İranın İraqdakı bir nömrəli adamı Hadi əl-Əmiri ilə bağlı dünən təqdim etdiyimiz yazının sonunda onun aşağıdakı fikrinə diqqət etmişdik: ”Əgər Qasım Süleymani İraqda olmasaydı Heydər əl-Abadi (İraqın sabiq baş naziri. 2014-2018) öz kabinetini mühacirətdə yaratmalı olardı”. 

Onu da vurğulamışdıq ki, Qasım Süleymani olmasaydı Bəşər Əsəd də ən yaxşı halda İranda mühacir kimi yaşayırdı. 

İndi isə Qərb mətbuatında Qasım Süleymani ilə bağlı getmiş məqalələr əsasında hazırlanan yazını təqdim edirik. 

Qasım Süleymaninin hansı şərtlər altında və hansı məqsədlər naminə fəaliyyət göstərdiyini daha dərindən anlamaq üçün tarixə kiçik bir ekskurs etmək gərəkir. 

1979-cu il. Fevralın 11-də İran ordusu xalqla Pəhləvi rejimi arasında gedən mübarizədə neytrallığını elan etdi. 2500 il davam edən monarxiya rejimi süquta uğradı. Ayətullah əl-üzma Ruhullah Xomeyninin başçılıq etdiyi İslam İnqilab qalib gəldi.

İran yeni bir eraya qədəm qoydu. Şiə ideologiyasına söykənən mollakratiya Yaxın Şərqə yenidən şəkil verməyə başladı. İllər keçdikcə İran müxtəlif ölkələrdə yaşayan şiələrin pənahına çevrildi.

Qasım Süleymani

Məlumat üçün deyək ki, dünya müsəlmanlarının təxminən 85 faizi yaxını sünnidir,15 faizi isə şiədir. Tarixən şiə azlıq sünni çoxluğun təzyiqi altında olub. İran İslam İnqilabından sonra isə azlıqda olan şiələr Yaxın Şərqdə güc mərkəzinə çevrilməyə başladı. İranın dəstəyi ilə Livanda yaranmış Hizbullah (Rəhbəri Seyid Həsən Nəsrullahdır. Şiə təşkilatı. E.H.) faktiki olaraq şiələri ölkənin sahibinə çevirdi. Halbuki əvvəllər Livanda şiələri heç adam yerinə qoyan yox idi. Bir müddət sonra İraq və Suriya faktiki İranın şiə ideologiyasına təslim oldu və İranın əyalətinə çevrildi. 1987-ci ildə “Müsəlman qardaşlar”ı təşkilatının Fələstin özəyi kimi yaranmış Həmas da tezliklə İranın təsir dairəsinə daxil oldu. Düzdür, Həmas sünni təşkilatıdır. Ancaq İranın yanında yer alır və rəsmi Tehran Həmas üzərindən Fələstin məsələsində əsas tərəflərdən biri kimi çıxış edir.

Yaxın Şərqdə şiəliyin siyasi faktora çevrilməsi və bunun üzərindən İranın nüfuzunun güclənməsi Səudiyyə Ərəbistanı başda olmaqla sünni ərəb ölkələri tərəfindən narahatlıqla qarşılandı. İş o yerə çatıb ki, Səudiyyə Ərəbistanı və ətrafında olan digər varlı körfəz ölkələri İranın qarşısını almaq üçün İsraillə belə yarım-gizli müttəfiqlik münasibətinə gedib. ABŞ-ın bir araya gətirdiyi “Ərəb NATO-su” İsrailin yanında və onunla birlikdə İranın qarşısındadır. Əlbəttə, dirijor çubuğu Amerikanin əlindədir. Avropa Birliyi də ABŞ-ın təzyiqləri qarşısında yarı xoş, yarı zor İrana dirsək göstərmək zorundadır.

Maraqlidir ki, İranın şiə birliyi davası Azərbaycana münasibətdə keçərli deyil. Aydindir ki, İran Suriya və ya İraqa verdiyi dəstəyin onda birini Azərbaycana versəydi Dağlıq Qarabağ erməni işğalına məruz qalmazdı. Bu sirr deyil ki, İran türk millətçiliyindən dolayı müstəqil Azərbaycanı öz varlığına təhlükə sayır və Azərbaycanın zəifləməsi üçün Ermənistana açıq şəkildə yardım göstərir. 

Oradan başlayaq ki, general Qasım Süleymani İran İslam İnqilabi Keşikçiləri Korpusunun Qüds Briqadasının komandanıdır. Özünü “sıravi əsgər” adlandırır. ABŞ isə bu yaxınlarda İslam İnqilabi Keşikçiləri Korpusunu terrorçu təşkilat elan edib. “Sıravi əsgər”i isə “super-terrorçu” qismində tanıyıb.

