Xəbər verdiyimiz kimi, bu gün Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) Türkiyənin İzmir şəhərinin Əliağa bölgəsində inşa olunan STAR Neft Emalı Zavodunun (NEZ) açılış mərasimi keçirilir. Ümumi investisiya dəyəri 6,3 mlrd. ABŞ dolları təşkil edən zavodda ildə 10 mln. ton xam neftin emalı nəzərdə tutulur.

Xatırladaq ki, STAR-ın təməli 2011-ci il oktyabrın 25-də Azərbaycan və Türkiyə Prezidentləri İlham Əliyev və Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə qoyulub. Zavodu “Técnicas Reunidas” (İspaniya), “Saipem” (İtaliya), “GS Engineering & Construction Corp” (Cənubi Koreya) və “Itochu” (Yaponiya) şirkətlərindən ibarət konsorsium inşa edib. Bununla bağlı müqavilə 2013-cü il mayın 20-də imzalanıb. 

STAR zavodu SOCAR-ın Azərbaycandan kənarda inşa etdiyi ilk neft emalı zavodudur. Bu layihə şirkətin biznes portfelini şaxələndirmək məqsədi ilə xaricdə həyata keçirdiyi layihələrdən biridir.

Enerji üzrə ekspert, fəlsəfə doktoru Emin Axundzadə “Report”a bildirib ki, zavodun ilk 5 ildə hər il 852 mln. dollar, növbəti 10 ildə isə 613 mln. dollar gəlir gətirəcəyi proqnozlaşdırılır. Onun sözlərinə görə, bu da, öz növbəsində, Azərbaycan iqtisadiyyatına böyük töhfə olacaq və ölkəyə xarici valyuta axınını təmin edəcək.

Müəssisədə “Ural”, “Azeri Light” və “Kərkük” neft növləri emal ediləcək. Bu il avqustun 3-də STAR-da emal olunmaq üçün ilk xammal qəbul olunub. “Absheron” adlı tankerlə 80 min ton həcmində “Azeri Light” markalı ilk xam neft yükü çatdırılıb, sınaq məqsədi ilə emal həyata keçirilməyə başlanılıb. Zavod 2019-cu ilin yanvar ayından tam istehsalat gücündə çalışacaq.

Bu il sentyabr ayında Rusiyanın “Rosneft” şirkəti ilə imzalanan müqaviləyə əsasən, dekabr ayından etibarən 1 il ərzində STAR-ın 1 mln. ton Rusiya neft ilə təchiz olunması nəzərdə tutulur.

E.Axundzadə xatırladıb ki, zavodda emal olunacaq xam neft SOCAR-ın ticarət qolu olan “SOCAR Trading” şirkəti tərəfindən təmin ediləcək.

“Dolayısı ilə “SOCAR Trading”, STAR NEZ, “Petkim” və “Petlim” öz aralarında güclü sinerji yaradaraq SOCAR-ın gəlirlərinin optimallaşmasına səbəb olacaq, bu da gələcək illərdə Azərbaycan iqtisadiyyatına milyardlarla mənfəət gətirəcək. Yəni, layihənin məcmu faydası əslində daha çox hiss olunacaq".

STAR həm də əsas payı SOCAR-a məxsus Türkiyənin yeganə neft-kimya kompleksi olan “Petkim”i xammalla təmin edəcək.

E.Axundzadə qeyd edib ki, STAR layihəsi "Petkim"in gəlirlərinə də müsbət təsir edəcək.

“Petkim”in əsas xammal ehtiyacı olan nafta STAR zavodundan təmin ediləcək. Bununla da, “Petkim”in həm idxalından olan asılılığı, həm də nəqliyyat xərcləri aradan qalxacaq və “Petkim” ucuz xammal ilə təmin olunaraq bazarda rəqabət üstünlüyünü artıracaq. Bu da, təbii olaraq “Petkim”in gəlirlərinə müsbət təsir göstərəcək", - ekspert vurğulayıb.

Türkiyənin Enerji Bazarları və Siyasəti İnstitutunun direktoru Volkan Özdemir də “Report”a bildirib ki, STAR-ın ən böyük faydasından biri “Petkim”i xam maddə ilə təmin etməsidir: “Tüpraş” “Petkim” neft-kimya kompleksinin xam maddəsi olan nafta istehsal edə bilmədiyinə görə, “Petkim” bu maddəni idxal edirdi. STAR zavodunun istehsala başlamasından sonra “Petkim” naftanı artıq idxal etməyəcək, birbaşa zavoddan alacaq”.

O həmçinin qeyd edib ki, STAR zavodu Türkiyədə uzun müddətdən sonra ağır sənaye sahəsinə ilk investisiyadır və bu baxımdan çox önəmlidir.

STAR-da ildə 1,6 mln.ton nafta istehsalı nəzərdə tutulur. Hazırda “Petkim” üçün nafta tam olaraq idxal edilir, STAR zavodu işə düşdükdən sonra isə birbaşa zavoddan boru xətti ilə nafta alınacaq.

“Petkim Holding”in rəhbərliyinin də bildirdiyinə görə, STAR-ın fəaliyyəti “Petkim”ə ildə 100 mln. dollar məbləğində əlavə mənfəət gətirəcək. Bu məbləğin 60 mln. dolları logistik üstünlüklər, 40 mln. dolları isə ortaq xidmətlər və ortaq infrastruktur hesabına əldə ediləcək.

