Tarixçi Dr. Cavid Mövsümlünün Moderator.az -a müsahibəsini təqdim edirik. 

Qeyd edək ki, C.Mövsümlü Türkiyənin "Zeytun budağı" hərəkatı ilə bağlı suallarımızı cavablandırıb. 

- Tarixçi olduğum üçün müzakirə etdiyimiz mövzuya siyasətçi yanaşmasından çox bir tarixçi kimi yanaşsam, yəqin ki, oxucularımız anlayışlı qəbul edəcəklər. Günümüzdə Türkiyənin Afrin bölgəsində yürütdüyü siyasəti və hərbi hərəkatı mən gecikmiş, amma hələ də gec olmayan bir addım kimi dəyərləndirirəm. Fikrimcə, bu addımı Türkiyə illər öncə atmalıydı və bəlkə də illər öncə bu qətiyyəti nümayiş etdirmiş olsaydı, mövcud regionda və ümumən Orta Doğuda vəziyyət bu qədər gərgin bir məcraya gəlib çıxmazdı. “Zeytin dalı” adı altında yürüdülən hərbi hərəkatın başlanmasına səbəb mövcud regionda və özəlliklə Türkiyə kimi ədalət və əminəmanlığın qarantı olan bir ölkənin terror təhlükəsi ilə üzləşməsi oldu. 

- Bəli, dünya ölkələrinin bu hərəkata münasibətləri birmənalı olmadı. Türkiyəyə qarşı çıxan kifaət qədər ölkələrin bəyanatlarını da gördük. Amma diqqət yetirilərsə, bu hərəkatdan narazılıq edən ölkələr və ya bəzi qüvvələr Orta Doğuda əminamanlığın pozulması üçün dolayı yollarla terrora dəstək verənlərdirlər. Çox sevindirici hal isə o oldu ki, tarixən terrordan əziyyət çəkən Azərbaycan dövləti və xalqı qardaş Türkiyənin üzləşdiyi təhlükəni yaxşı anlayaraq, bu dövləti qətiyyətlə dəstəklədi.

- Zənnimcə, “Zeytin dalı” hərbi hərakatın uğursuzluğa düçar olması qeyri-mümkündür. Türkiyə öz hərbi gücünü tarixən hər zaman göstərə bilmiş və günümüzə qədər uğursuzluqlarla üzləşməmişdir. Bir-neçə ay öncə başarıyla sonlandırılan “Fırat kalkanı” hərakatı bu uğurların bariz nümunələrindən biridir. Türk ordusu indi həyata keçirdiyi hərəkatı da başarıyla tamamlayacaq. Bizim böyük qələbəyə inamımızı hərəkatın başladığı günlərdən bu günlərə qədər terror ünsürlərinin arxasında böyük qüvvələrin durmasına baxmayaraq Türk ordusunun qazandığı inamlı qələbələr artırır. Bir neçə həftə keçməsinə baxmayaraq, Afrində bir çox mühüm strateji coğrafi məntəqələr nəzarətə alınıb, bir çox yaşayış məskənləri terrorçulardan təmizlənib.

- Təbii ki, Afrindən sonra sıra Münbiçdədir. Ondan sonra isə Fırat çayının doğusunda da terror yuvaları dağıdılmalıdır. Biriləri Türkiyənin bu addımını işğalçılıq kimi dəyərləndirə bilər, amma hər kəs çox gözəl bilir ki, bu ərazilər, yəni Suriyanın şimal hissələri qondarma kürd xalqına məxsus deyil, nə də ki, onlar orada çoxluq təşkil etmirlər. O ərazilər heç ərəblərin də deyil. O ərazilər ta qədim dönəmlərdə oranın əzəli və əbədi sakinləri olan türklərin, bu günün media dili ilə desək, Suriya türkmənlərinin torpaqlarıdır. Sayları 5 milyona çatan Suriya Türklərinin dərdini heç kim dilə gətirmədiyi bir halda orada yaşayan neçə yüz min isə sözdə kürdlərin olmayan problemlərini dilə gətirirlər. Xəritəni açıb hər kəs ən azından oradaki yer adlarına baxsın, bir çox yaşayış məskənlərinin adı hələ də türkcədir. Odur ki, Türkiyə bu bölgədə haqlı mücadiləsini aparır və bu mücadilə təkcə Türkiyənin deyil, bütün Türk Dünyasının məsələsi olmalıdır.

