Dövlətçilik, milli-mənəvi dəyərlər üzərində cəmiyyətin formalaşması və maarifləndirilməsi zərurəti
Oxunub: 5454
28 Apr 2014 | 12:30
Dövlətçilik, milli-mənəvi dəyərlər üzərində cəmiyyətin formalaşması və maarifləndirilməsi zərurəti

Cəmiyyət - müəyyən məqsədlər üçün bir araya gəlmiş olan birlik, toplumdur. Tarix boyunca yaşamaq uğrunda mübarizə aparan insan təkbaşına çətinlik çəkdiyi işləri bacara bilmək üçün toplum halında yaşamağa məcbur oldu, beləliklə də bir yerə gəldi, cəmiyyətlər, birliklər yaratdı. Bu cəmiyyətlər, əsasən, xeyir məqsədlər üçün yaradılsa da, bəzən pis niyyətləri reallaşdırmaq üçün də istifadə edənlər olurdu. Ümumiyyətlə, bütün dövrlərdə insan ömrünün sərhədlərini aşan və davamlı bir məqsədi reallaşdırmaq üçün qurulan cəmiyyətlər millətlərin həyatında əhəmiyyətli bir yer tutmuşdur.

 İslam dini də ictimai həmrəyliyə həmişə xüsusi önəm vermişdir. Müsəlman dövlətlərdə olan peşə birlikləri, xeyriyə quruluşları və vəqflər kimi müxtəlif cəmiyyətlər çox xeyirli xidmətlər həyata keçirmişdir.

 Bir cəmiyyət hər şeydən əvvəl içində yaşadığı şərtləri nəzərə almaq məcburiyyətindədir ”“ bunlar həm cəmiyyət olaraq içində yaşadığı milli şərtlər, həm də universal şərtlərdir. Bunlardan ən önəmliləri müasirlik və mədəniyyətdir.

 Müasirlik - sırf dəyişmə deyil, cəmiyyət həyatının hissələrinin (siyasət, iqtisad, ailə, din və sənət kimi) getdikcə daha çox fərqlilənməsini göstərir. Müasir insan - dünyadakı təsiredici inkişaflara və məlumatlara açıq olan insandır.

 Ziya Göyalp kimi bir çox düşünənlərin və aydın yazarlarında inkişaf etmək düşüncəsi, kilid nöqtə misyasını daşıyır. Mustafa Kamalın düşüncəsinə görə də irəliləmənin ölçüsü "əsrin sürət və hərəkət məfhumuna görə düşünülməlidir". O, mədəniyyəti, müqavimət edilə bilməyən coşğunun bir selə bənzədir.

 Əsl mədəniyyəti qısaca və yığcam olaraq belə tərif edə bilərik: “Mədəniyyət birliyi - bir cəmiyyəti, bir milləti millət edən, onu digər millətlərdən fərqli edən həyat tərzlərinin bütünüdür. Bu həyat üslubu deyə biləcəyimiz rəftarlar, şəkillər hər millətin özünə xas olan milli dəyərləridir”

 Dil, təhsil və din faktoru bütün mədəniyyətlərin təməlini meydana gətirər. 17-ci əsrdə tatarlar içində böyük və aktiv bir burjua sinif vardı. Bu aktiv fəaliyyətlər içində İsmayıl Bəy Gaspıralının böyük bir yeri vardır. O, dildə, fikirdə, işdə birlik fikiriylə Türk Dünyasının birliyinə istiqamət vermiş, nəşr etdiyi “Tərcüman” qəzeti ilə də bu fikirlərini nəşr etdirib hər kəsə çatdırmağa çalışmışdır.

 1905-1906-cı illərində iki dəfə Rusiya Müsəlmanları Konqresi toplanmış ikisində də yuxarıdakı fikirlər və mövzular olmuşdur. Bunlar Turançılıq, Türkçülük, İslamçılıq, Müasirlik kimi mövzulardır.

 Gaspıralıdan sonra Yusuf Akçura da Türkçülük axınına əhəmiyyətli xidmət etmişdir. Qazan tatari olan və Türkiyədə də xidmət edən Yusuf Akçura, Atatürkə də məsləhətçilik etmişdir. ”˜”˜Üç Tərzi Siyasət' onun əhəmiyyətli bir əsəridir və Türkçülük, Islamçiliq və Müasirlik mövzularını ortaya qoyur.

 Azərbaycanda isə Əhməd Ağaoğlu bu düşüncələri əks etdirən və işləyən böyük mütəfəkkirlərimizdən biridir.

 Sonrakı dövrlərdə yaşamış Ziya Gökalp özü Diyarbakırlıdır, türkləşmək-islamlaşmaq-müasirləşmək düşüncəsini elmi şəkildə daha yaxşı ortaya qoyan böyük düşüncə sahibidir.

 Erol Güngör 1970-ci illərdə əhəmiyyətli əsərlər yazmişdir. Bu düşüncələrə fərqli şərhlər verərək, irq anlayışını ortadan qaldırmış və mədəniyyəti ön plana çıxartmışdır.

 Azərbaycan türklərinin bir çox dövrlərdə dövlətçilik mədəniyyətinə sahib olduğu dünya tarixçilərinin saysız-hesabsız araşdırmaları və əsərlərində öz əksini tapmışdır.