STAR Türkiyə tarixində özəl sektorun tək nöqtəyə ən böyük investisiyası, 1984-cü ildən bəri ölkədə inşa olan ilk neft emalı zavodudur. Müəssisə “Petkim”i xam maddə ilə təmin etməklə yanaşı, Türkiyə bazarında getdikcə artan dizel və təyyarə yanacağı tələbatının bir hissəsini qarşılayacaq, cari kəsirin azalmasına hər il 1,5 mlrd. dollarlıq töhfə verəcək. Zavod istismara verilməklə Türkiyənin neft məhsullarına olan tələbatının 25%-dən çoxunu təmin edəcək.

STAR-da istehsal ediləcək məhsullar Türkiyənin idxalını azaltmağa yönəlmiş məhsullar olacaq. 

Türkiyənin “Sözçü” qəzetinin jurnalisti, iqtisadçı-ekspert Taylan Büyükşahin bildirib ki, STAR zavodu Türkiyə iqtisadiyyatı üçün olduqca vacib layihədir.

O, Türkiyədə neft-kimya və neft-emalı müəssisələrinin çatışmadığını, SOCAR-ın bu zavodunun Türkiyənin idxalını azaltmağa yardım edəcəyini qeyd edib. “Buna görə də STAR zavodu Türkiyə üçün strateji əhəmiyyətə malikdir. Türkiyənin xarici ticarətində kəsiri yüksəkdir və bu kəsirin böyük hissəsi enerji idxalı ilə bağlıdır”.

Onun fikrincə, Türkiyə iqtisadi artım çərçivəsində idxal edilən məhsulları istehsal etmək üçün işlər görür: "STAR-ın istehsal edəcəyi məhsullar da Türkiyənin idxalının azalmasını, digər deyimlə valyutasının ölkədə qalmasını təmin edəcək. Bu layihə son vaxtlarda iqtisadi baxımdan çətin dövrdən keçən, məzənnəyə bağlı olaraq inflyasiya artımı yaşanan Türkiyəyə mənəvi cəhətdən də dəstək olacaq”.

STAR zavodu Türkiyə üçün strateji əhəmiyyətə malikdir. Türkiyənin xarici ticarətində kəsiri yüksəkdir və bu kəsirin böyük hissəsi enerji idxalı ilə bağlıdır.

Zavodda ildə 1,6 mln. ton nafta, 5 mln. ton dizel, 1,6 mln. ton təyyarə yanacağı, 300 min ton LPG, 700 min ton neft koksu, 400 min ton qarışıq ksilol, 160 min ton kükürd, 500 min ton reformat istehsal olunacaq.

2017-ci ildə Türkiyədə dizel yanacağı istehlakının həcmi 24 mln. ton təşkil edib, 2019-cu ildə isə istehlakın 25 mln. ton olacağı gözlənilir. STAR zavodu 5 mln. ton dizel yanacağı istehsal etməklə ümumi istehlakın 20%-ni təmin edəcək.

Ötən ilki istehlakın 10,5 mln. tonu daxili istehsal, tələbatın 13 mln. tonu idxal hesabına ödənilib, yəni keçən il istehlak edilən dizel yanacağının 50%-dən çoxu idxal olunub. STAR istehsalla bu məhsulun idxal faizini 40%-dən aşağı salacaq.

STAR-ın Türkiyənin təyyarə yanacağı ehtiyacını isə tam təmin edəcəyi gözlənilir. İstanbulda yeni Hava Limanının açılması və turizm sektorundakı artım səbəbindən Türkiyənin təyyarə yanacağı istehlakının sürətlə artacağı proqnozlaşdırılır. STAR zavodu illik 1,6 mln. tonluq istehsalla Türkiyənin təyyarə yanacağına olan tələbatını ödəyəcək.

Türkiyədə ildə 3,7 mln. ton LPG istehlak edilir və bunun da 80%-i idxal olunur. STAR zavodu istismara verildikdən sonra idxal faizi 70%-ə düşəcək. Bunları nəzərə alaraq, STAR zavodunun Türkiyənin xarici ticarət balansındakı cari kəsirini 1,5 mlrd. dollar azaldacağı proqnozlaşdırılır.

Zavod həm də məşğulluq səviyyəsinin artırılması baxımından önəmli rola malikdir. Zavodun inşa edildiyi dövrdə buradakı işçilərin sayı 19 500 nəfərə çatıb. Zavod işə düşdükdən sonra isə burada 1 100 nəfər çalışacaq. 

2014-cü ilin iyun ayında “SOCAR Turkey Enerji” şirkəti İzmirdə 23 kommersiya bankı ilə STAR-ın tikintisi layihəsinin maliyyələşdirilməsinə dair kredit sazişləri imzalayıb. Bu, Türkiyənin real sektoru tarixinin ən böyük və ən uzunmüddətli maliyyələşdirmə sazişidir. 6,3 mlrd. dollarlıq layihənin 3,3 mlrd. dollarlıq hissəsi kreditlər, qalanı hissəsi isə daxili mənbələr hesabına həyata keçirilib. Layihə “İlin ən yaxşı layihə maliyyələşməsi”, “Ən yaxşı idxal maliyyələşmə” mükafatlarını qazanıb.

Türkiyənin Energetika və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin nümayəndəsi Emre Özgür bildirib ki, STAR zavodu Türkiyədə enerji və neft sektorunun inkişafına, həmçinin Türkiyə və Azərbaycan arasındakı qardaşlıq və dostluğun daha da möhkəmlənməsinə töhfə verəcək.