlin ilk oyunlarında qələbə qazanmaq istəyirik” – MÜSAHİBƏ
12:07, Bu gün
Aİ COP29-un uğurlu olması üçün Azərbaycanla əməkdaşlığa ümid edir
12:03, Bu gün
Paşinyanın başı dərddə: Beynəlxalq investorlar Ermənistanı məhkəməyə verirlər - ŞƏRH + FOTO
11:58, Bu gün
BAXCP ƏHD-də çevrildi - niyə indi?
11:55, Bu gün
Martın 20-də TOEFL iBT imtahanı keçiriləcək
11:49, Bu gün
"Azərbaycan-Gürcüstan əməkdaşlıq əlaqələri yeni sahələri əhatə edəcək" - Kamaləddin Qafarov
11:45, Bu gün
RİNN bayramda gücləndirilmiş iş rejimində fəaliyyət göstərəcək
11:43, Bu gün
İranda daşqınlarla əlaqədar əhali təxliyə edilib - VİDEO
11:41, Bu gün
"WhatsApp" istifadəçiləri üçün MÖHTƏŞƏM XƏBƏR: Bundan sonra… - FOTO
11:40, Bu gün
Atasıyla fotosuna görə qınadılar - FOTO/VİDEO
11:37, Bu gün
Bir sahədə biznesmenlərə güzəşt ediləcək
11:33, Bu gün
Üç övladı, səkkiz nəvəsi olan Azərbaycanın ən yaşlı tələbəsi - VİDEO
11:28, Bu gün
Quba və Qusar İlaxır çərşənbəni qarla qarşıladı - FOTO/VİDEO
11:27, Bu gün
Yol kənarında faciəvi şəkildə ölən Rəşad və Yaşarın - FOTOSU
11:25, Bu gün
Metroda baş verən terror aktından 30 il ötür
11:25, Bu gün
Aeroport yolunda huşunu itirən sürücü belə xilas edildi - ANBAAN VİDEO
11:24, Bu gün
Putinin seçkisində ruslar seçki bülletenlərinin üzərlərinə nələr yazıblar?..- FOTOLAR
11:24, Bu gün
Qlobal iqlim dəyişmələrinə qarşı fəaliyyətin Azərbaycan modeli və onun bioloji əhəmiyyəti
11:21, Bu gün
Məmmədbağır Bağırzadənin oğlu: "Anam öldükdən sonra atam ağac kimi qurudu" - VİDEO
11:20, Bu gün
SON DƏQİQƏ!! İlahə Ağayeva faciəvi şəkildə VƏFAT ETDİ
11:17, Bu gün
Qaradağda 10 min manatlıq oğurluq olub
11:04, Bu gün
Hamilə vaxtı əri tərəfindən işgəncələrə məruz qalan qadın şikayətini geri götürdü
11:00, Bu gün
Bakıda qadın dəm qazından boğularaq ölüb
10:55, Bu gün
Bu meyvə pisixi sağlamlığı yaxşılaşdırır
10:54, Bu gün
AFFA prezidentliyinə namizədliyini irəli sürən yoxdur
10:47, Bu gün
Ədliyyə naziri Saatlıda vətəndaşları qəbul edib
10:44, Bu gün
"Bank of Baku"-dan narazılıq
10:39, Bu gün
DİN Xankəndi ilə bağlı məlumat yaydı
10:31, Bu gün
Aprelin bəxtəvər 3 bürcü- Şans ayaqlarına gələcək
10:25, Bu gün
Novruz bayramı öncəsi bazarda vəziyyət necədir? - VİDEO
10:20, Bu gün
“Zəfər qazandığımız indiki dövrdə NATO ilə qarşılıqlı faydalı münasibətlər qurmaq üçün daha böyük pəncərə açılıb...”
10:18, Bu gün
Bələdiyyə sədri bıçaqlanmadan danışdı: “Vuran 8-ci, vurulan 10-cu sinif şagirdidir”
10:09, Bu gün
FHN Novruz bayramı ilə əlaqədar əhaliyə müraciət edib
09:58, Bu gün
Gözlənilən proses başlayır - İlham Əliyev “çox yaxınıq” dedi
09:46, Bu gün
ADNSU-nun şəhid məzunlarının ailələri ziyarət olunub -FOTOLAR
09:41, Bu gün
İşaxtaranların NƏZƏRİNƏ: Vakansiyalarla bağlı yeni qayda hansı fürsətləri yaradacaq? - VİDEO
09:37, Bu gün
Azay Quliyev Vyanada ATƏT PA-nın mənzil-qərargahında həmkarlarla görüşlər keçirib
09:36, Bu gün
Mehriban Əliyeva ilaxır çərşənbə münasibətilə paylaşım edib - FOTO
09:29, Bu gün
Ronaldu Portuqaliya millisinin ilk oyununu buraxacaq
09:27, Bu gün
“Xankəndinin mərkəzi meydanının Zəfər meydanı adlandırılması bayramımıza bayram qatdı”
09:22, Bu gün
Paşinyan müdafiə nazirinin kəndlərin Azərbaycana qaytarılması haqdakı fikrinə qəzəbləndi...