 20-ci əsrin əvvəllərində başlayan siyasi , mədəni, dini cəmiyyətlərin qurulması və bu cəmiyyətlərin milli-mənəvi dəyərlər və istiqlaliyyət uğrunda apardıqları mübarizə nəticəsində 28 may 1918-ci ildə Azərbaycan dövlətinin qurulmasına nail olmuşdur.

 28 May 1918-ci il bütün Türk və Müsəlman xalqları üçün tarixi bir gündür. Eyni gün milli müqəddəratı təmin etmə istiqamətində, türkçülüyə söykənən ilk Türk dövləti və müsəlman xalqları arasında ilk olaraq dövlətçilik sistemi tətbiq edən Azərbaycan Demokratik Respublikası qurulmuşdur.

 Azərbaycan Demokratik Respublikasının quruluşu ilə Azərbaycan xalqının milli mənliyi hüquqi və siyasi cəhətdən təsdıq edilmiş oldu. Bu ilk öncə milli-mədəni dirəniş, sonra milli-mədəni muxtariyyət, nəhayət müstəqil milli bir dövlət uğrunda verilmiş bir savaşın, Azərbaycan milli hərəkatının bir zəfəri və bu hərəkatın siyasi partiyası olan Azərbaycan Milli Xalq Təriqəti-Musavatın tarixi bir xidməti idi.

 Azərbaycan Demokratik Respublikasının mövcud olduğu qısa bir müddət ərzində xalqımızın milli qüruru milli vəhdətin formalaşması ilə yeni bir mərhələyə girdi. Millətin siyasi varlığı üçün şərt olan milli vəhdət qanunu yurdumuzun parçalanmasına, xalqımızın məhv edilməsinə yönəlmiş düşmən fəaliyyətlərinin məğlubiyyətə uğradılmasında ağır bir imtahan dövründən keçərək zəfərə çıxmağa imkan verdi.

 Çox mürəkkəb tarixi şərtlar içində Azərbaycan Demokratik Respublikasında hüquqi dövlət prinsiplərinin tətbiq olunmasına başlanmış, çağdaş, yeni tipdən bir cəmiyyətin təməli atılmışdı. Bu zaman içərisində görülmüş olan işlər, xalqımızın demokratiya anlayışının, demokratiya ənənələrin şəkillənməsində tayı-bərabəri görülməmiş bir rol oynamışdır.

 Azərbaycan Demokratik Respublikası, Azərbaycan xalqının təkbaşına, müstəqil bir dövlət qurmaq və bu dövləti qoruyub saxlamaq, inkişafı üçün kifayət dərəcədə həyati gücə və siyasi yetkinliyə sahib olduğunu göstərdi.

 O dövrdə bu regionda siyasi maraqları olan dövlətlərin, xüsusilə Rusların bu torpaqlara sahiblənməsi 1920-ci ildə Azərbaycan dovlətin suqutu və yenidən işğalı ilə nəticələndi.

 Uzun illər rusların işğalında qalan Azərbaycanda butun siyasi, mədəni, milli, dini təşkilatları və cəmiyyətlərin fəaliyyəti qadağan olundu, eyni zamanda, siyasi, milli, dini, düşüncəli ziyalı insanlar isə sürgün edilib məhv edilmiş, ya da güllələnmişlər.

20-ci əsrin sonlarında Azərbaycanda yenidən siyasi, milli, və dini cərəyanların yaranma prosesi başladı və bu prosesin nəticəsində milli , mənəvi dəyərlər uğrunda yeni mücadilə mərhələsinə şahid olduq. Belə ki, bu mücadilə sonunda bir xalq hərəkatına çevrildi və nəhayət 1991-ci ildə müstəqiilliklə nəticələndi.

 Müstəqillik dönəmindən sonraki Azərbaycanın siyasi və ictimai durumun analiz etdikdə diyə bilərik ki, 70 il sovet sistemi dövründə, Azərbaycanda siyasi, ictimai birliklərin və təşkilatların yaranmasına maneələr, Azerbaycanın yenidən müstəqillik əldə etdiyi dönəmlərdə siyasi və ictimai boşluqlara səbəb olmuşdur. Bu səbəbdən yeni yaranmış təşkilatlar , siyasi, ictimai və dini qurluşların təcrübəsizliyi bir çox problemlərin ortaya gəlməsinə səbəb olmuşdur. Eyni zamanda, bu boşluqdan Azərbaycanda maraqlı olan bir çox ölkələr istifadə edərək öz maraqları və təsiri altinda bir sıra dini, siyası, ictimai qurumların yaranmasına, həmin qurumlara siyasi və maddi dəstəyin verilməsi, ölkə daxilində siyası və dini gərginliyin yaranmasına səbəb olmuşdur. Bütün bunlar Azərbaycan ictimaiyyəitnin demokratik düşüncənin yaranmasına və inkişafına maneələr yaratmaq, cəmiyyəti müxtəlif dini təzadlarla qarşı-qarşıya qoymaq, iqtidar və müxalifəti hakimiyyət uğrunda rəqabətə yox, düşmənçiliyə sövq etmək, həmçinin, yeni yaranmış dövlətçilik təməllərin zəyiflətmək və sonunda Azərbaycan dövlətin siyasi basqıların təsiri altında saxlamaqdan ibarətdir.