Qasım Süleymaninin əsas fəaliyyət mərkəzlərindən biri Suriyadır. Bu ölkənin İran üçün önəmini aşağıdakı açıqlama çılpaqlığı ilə ortaya qoyur.

Mehdi Tayibi

“Suriya İranın 35-ci ostanıdir və bu ostan bizim üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Əgər düşmən bizə hücum etsə, ya Suriyanı, ya da Xuzistan ostanı işğal etməyə çalışsa bizim üçün önəmli olanı öncə Suriyanı düşmən işğalından qorumaq olacaq. Əgər Suriyanı qoruyub saxlaya bilsək Xuzistan ostanını da geri ala bilərik. Ancaq biz Suriyanı itirsək, Tehran da gedəcək”. Höccətül-islam Mehdi Tayibin bu fikirləri Qərb mətbuatında dəfələrlə tirajlanıb. Çünki bu fikir Suriyanın İran üçün önəmini çox sadə şəkildə ortaya qoyur. Həm də bu mülahizələri səsləndirən şəxs İranın dini lideri ayətullah Əli Xameneyinin yaxın dostudur. 

Xuzistan ostanı Livandan 6.5 dəfə böyükdür. İran neftinin 90 faizi bu regionun payına düşür. Burada yaşayan 4.5 milyon əhalinin əsas hissəsi ərəblərdən ibarətdir. Ancaq İran heç ərəblərə də ana dilində təhsil haqqı tanımır. 

Yeri gəlmişkən, İranın 31 ostanı var. Suriya isə 35-ci ostan elan olunub. Bəs 32, 33 və 34-cü ostanlar hansılardır? Iran 1971-ci ildə Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin 3 adasını işğal edib. Böyük ehtimalla həmin adalar da qeyri-rəsmi şəkildə cənab Mehdi Tayibi tərəfindən ostan olaraq hesablanıb. 

Höccətül-islam Mehdi Tayibi İranın Suriya ordusunu yenidən qurduğunu bildirir: “Suriyanın ordusu vardı. Ancaq onlar şəhər daxilində yaxşı hərəkət etmək qabiliyyətinə malik deyildi. Suriyadakı Bəsic (İranda könüllülərdən təşkil olunmuş “Bəsic Müqavimət Qüvvəsi” modelində hərbi birləşmə. E.H) 60 min Hizbullah üzvündən yaradıldı. Onların şəhərdaxili döyüşlər üçün yetərincə təcrübəsi vardı”.

Düşünün, İran Livanda nəzarət altında saxladığı Hizbullah təşkilatının 60 min üzvünü Suriyaya gətirir və sıfırdan Suriya üçün ordu yaradır. Aydındır ki, bu irimiqyaslı prosesə general Süleymani rəhbərlik edib. 

Qərb ekspertlərinin hesablamasına görə, Suriya ordusu vətəndaş müharibəsi ərzində 80-100 min hərbçi itirib. Bu boşluğu rəsmi Tehran Hizbullah və İran İslam İnqilabi Keşikçiləri Korpusunun hesabına doldurub. Həmas kimi təşkilatın döyüşçüləri də bu orduda yer alıb. 

ABŞ mütəxəssisləri deyir ki, İran hər il Suriya savaşına ən azı nağd şəkildə 35 milyard dollar xərcləyir. O da bəllidir ki, İranın maliyyə imkanları o qədər də geniş deyil. Buna baxmayaraq, İran Bəşər Əsəd rejimin “Suriya getsə, Tehran da gedəcək” düşüncəsindən dolayı təkidlə müdafiə edir.

Höccətül-islam Mehdi Tayibi İranda fəaliyyət göstərən “Ammar Strategic Advisory Base” mərkəzinin rəhbəridir. Bu mərkəz ideologiya sahəsində çalışır. Mərkəzin hazırladığı materiallara əsasən dünyada baş verən bütün pisliklərin arxasında İsrail durur. O cümlədən, İŞİD İsrail tərəfindən yaradılıb, dünya mediası İsrailin nəzarətindədir və yəhudilər ələ aldıqları ABŞ-ın köməyi ilə dünyaya ağalıq etmək arzusundadır. Düşmənin bu kimi arzusunu gözündə qoymaq üçün Qasım Süleymani gecə-gündüz bilmədən mübarizə aparır. Ən azı, rəsmi Tehranın təbliğat maşını onu bu keyfiyyətdə xalqa təqdim edir. Ancaq Qərb mətbuatında da general haqqında təriflərə səxavətlə yer verilir. İndi isə bu kimi məqamları nəzərdən keçirək.