- Bölgədə, fikrimcə, Amerika Türkiyəyə qarşı birbaşa hərbi baxımdan qarşı çıxmağa cəsarət etməz. Etsə belə Amerikanı və ümumən qərbi nə gözlədiyini onlar tarixdən çox yaxşı bilirlər. Çanakkaledə, İstiklal savaşında Dünyanın o zaman üçün böyük güclərini diz çökdürən şanlı Türk ordusunun inadını, qəhrəmanlığını və qətiyyətini yəqin ki, bu günə qədər heç kim unutmayıb. Və nədə bunun təkrar olmasını kimsə istəməz. Ümumiyyətlə Türkiyə savaşların bitmədiyi Orta Doğu üçün bir güvənlik qarantıdır. Təəssüflər olsun ki bunu başqa dövlətlər anlamırlar və ya anlamaq istəmirlər. Türkiyə olmasa, böyük güclərin Orta Doğuda qurduqları və artıq kontrollarını itirdikləri terror qüvvələri Qərbi udar. Bu dəfə amansız terror səhnələri qərbdə bitib-tükənməz. Türkiyənin sayəsində Avropa güvəndədir. Məncə, bunu bütün qərb dövlətləri dəyərləndirməli və Türkiyəyə haqlı davasında yaxından kömək göstərməlidirlər.

- Fikrimcə NATO çoxdan öz mövqeyini itirmiş bir qurumdur. Misalçün, ən yaxın tarixdə Gürcüstanın Rusiya ilə Osetiya uğrunda müharibəsi və Ukraynanın ərazisi olan Kırım yarımadasının yenə də Rusiya tərəfindən özünə birləşdirməsi zamanı göstərmiş olduqları cəsarətsizlikləri sadalamaq olar. Türkiyədən çox NATO ölkələrinin ona ehtiyacı vardır desək, yanılmarıq. Türkiyə kimi bir müttəfiqi itirmək hər bir ölkə, hər bir beynəlxalq təşkilat üçün zərərlidir. Odur ki, kiminsə ittifaqını Türkiyə deyil, Türkiyənin ittifaqını qazanmaq üçün başqa ölkələr və ya təşkilatlar çalışmalıdırlar.

- Rusiya ilə ittifaqa gəldikdə isə, az öncə yuxarıda vurğuladığım kimi yenə də Orta Doğu coğrafiyasında güc balansını bərpa etmək üçün Rusiyanın Türkiyəyə böyük ehtiyacı vardır. Məlum “Uçaq krizisində” hər iki ölkə fikrimcə, uğursuz bir siyasət yürütmüşdülər. Daha doğrusu, başqa güclərin oyununa gəlmişdilər. Təbii ki, bu krizisdə Türkiyənin də yanlışlıqları var idi. Amma zamanla hər iki dövlət problemi aradan qaldırdı və daha da irəliyə gedərək Orta Doğuda anlaşmaya belə başladılar. Bu addım da gecikmiş olsa belə, sonunda hər iki ölkənin mənafeinə uyğun atılıb. Milyon kilometrlər uzaqlardan dini, etnik, tarixi baxımdan əlaqəsi olmayan ölkələr gəlib orta doğuda problem həll edirlərsə, dini, etnik, tarixi baxımdan birbaşa aidiyyatı olan Türkiyə nədən bu bölgədə haqq və söz sahibi olmamalıdır ki? Orta Doğuda biz Türklərin ən az 3 minilliyə söykənən tarixi vardır. Orta Doğunun bütün ölkələrində milyonlarla Türk kökənli vətəndaşlar yaşayır ki, onların da milli haqları tarixən əllərindən alınmış, asimilyasiya və sömürgə siyasətinin qurbanına çevrilmişlər. 

Mən bir daha bir tarixçi olaraq, tarixi faktlara əsaslanaraq Orta Doğuda Türkiyənin yürütdüyü siyasəti təkcə Türkiyənin deyil, Türk Dünyasının haqlı davası olaraq görürəm və bu mücadilədə bütün Türk Dünyasının Türkiyənin yanında yer almasında ən azından mənəvi borcu olduğunu düşünürəm.