 Mənim fikrimcə, Azərbaycan ilk növbədə demokratik prinsiplərə üstünlük verməli və bunun inkişafı üçün gərəkən addımlar atmalıdır. Bu işdə həm iqtidar, həm də siyasi və ictimai qurumlar səfərbər olmalıdır.

 Sağlam cəmiyyətin sağlam iqtidarı, sağlam siyasi və ictimai qurumları olar. Əks təqdirdə xəstə cəmiyyətin içindən də, xəstə qurumlar yaranar və sonunda böyük faciələrə yol açar.

 Azərbaycan cəmiyyəti boşluqdan canını qurtaran kimi, ölkəni təzadlar bürüdü. Rusiyanın siyası basqıları, İran şiəçiliyi, Ərəbistan vəhabiliyi, Batılılar təriqəti və mədəniyyəti həm də siyasi basqıları, bütün bunlar cəmiyyətdə yaradılmış böyük təzadlardır. Azərbaycan cəmiyyəti isə bu təzadların içində çabalayaraq çox ağır duruma düşür. Dövlət isə məcburən həmin ölkələrin təsiri altinda həmdə ölkə daxilində onlardan gələn təhlükələri nəzərə alaraq həmin ölkələrin maraqlarını təmin etmək və onlarla anlaşmaq məcburiyyətində qalir.

 Hər şeydən əvvəl Azərbaycanın siyasi, ictimai, dini qurum və təşkilatları cəmiyyətin demokratik, və sağlam dini düşüncəsinin, dövlətçilik və milli maraq¬ları çərçivəsində müarifləndirməli və bu çərçivədə formalaşmasına çalışmalı¬dır. Belə olan halda hər bir vətəndaş istər iqtidarda olsun istər müxalifətdə harada olmasından asılı olmayaraq ilk novbədə ölkənin milli maraqlarını düşünəcək və bütün gücü ilə bu amaca xidmət göstərəcəkdir.

 Fəalyyətimizin bu nöqtədə davamı üçün həm də yazının digər bölümünə keçid üçün ilk olaraq ABŞ prezidenti, Barak Obamaya yazdığım məktubdan bir hissəsini diqqətinizə çatdırıram.

 Bəşəriyyət tarixində insan təfəkkürünün zənginləşməsi, mənəvi-əxlaqi tərbiyənin insanlara və insanlığa töhvəsi həmişə rahatçılıq, gələcəyə ümid bəxş edibdir. İnsanlar sevinc, səadət və xoşbəxtçiliyin axtarışında olmağa fürsət tapıblar, onlar arasında mehribançılıq, vəhdət, qayğı, ədalət, səmimiyyət kimi hisslər hökm sürüb. Lakin şəxsi ambisiyalar, ədavətlər əksinə cəmiyyətə ümidsizlik, bədbəxtçilik gətirib, insanlar səadətə çatmağa müyəssər olmayıblar.

 Son vaxtlar dünyada baş verən proseslər, qarşıdurmalar, güc nümayişi, dünya hegemonluğuna can atma, üstəlik təbii fəlakətlər bəşəriyyəti daha çox uğursuzluğa düçar edib. Təssüf ki, ambisiyalarını ortaya qoyanlar, qarşıdurma yaradanlar bir məqamı unudublar. Bu məqam da ondan ibarətdir ki, bəla gələndə kimin güclü, kimin pullu olmasına baxmır. Zərbə təbəqəsindən asılı olmayaraq hamıya dəyir.

 Etiraf etmək lazımdır ki, uzun onilliiklər, xüsusilə də son 8 il ərzində ABŞ xarici siyasətində müəyyən səhvlərə yol verilib. Bu səhvlər isə gördüyünüz kimi, müharibələrə, qarşıdurmalara, insan təlafatına yol açıb. Elə son illərdə İraqda, Əfqanıstanda baş verən hadisələri göstərmək yetər. Bu isə dünyada, xüsusilə də İslam dünyasında ölkənizə qarşı qəzəb, düşmənçilik toxumunun səpilməsinə rəvac verib. Bütövlükdə isə dünyaya yeri gəldi-gəlmədi güc nümayiş etdirmək, başqasını əzmək kimi xüsusiyyətlər «bəxş edib».

 Hadisələrin bu cür cərəyan etməsi təbii olaraq dünya ölkələri və liderlərin arasındakı rabitəni sıradan çıxarıb. Bu səbəbdən yuxarıda sadaladığımız problemləri diqqətə çatdırmağın bir xeyri yox idi.

 Amma Sizin hələ prezidentliyə namizəd olarkən müharibə və münaqişələrlə bağlı sərgilədiyiniz, daha çox insanlığa söykənən mövqeniz bizdə müəyyən ümidlər yaratmışdı.

 Biz İslamçı demokrat olaraq bəşəriyyətdə İslamla kapitalizm arasında birlik, vəhdət yaranacağına, birgə qlobal problemlərin aradan götürüləcəyinə ümidvar idik.

 İqtisadi böhranın dünyanı diz çökdürüb, insanları düşünməyə vadar etdiyi bir vaxtda Sizin inaqurasiya mərasimindəki mənalı, məntiqli, təmkinli və müdrik çıxışınız mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

 İslamda belə bir məqam var: çətinlikdən çıxmağın başlıca yollarından biri şəxsi ambisiyalardan, şəxsi rahatçılıqdan islah olunma, israfçılığa qətiyyətlə yox deməkdir. Siz bu fikri çıxışınızda bir daha vurğulayaraq böhrandan çıxmaq üçün ABŞ vətəndaşlarının hər birinin israfçılığa yol verməməsini, böhrandan çıxmaq üçün hər kəsin mübarizə aparmasını vacib saydınız.