Mömin müsəlman və bacarıqlı general 

“The New Yorker” qəzeti 2013-cü ildə yazırdı: “İranlı zabitlər onu mömin müsəlman və İslam İnqilabına sadiq birisi kimi təqdim edir”.

ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin (CİA) İraqda vuruşmuş zabiti Con Maguire onun haqqında belə deyib: “Cənab Süleymani digər zabitlərdən kəskin şəkildə xüsusi bacarığı ilə fərqlənir”.

Xarizma həmən hiss olunur 

Qəzet yazır ki, Süleymani ictimaiyyət qarşısında özünü çox sadə aparır. Nadir hallarda səsini qaldırır. Ancaq onun xarizması dərhal hiss olunur. O, bəstəboydur. Ancaq hər kəsə təsir edə bilir: “Otaqda 10 nəfər oturmuşdu. O, içəri daxil oldu. Hamıdan kənarda tək əyləşdi. Danışmadı, sadəcə oturub digərlərini dinləyirdi. Ancaq hamı artıq onun təsiri altında idi”...

“Canı şəhid”: ”Ölüm son deyil”

“The Daily Sabah” isə yazır ki, İraqda komandan olan cənab Süleymani ətrafındakı hərbçilərə deyirdi ki, ölüm həyatın başlanğıcıdır, həyatın sonu deyil. 

Qeyd olunur ki, o, hətta döyüşün ən qızğın vaxtı belə dəstəmaz alır və ibadət edir.

Son dərəcə dindar olduğuna görə ona general kimi yox, daha çox “hacı Qasım” kimi müraciət edirlər. O, Samara şəhərində olarkən imam əl-Əsgərin məqbərəsində tez-tez olurdu. Çox vaxt geçələri ziyarətgahda keçirirdi. 

Ayətullah Əli Xameneyi onun haqqında deyir ki, Qasım Süleymani İslam İnqilabının canlı şəhididir. 

Bitməyən döyüşlər

Hacı Süleymani kasıb ailədə doğulub. Atasının borclarını qaytarmaq üçün gənc yaşlarından su idarəsində işləyib. Boş vaxtı olanda isə ağır ştanqaları qaldırıb və idmanla ciddi məşğul olub. Ayətullah əl-üzma Ruhullah Xomeynini cangüdən qismində müşayiət edən idmançı gənclər arasında yer alıb. İran-İraq müharibəsində (1980-1988) gənc yaşında 41-ci diviziyaya rəhbərlik edib. Livanda Hizbullah, Fələstində Həmas təşkilatlarının möhkəmlənməsində və silahlanmasında müstəsna xidmətlər göstərib. İraq və Suriyada İranın keçirdiyi hərbi əməliyyatlara rəhbərlik edib. İŞİD-in İraq və Suriyada məğlubiyyətə uğraması üçün ciddi işlər görüb. İraq və Suriyada kürd silahlılarla anlaşıb və onlarla birlikdə İŞİD-ə qarşı hücumlar təşkil edib. 

Əfqanıstanda istehsal olunan üyüşdürücü malların İran üzərindən Türkiyəyə, oradan isə Avropaya daşınmasının qarşısının alınmasında ciddi uğur qazanıb və qaçaqmalçılığa sipər çəkib. 

İran prezidentinə ultimatum 

1999-cü ildə Tehranda tələbələrin kütləvi nümayişləri başladı. O vaxt Qasım Süleymani İranın beşinci prezidenti Məhəmməd Hətəmiyə (1997-2001) yazılan açıq məktuba imza atan zabitlərdən biri idi. Məktubda zabitlər birmənalı şəkildə bəyan edirdi ki, tələbə nümayişlərinin qarşısı dərhal alınmalıdır, əks təqdirdə onlar ölkədə hərbi çevriliş edəcək...

İraqa barış gətirdi 

O, 2008-ınci ildə İraq Ordusu ilə Mütəqda əl-Sədrin tabeliyində olan Mehdi Ordusu arasında gedən savaşın sülh razılaşması ilə yekunlaşmasına nail oldu. 

Talibana qarşı ABŞ-İran İttifaqı 

2001-ci il. 11 sentyabr. Əl-Qaidə ABŞ-da silsilə terror aktları törətdi. Dövlət Departamentinin yüksək ranqlı rəsmisi Ryan Croker Cenevrədə İran rəsmiləri ilə görüşdü. ABŞ Əfqanıstanda şiələri məhv edən Talibana qarşı İranla əməkdaşlığa maraq göstərdiyini bildirdi. Bu əməkdaşlıq zamanı görülən işlərə də general Qasım Süleymani rəhbərlik etdi. Birgə əməkdaşlığın uğurlu nəticələri də ortada idi. Gözlənilmədən ABŞ-ın 43-cü prezidenti Corc Buş (oğul. 2001-2009) İranı “Şeytan Oxu”nun bir hissəsi elan etdi. 2002-ci ildəki həmin çıxışdan sonra ABŞ-İran əməkdaşlığına son qoyuldu.