09:18, Bu gün
Paytaxtda 600 manata səməni satılır? - VİDEO
09:07, Bu gün
Taksilərlə bağlı YENİ QAYDALAR - Bundan sonra... - VİDEO
09:01, Bu gün
UNEC-də Nobel Sülh mükafatçısı Məhəmməd Yunus adına mərkəzin açılışı olub
08:58, Bu gün
Ruhi deputat olmaq istəyir? - VİDEO
08:44, Bu gün
Boşanan qadınlardan DƏHŞƏTLİ ETİRAFLAR - Seksual tələbat çətin…
08:34, Bu gün
Dərsdən sonra məktəblilər dalaşdı - Biri digərini bıçaqladı - VİDEO
08:26, Bu gün
Uber-dən taksi sürücülərinə "178 milyon"luq TƏZMİNAT
08:10, Bu gün
“Qadınlar kişiləri passiv görməyə başlayıblar, çünki...” - Məşhur psixoloq
08:02, Bu gün
Novruz bayramının İlaxır çərşənbəsi qeyd olunur
18 Mar 2024 | 16:19
“Bakıya gələn NATO Baş katibi yaxşı bilir ki...”-Sabiq baş diplomat
18 Mar 2024 | 17:48
Tanınmış aparıcıdan SPACE TV-yə ŞƏRT: "Əgər birinci günə kimi..." - FOTO
18 Mar 2024 | 21:47
Bakıda DƏHŞƏT: Qızla dalaşan oğlan qazini öldürdü - ANBAAN VİDEO
09:22, Bu gün
Paşinyan müdafiə nazirinin kəndlərin Azərbaycana qaytarılması haqdakı fikrinə qəzəbləndi...
18 Mar 2024 | 22:26
"Dublyor" filminin afişası yayımlandı - FOTO
18 Mar 2024 | 16:52
Böyük Britaniya kralı III Çarlzın ölümü ilə bağlı iddialara aydınlıq gətirildi - YENİLƏNİB
18 Mar 2024 | 16:55
“Ali Məhkəmənin tətbiq etdiyi yeni sistem hamı üçün faydalıdır” – RƏYLƏR
18 Mar 2024 | 18:37
Dilarə Kazımova həyat yoldaşı ilə ayrılığından danışdı - VİDEO
18 Mar 2024 | 17:25
"İsrail Qəzzada aclığa təhrik edir və əsl qətliam törədir" - Jozep Borrel
18 Mar 2024 | 16:24
İlham Əliyev Xankəndi ilə bağlı bir sıra faktları AÇIQLADI
18 Mar 2024 | 10:41
Əhaliyə Novruz müjdəsi - Martın 19-dan...
17 Mar 2024 | 16:31
“Atamı KQB öldürdü...” - Onun Andranik haqqında yazdığı romanı kim oğurlamışdı? - FOTO
13 Mar 2024 | 18:44
“Qarabağ” qalib gəlsə, Qurbanovu təbrik edəcəksiniz?” – Xabi Alonsonun CAVABI
15 Mar 2024 | 13:09
İTV -nin qalmaqallı müəllimi: "Ssenari belə olsaydı çəkilməzdim"
15 Mar 2024 | 09:20
“Bavariya” Qurban Qurbanova təklif göndərdi - RƏSMİ
14 Mar 2024 | 09:10
Rəşid Mahmudov ETİRAZ ETDİ: “Qohum evliliklərinin qadağan olunması boş şeydir, geni xarabdırsa...”
16 Mar 2024 | 09:37
Bakıda yeni hava limanı tikilir - VİDEO
18 Mar 2024 | 16:19
“Bakıya gələn NATO Baş katibi yaxşı bilir ki...”-Sabiq baş diplomat
16 Mar 2024 | 15:22
"Mən hər birinizi Putinə müqavimət göstərməyə çağırıram, o, quldurdur" - Bayden
15 Mar 2024 | 07:49
Qurbanovdan AÇIQLAMA: "Sübut etdik ki, istənilən rəqiblə mübarizə apara bilərik"
18 Mar 2024 | 16:19
“Bakıya gələn NATO Baş katibi yaxşı bilir ki...”-Sabiq baş diplomat
18 Mar 2024 | 17:48
Tanınmış aparıcıdan SPACE TV-yə ŞƏRT: "Əgər birinci günə kimi..." - FOTO
18 Mar 2024 | 21:47
Bakıda DƏHŞƏT: Qızla dalaşan oğlan qazini öldürdü - ANBAAN VİDEO
09:22, Bu gün
Paşinyan müdafiə nazirinin kəndlərin Azərbaycana qaytarılması haqdakı fikrinə qəzəbləndi...
18 Mar 2024 | 22:26
"Dublyor" filminin afişası yayımlandı - FOTO
18 Mar 2024 | 16:52
Böyük Britaniya kralı III Çarlzın ölümü ilə bağlı iddialara aydınlıq gətirildi - YENİLƏNİB
18 Mar 2024 | 16:55
“Ali Məhkəmənin tətbiq etdiyi yeni sistem hamı üçün faydalıdır” – RƏYLƏR
18 Mar 2024 | 18:37
Dilarə Kazımova həyat yoldaşı ilə ayrılığından danışdı - VİDEO
18 Mar 2024 | 17:25
"İsrail Qəzzada aclığa təhrik edir və əsl qətliam törədir" - Jozep Borrel
18 Mar 2024 | 16:24
İlham Əliyev Xankəndi ilə bağlı bir sıra faktları AÇIQLADI