 Biz bir daha əmin olduq ki, müasir dünyada qlobal problemlərin həlli üçün kapitalizmin İslama, İslamın da kapitalizmə böyük ehtiyacı var.

 Bundan başqa Sizin idarəçilikdə uşaq xarakterindən əl çəkməklə bağlı fikriniz bizdə ötən əsrlərdə, xüsusilədə son 8 ildə buraxılan səhvlərin bir daha təkrarlanmayacağına ümid yaradır.

 Kapitalizmin ağıla, müdrikliyə, reallığa, həqiqətə söykənməsi bu günün və gələcəyin tələbidir. Biz hesab edirik ki, ABŞ-ın dünya siyasətində belə bir dönüşün həyata keçirilməsini Siz və komandanız təmin edəcək. Bu mənada çıxışlarınızda İslam dünyasına verdiyiniz mesajlar, uzatdığınız əl cavabsız və boş qalmayacaq, əksinə yardımçı olmaq üçün cəhdlər ediləcəkdir.

 Ebülfəz Elçibəy: Dinə qarşı münasibətdə biz müqəddəs bayrağımızda əks olunan mövqeyə əsaslanırıq. İslam Dini Azərbaycan mənəviyyatının ayrılmaz parçasıdır. Biz İslamı siyasi bir rejim kimi yox, millətimizin mənəvi zənginliyi, yükselişi vasitəsi olaraq qəbul edirik. Ona görə də, bu gün bir çox dini idarələrin və din xəddimlərinin kommunist rəhbərliyi ilə ideal birliyi və üst üstə mövqelərdən çıxış etməsi bizim üçün qəbul olunmazdır. Azərbaycan şərtlərində İslamın ən başlıca keyfiyyəti ərazimizdə yaşayan əksər xalqların birliyi üçün əhəmiyyətli rol oynaması ilə bağlıdır.

 Yazının davamında Azərbaycanda və bölgədəki siyasi durumu qısaca təhlil edək.

 Müxalifətin birləşmə məsələsi bu gün Azərbaycan müxalifətinin siyasi dayrələrində aktual məsələlərdən birinə çevrilmişdir. Bəzən adama elə gəlir ki, nəinki müxalif qüvvələri, hətta müxalif fikirlər belə ortaq nöqtə tapa bilməzlər: «Ona görə də müxalifət qüvvələrini bir yerdə gördükdə heyrət edirsən».

 Əsas problem odur ki, Azərbaycan müxalifəti öz həqiqi simasın göstərib, tanıdıb və qoruya bilmir: «Sual oluna bilər. Azərbaycan müxalifəti öz kimliyini nə üçün qoruya bilmir? Bu sualın müxtəlif cavabları var. Bunu bir az açıqlamaq istəyirəm.

 Bizim milli kimliyimizin dörd əsas təməli var;

1) Azərbaycan türkcəsində danışmaq

 2) Vətənin coğrafi bütovlüyü

 3) Dini cəmiyyət

 4) Milii şüur

Bu dörd təməldən ikincisi (vətənin coğrafi bütovlüyü) daha çox zərbə alıbdır. Vətənin coğrafiyasi demək olar ki, tikələnib. Yəni milli kimliyimiz təhlükə altındadır. Yaranmış rellıqda hər bir Azərbaycanlı özünü tənha və məğlub hesab edir. Məğlubiyyət hissi yalnız ümum kütlədə deyil, həm də iqtidar və müxalifətdə də var. Müxalifət isə bu məğlubiyyətin yükünü daha artıq daşıyır».

 Bir sıra ölkələrin siyasi maraqlarına xidmət edən və onların tapşırıqlarını yerinə yetirən dini qurumlara və həmin ölkələrin başçılarına həmçinin onların informasiya təxribatçılarına açıqlamalarımı yenidən diqqətə alıram.

 Â«Xarici ölkələrin saray muzduru olmaqdansa özümüzə muzdur olmaq daha şərəflidir».

 Vətənini müdafiə etdiyimə görə «saray muzduru» adlandırmaları gülüş doğurur. «İranı yavaş-yavaş Tunis və Misir kimi ölkələrin aqibəti gözləyir. Bu ölkədə bir dənə də olsun müxalifət qəzeti yoxdur. Cəmi 4 teleknal fəaliyyət göstərir. Həmin kanallar da dövlətin nəzarətindədir. Bu ölkədə 8 saatdan bir bir nəfər edam olunur. İnternet istifadəsinə görə, dünyada sonuncu yerlərdədir». İran hakimiyyəti bu problemləri aradan qaldırmaq əvəzinə bizə moizə oxuyur: «Bu qədər problemləri olan İranın başqa xalqlara nə töhvə verəcəyi qaranlıqdır. Özləri saray muzduru olduğu halda, din adından xalqımızı töhmət və şantaj etmələri bizi heyrətləndirir. İran hakimiyyəti, vəzifə, var-dövlət həvəsi ilə həqiqi İslamı aradan aparmaqla məşğuldur».