Cəlal Təlabaninin kabinetində görüş 

2009-cu ildə mediaya belə bir məlumat sızdı ki, general Süleymani İraq prezidenti Cəlal Təlabaninin kabinetində Amerikalı generallar Kristofer Hill və Raymond Odierno ilə görüşüb. Ancaq amerikalı generallar bu məlumatı təkzib etdi. 

Bəşər Əsəd yıxılsa, sən davam et

Suriyada Bəşər Əsədin devriləcəyi təqdirdə Qasım Süleymaninin mübarizəni davam etdirmək üçün rəsmi Tehrandan təlimat aldığı söylənilir.

Vladimir Putin: “Qasım Süleymanini göndərin”

Rusiyanın Suriya savaşında Bəşər Əsədə dəstək məqsədi ilə hərbi əməliyyatlara başlamasında da Qasım Süleymaninin ciddi rolu var. Ayətullah Əli Xameneyi 2015-ci ildə Vladimir Putinlə görüşmək üçün İran rəsmilərin Moskvaya göndərdi. Danışıqlar zamanı Rusiyanın Suriya məsələsinə hərbi müdaxiləsi müzakirə olundu. Görüşün sonunda prezident Putin belə dedi: “Rusiya hərbi müdaxiləyə razıdır. Qasım Süleymanini göndərin”. Az sonra Qasım Süleymani Moskvada oldu və Suriyada gedən hərbi əməliyyatların detalları barədə Rusiya hərbçilərinə məlumat verdi...

Maykl Pompeonun yetişməyən məktubu 

2016-cı ildə prezident Donald Tramp tərəfindən Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin (CİA) direktoru təyin edilən Maykl Pompeo bəyan etdi ki, o, cənab Süleymaniyə və digər İran rəhbərlərinə məktub göndərib. Məktubda deyilir ki, İran tərəfi nəzarətdə saxladığı ərazilərdə ABŞ-ın maraqlarına qarşı atılacaq istənilən addıma görə məsuliyyət daşıyır. Qeyd olunur ki, məktubu cənab Süleymaniyə çatdırmaq göstərişi uğursuz oldu. Çünki general amerikalıların məktubunu almaqdan imtina etdi: “Sizin məktubunuzu götürməyəcəm, onu oxumaq fikrində deyiləm. Mənim bu məktubu gətirən adamlara da deyiləsi bir sözüm yoxdur”.

Mülki paltarda gəzən general 

O da maraqlıdır ki, İran İslam İnqilabi Keşikçiləri Korpusunun digər rəhbərlərindən fərqli olaraq o, hərbi paltarda az-az görünür. Hətta hərbi əməliyyatlar zamanı mülki paltarda olmağa üstünlük verir. 

Prezident olmaq istəyim şayiədir

“BBC” 2015-ci ildə belə bir məlumat yaydı ki, Qasım Süleymani İran prezidenti olmaq üçün seçkilərə qatılacaq. Bu iddia uzun müddət gündəmdə qaldı. 2016-cı ilin sentyabrında general bu kimi söhbətləri şayiə adlandırdı və bunların düşmən tərəfindən uydurulduğunu söylədi: “Mən həmişə siravi əsgər olaraq qalacam, İrana və İslam İnqilabına xidmət edəcəm”. 

Karate üzrə Dan sahibi 

Qasım Süleymaninin 5 bacısı və bir qardaşı var. Söhrab Süleymani bir müddət Tehran həbsxanalarına rəhbərlik edib. ABŞ onu “İranda dustaqlara işgəncə verilməsinə görə” dəfələrlə ittiham edib və onun adı sanksiyaya məruz qalan İran rəsmiləri arasındadır. 

Cənab Süleymani gəncliyində karate üzrə Dan sahibi olub və məşqçi kimi çalışıb. Onun iki oğlu və iki qızı var.

İsveçrə də onu “arzuolunmaz” şəxs elan etdi

ABŞ hələ 2007-ci ildə ilk dəfə Qasım Süleymaninin adını sanksiyalar siyahısına saldı. Avropa Birliyi də onu arzuolunmaz şəxslər sırasında görür. Hətta ABŞ və Avropa Birliyinin təzyiqi o həddə olub ki, balaca İsveçrə belə onu arzuolunmaz şəxslər sırasına daxil etdi.