 Bu iş İlqar İbrahimoğlunun gördüyü işdən daha şərəflidir: «Onun rəhbərlik etdiyi «Dəyərlər» saytı Qəraəti kimi ( İranın saray mollası və ETTELAAT-ın əməkdaşı ) şəxsin İran TV-dən yayılan danışıqlarını həmişə yayır. Amma nədənsə İran sarayının muzduru hesab edilmir».

 Â«Ã–z vətənimi və xalqımın haqqını müdafiə etməkdə qurur duyuram» Həzrəti Məhəmməd (s) buyurub: “vətəni sevmək imandan sayılır”. Əcnəbi ölkə saraylarının xoşuna getmək üçün mübarizə etmirəm, əksinə yabancı və yanlış siyasətlərin əleyhinəyəm. Saray mollaları fətvanı elə verirlər ki, müsəlmanlar Allahdan yox, bəndədən qorxsun. Faciə bundadır. Bəzi cahillərə deməliyəm ki, gördüyünüz qoyun deyil, qoyun dərisinə bürünən qurddur.

 Dini öz mənafelərinə yozanlara ciddi xəbərdarlıq etməyi də özümə borc bilirəm: «Belə davam edərsə Azərbacan gələcəkdə dəhşətli problemlərlə üzləşəcək və bunda dindarların da özünəməxsus günahları olacaqdır: «Özlərini ilahiyyatçı kimi təqdim edənlərin bəzilərində riya, təkkəbur və həsəd o dərəcəyə çatıb ki, onların çıxışına qulaq asanda adam istər-istəməz utanır. Belələrinin ucbatından “mömünlər bir-birinə qardşdılar” anlamı, “mömünlər bir-birinə düşməndilər” mənasına çevrilib».

 Müxalifət partiyası olaraq iqtidara qarşı tənqidlərim var: «Amma müxalifət olmağımız bizə icazə vermir ki, vətənimizin şərəf və ləyaqətinin aşağılanmasına dözümlə yanaşmalıyıq, başqa ölkənin apardığı çirkin siyasətin və həqarətin qarşısında susmalıyıq. Müxalif olmağım mənə icazə vermir ki, öz fərdi mənfətlərim üçün Qarabağın geri qaytarılmasından, Naxcıvanın İran əlində girov qalmasında bilavasitə əli olan İran iqtidarının cinayətlərindən danışmayım. Mən bir dindar olaraq öz vətənimin, xalqımın və dövlətçiliyimin mənafeyinə xatir susmayıb həqiqəti deyəcəyəm. Müxalifətlə iqtidarın davasının yabnacı ölkələrə dəxli yoxdur. Hakimiyyətdə təmsil olunmasam da, dövlətçiliyimiz, vətənimin müstəqilliyi mənimdir».

 İran prezidenti Mahmud Əhmədinejadın “İran heç zaman və heç halda Ermənistanı yalqız qoymayacaq” fikrinə diqqət çəkib: «Sarkisyan isə “İran Qarabağ münaqişəsində bizi yalnız buraxmır və biz bu səbəbdən ona öz minnətdarlığımızı bildirməliyik” deyib. Hesab edirəm ki, bunlar gəlişi-gözəl sözlər deyil. Arxasında əməli işlər dayanır».

 Â«Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilə edən İran dini problemləri ortaya qoyur» deyən, Ermənistana çatanda Əhmədinejad deyir ki, Ermənistanla İranın milli-siyasi davranışları müştərək nöqtələrə malikdir və ona görə İran həmişə ermənilərin yanında olacaq.

 İran bölgəni dağınıq görmək istəyir: «Açıq demək lazımdır, İran Qarabağın azad olmasına maneçilik törədir. Bu ölkənin hakimiyyətinin Sarkisyan hökuməti ilə işbirliyi, qucaqlaşmalar, öpüşmələr, konkret yardımlar va elə bununla bağlıdır». Hesab edirəm ki, İran üç məqamı daim diqqətə saxlayır;

 - Güney Azərbaycanı əsarətdə saxlamaq.

 - Azərbaycan respublikasının daxili problemlərlə məşğul etmək.

 - Bölgədə güclü qüdrət sahibi olmaq.

 Qarabağın azad olunmamasında digər maraqlı ölkə Rusiyadır: «Bu ölkə hətta İrandan artıq bu məsələnin ədalətli həllinə mane olur. Fikir verin, Rusya hər vəchlə bu məsələdə «ağsaqqallıq» rolunu əldən vermək istəmir. Rusiya bu məsələni əlində kozır kimi saxlayır və tutduğu mövqedən razıdır. Bu mövqeyi əldən verməmək üçün əlindən gələni əsirgəmir. Bir sözlə Rusya Qarabağın əsarətdə qalmasına hər vasitə ilə yardım edir».

 Hesab edirəm ki, bu məsələdə üç dövlət İran, Rusiya və Ermənistan şər üçbucağı yaradıblar və Qarabağın azad olunmaması üçün işbirliyindədirlər: «Ermənilər Güney Azərbaycan məsələsində də İranla iş birliyi qurublar. Onlar Güneyin müstəqil olmasına müxalifdirlər və İranın daxilində bu məsələ ilə bağlı işlər də aparırlar. Ermənilərlə İranın kəşfiyyatı hər an Güney Azərbaycan mübarizlərini nəzarətdə saxlayırlar. Qarabağın taleyi də Güney Azərbaycanın talehinə bağlıdır. Bunu düşmənlarımız bizdən yaxşı bilir. Rəhmətlik Elçibəy də demişdi ki, “Qarabağa yol Güney Azərbaycandan keçir”.

 Xalqımızın üzdə olan şəxsləri, xüsusilə də dindarları İranın təhdidlərinə qarşı susmamağa çağırıram».

 Bütün bu məqamları nəzərə alaraq hərbi və iqtisadi hazırlığı daha da güclən-dirmək lazımdır: «Bunun üçün də ilk növbədə milli şüurlarda qələbə qazanmalıyıq. Əgər biz müharibə şəraitində olan ölkəyiksə telekanallar müğənni¬lər¬dən öncə əsgərləri və qəhrəmanlarımızı göstərməlidirlər. Çox təssüf ki, indi telekanallarda müğənnilərimizin həyat tərzi önə çəkilir. Amma milli şüur sahiblərinin düşüncəsi gündəmə gtirilmir».

 Qarabağın geri qaytarılması üçün silahdan, hərbi gücdən öncə millətin inamı bərpa olunmalıdır: «Bütün sahələrdə millətin hakimiyyətinə yer verməliyik. Millətin hakimiyyətinə inansaq, onun milli şüuruna ehtiram etsək Qarabağ problemi çox tez zamanda həll olunacaq. Mən islamçı-demokrat olaraq Qarabağın geri qaytarılması istiqamətində dini inamın da vacib şərt olduğunu vacib sayıram. Çünki dini dəyərlər vətənpərvər ideyalara istiqamət verir».

 Birinci Qarabağ savaşının nəticələrindən ibrət dərsi almalıyıq: «O dövrün acı təcrubələrindən ibrət alaraq yeni dövrümüzün təməlini qurmalıyıq. Biz müdafiə dövründən müharibə dövrünə keçməliyik. Bunun üçün də ilk növbədə milli şüurun güclənməsinə önəm vermək, dini inamı qüvvətləndirmək və cəmiyyəti bu iki istiqamətlə silahlandırmaq lazımdır».

 Müharibəyə əl atası olsaq öncə daxili problemləri həll etməliyik: «Müxalifət və iqtidar «müharibə istəyiriksə ortaq nəzərləri dəstəkləməliyik» düşüncəsinə sahib olmalıdır. Dağlıq Qarabağın talehi bizim bu günkü davranışımızdan asılıdır. Siyasi davranışımız çox incə və dərin olmalıdır. Bir fikri də deməliyəm ki, bu proseslərin önündə gənclər olmalıdır. Bu səbəbdən mənim əsas sözüm onlaradır. Gəncliyimizi qorumaq, düşüncələrini gücləndirmək və onları vahid bir hərəkətə qovuşdurmaq ən mühüm işlərdəndir».

 Vəhabilik problemi: «Vəhhabilik Azərbaycanda İslam dininin inkişafına ən ciddi zərbədir. Bu ziyanlı qrup azərbaycanlıların İslam dininə gedən yolunda ən böyük maneədir». Vəhhabiliyin tarixi missiyasının məhz bu məqam olduğunu diqqətə çatdırıram vəhhabi missionerlərin əsasən gəncləri hədəf seçməsi təsadüfi deyil: «Bəllidir ki, biz uzun illər sovet sistemində yaşadığımızdan İslam dini ilə bağlı bilgilərimiz, daha konkret desək bir çox məsələlərdə bağlılığımız qırıılmışdı. Müstəqillik qazandıqdan sonra biz bu boşluğu doldurmalı idik və bu istiqamətdə bir sıra işlər görülməyə başladı. Məhz bu məqamda İslamın, türk dünyasının düşmənləri təriqət maşınlarını işə saldılar və bizim, xüsusilə də gənclərin İslam dininə qayıdışını əngəlləməyə başladılar. Təbii ki, bu istiqamətdə görülən işlərin birincisi maddi məsələni önə çəkmək oldu və əslində bu proses indi də davam edir. İnsanları təriqətlərə, xüsusilə də vəhhabiliyə cəlb etmək üçün hədəf olaraq onların maddi durumu seçildi və deyərdim ki, bu öz nəticəsini verdi».

Bu tipli qrupların öndə duran vəzifələrindən biri də xeyirxah insanların bir yerdə olmasının qarşısını almaqdır: «Hesab edirəm ki, belə bir vəziyyətin yaranmasında öz günahımız da az deyil. Qısaca deyim ki, lazımi instansiyalar istər dini, istərsə də dövlət qurumları üzərlərinə düşən işləri intensiv olaraq yerinə yetirməyib. Təbii ki, ziyanlı qurupların qarşısını vaxtında almaq olardı və indikindən də daha effektli olardı».

 Bütün bunlarla yanaşı, ölkəmizdə vəhabbilik son günlər deyildiyi kimi də təhlükəli deyil. Onun fikrincə, hər hansı dini qrup tətbiq etdiyi metodlardan asılı olmayaraq insanların İslam dini ilə min illik bağlılığını qıra bilməz: «Bəli mən də razıyam ki, bu qrup müəyyən iş görə bilib. Amma həmin qrupa qoşulanların böyük əksəriyyəti obrazlı desək zəhərlənməyib. Sadəcə say artıra bilərlər. Eyni zamanda bəllidir ki, din Allahı tanıma məktəbidir, yoludur. Konkret olaraq İslam dinində istila, işğal, eqoizm, təkəbbürlük, zülm yoxdur. Bu mənada vəhhabilərin Allahı tanıma məktəbi və bu istiqamətdə nümunələri yoxdur. Amma İslam elçi və onun əhli beyti ilə nümunə göstərib».

 Əsl təhlükəli vəhhabilər Dağıstan ərazisində formalaşıb və Azərbaycan üçün də ən böyük təhlükə onlardan gələ bilər. Yəhudilər və ermənilər üçün dövlət düzəldən böyük güclərin siyasətində kürd dövləti yaratmaq niyyətləri var. «Bu mənada bayaq qeyd etdiyim kimi lazımi qurumlar öz işlərini intensiv və layiqli şəkildə həyata keçirməlidirlər. Gec deyil. Çünki bu ölkədə əsl İslamın arxasınca gedənlərin və onu dərk etmək istəynlərin sayı daha çoxdur».

Yazının sonunda, Islam demokrat partiyasi olaraq bildiririk ki, Gerçək demokratiya üçün cəhd göstərdiyimizdə İslamla qarşılaşmış olacağıq. Çünki İslamla gerçək demokratiya eynidir. Azadlıq, sevgi, barış, qardaşlıq, yaxşılıq, köməkləşmə, dostluq, yaxşı niyyət, səmimiyyət, xoşluq, Allahdan qorxma, Allahı çox sevmə, gözəl söhbət, elm, sənət, estetik bunların hamısını əldə etdiyimizdə İslam qarşımızda. Hədəf bu, istənilən bu. Hökumətin də siyasətinin bu olduğunu görməliyik.

 

Tahir Abbaslı

Azərbaycan İslam Demokrat Pariyasının sədri

 

 


Oxşar xəbərlər
20:54, Bu gün
"ABŞ-ın Rusiyanın neft emalı zavodlarına hücum etməmək çağırışı dəhşətlidir" - "The Hill" 
20:50, Bu gün
Trendyoldan sifariş zamanı "300 dollar" limiti ləğv olunur? - EKSPERT AÇIQLADI
20:46, Bu gün
Məşhur türk serialı Qarabağda ÇƏKİLƏCƏK?
20:41, Bu gün
"Samsung Pay" Rusiyanın “Mir” ödəniş kartları ilə işləməyi dayandırır
20:37, Bu gün
Çobanyastığı çayının bilmədiyimiz FAYDALARI
20:28, Bu gün
Aİ Şurasının rəsmiləri Azərbaycana səfər edəcəklər
20:25, Bu gün
Əli Nağıyev: Azərbaycanın təhlükəsizlik orqanlarının qarşısında yeni çağırışlar durur
20:15, Bu gün
Azərbaycan təhlükəsizlik orqanlarının 105 illiyi ilə bağlı təntənəli tədbir təşkil olunub
20:13, Bu gün
Rusiya XİN başçısı: Məhz KTMT İrəvanın maraqlarını çətin vəziyyətlərdə müdafiə edib
20:11, Bu gün
Yıldız Tilbe: "Allah pensiyaya çıxanlara kömək olsun, başqa kömək edən yoxdur"
20:08, Bu gün
Çox şanslıdırlar: İki bürcü karyera yüksəlişi gözləyir
20:06, Bu gün
Lavrov: Ermənistan uydurma bəhanələrlə Rusiya ilə münasibətlərin pozulmasına çalışır
19:59, Bu gün
Sumqayıtda yolların təmirinə başlanılıb - FOTO/VİDEO
19:50, Bu gün
Əfqanıstanda güclü zəlzələ baş verib
19:50, Bu gün
Diplomsuz cərrahın qanunsuz əməliyyatları - Klinika nazirliyi necə aldatdı? - FOTO
19:46, Bu gün
Bu meyvələr xoşbəxtlik hormonunu artırır
19:44, Bu gün
Şahmar Hüseynova yeni vəzifə verildi
19:38, Bu gün
Toyuq ətinin yuyulmasının YARATDIĞI TƏHLÜKƏ  
19:28, Bu gün
Nazir üç universitetə yeni prorektorlar TƏYİN ETDİ - FOTO
19:27, Bu gün
Yevlaxda avtomobil yük maşınına çırpılıb, ölən var
19:18, Bu gün
Rusiya İstintaq Komitəsi: “Crocus City Hall”dakı terror Ukraynadan maliyyələşib
19:11, Bu gün
Qara dəliyin ən aydın görüntüsü çəkilib - FOTO
19:08, Bu gün
Azərbaycan və Türkiyə birgə “Qızıl qatar” adlı film çəkəcəklər
19:05, Bu gün
Nazir: “Şuşa İƏT Gənclər Paytaxtı - 2024” çərçivəsində müxtəlif tədbirlər keçiriləcək
19:03, Bu gün
İƏT Gənclər Forumunun prezidenti: Şuşa bütün türk dövlətləri üçün önəm daşıyır
18:59, Bu gün
“Şuşa İƏT Gənclər Paytaxtı - 2024”ün keçirilməsinə dair Öhdəlik Protokolu imzalanıb
18:55, Bu gün
Naxçıvanda mənşəyi bilinməyən saxta zeytun yağları satışdan çıxarılıb
18:43, Bu gün
Yarım milyon mənimsəyən baş həkim HƏBSDƏ ÖLDÜ
18:41, Bu gün
"Bavariya" baş məşqçisinə böyük məbləğdə təzminat ödəyəcək
18:40, Bu gün
Mahmud Abbas yeni hökumətin tərkibini təsdiqləyib
18:25, Bu gün
RİNN: Taksilərə qoyulmuş əksər tələblər qanunvericilikdə bu günə qədər var idi
18:20, Bu gün
Bunları yeyəndə əks cinsin gözünə çirkin görünürük  - Fransız alimlərindən ARAŞDIRMA
18:08, Bu gün
Sabah Qubanın qaz təchizatında fasilə yaranacaq
18:04, Bu gün
Rusiyada məktəbli qız tanımadığı qadına terror aktı törətməyi təklif etdi: Pul müqabilində - FOTO
17:55, Bu gün
"Bizi İsrail ilə ticarət etməkdə ittiham edənlər ölkəmizi nüfuzdan salmağa cəhd göstərir" - Türkiyənin ticarət naziri
17:50, Bu gün
Xarici jurnalist: “Qarabağa səfər mənə həqiqəti anlamağa imkan verib”
17:45, Bu gün
BMT-nin İnkişaf Proqramı ilə gələcək əməkdaşlığa dair fikir mübadiləsi aparılıb - FOTO
17:40, Bu gün
Bu tarixdən taksilərdə videokameralar quraşdırılacaq
17:35, Bu gün
Azərbaycanın Əməkdar artisti vəfat etdi - FOTO
17:32, Bu gün
Azərbaycan alimi Rahim Daşdiyevin Elm Gününə töhfəsi
17:30, Bu gün
BDU-nun bu fakültəsində 2024-2026-cı illərdə aparılacaq elmi tədqiqat işləri müzakirə olunub - FOTO
17:26, Bu gün
Azərbaycanda sərnişin avtobusları ilə bağlı YENİ QƏRAR
17:22, Bu gün
Bacısının plastik dırnağı 6 aylıq körpənin boğazında qaldı - FOTO
17:18, Bu gün
Azərbaycanda taksilərdə POS-terminallar quraşdırılacaq
17:14, Bu gün
“Xuli” ləqəbli narkoman: “İlk dəfə rəhmətlik dostumla patı çəkərək başladım” - VİDEO
17:10, Bu gün
Bu avtomobillərlə taksi fəaliyyəti göstərmək qadağan edildi
17:06, Bu gün
Taksilər yalnız bu rəngdə olacaq - QƏRAR
17:02, Bu gün
Çingiz Mehdiyevi arvadı ifşa edib - Seyşeldə şirkət, ABŞ və Azərbaycanda bahalı mülklər
16:58, Bu gün
Bakı ətrafında dəmir yolu ilə sərnişindaşımaya subsidiya veriləcək
16:54, Bu gün
Məktəb və musiqi kolleci niyə birləşdirildi? - VİDEO
16:50, Bu gün
Ağ və qırmızı rəng, məcburi POS-terminal: Taksi minik avtomobilinə dair tələblər müəyyənləşib - FOTO
16:47, Bu gün
BDU-nun kafedra müdiri AMEA-nın Fəxri Fərmanı ilə təltif olunub - FOTO
16:43, Bu gün
YAP Xətai rayon təşkilatının ərazi partiya təşkilatlarında görüşlər davam edir - FOTO
16:40, Bu gün
“Azerbaijan International Mining Company Limited” (AIMC) şirkəti aztəminatlı ailələrə Novruz sovqatı paylayıb - FOTO
16:35, Bu gün
Brüsseldə gözlənilən sammit: Ermənistan üçün “mühafizə kursu” - ŞƏRH
16:30, Bu gün
CAR prezidenti İlham Əliyevi təbrik etdi
16:25, Bu gün
Vətən müharibəsi qazisi: “Hamınız gələcəksiniz, bu torpaqlarda gəzəcəksiniz, istirahət edəcəksiniz” - VİDEO
16:23, Bu gün
Bakıda mənzildən meyit tapıldı
16:20, Bu gün
“Nigar Camal üzünü bir milyon dəyərində sığortalayıb, futbolçular da ayaqlarını sığorta etdirmək istəyir” - MARAQLI + FOTO
16:14, Bu gün
"Zorakılıq və xilas": "Crocus"dakı terror aktı dünyaya iki tamamilə müxtəlif İslamı göstərdi
16:11, Bu gün
Bayram günləri baş verən qəzalarla bağlı - Açıqlama
16:08, Bu gün
Əli Əsədov qərar imzaladı
16:05, Bu gün
“Crocus City Hall”un analoqunun tikintisi neçəyə başa gələcək?
16:03, Bu gün
Küçəni zibilləyənlərə qarşı nə tədbir görüləcək? - Gəncədə zibilxanaya çevrilən ərazi + VİDEO
15:59, Bu gün
Bakıda əl qumbarası və UZRQM partladıcısı aşkarlandı - VİDEO
15:56, Bu gün
İranda ağır yol-nəqliyyat hadisəsi baş verib, ölənlər var - FOTO
15:53, Bu gün
Fransa şəhərləri Makrona qarşı: Miqrantları “təmizləmə” siyasətinə etirazlar artır - ŞƏRH + FOTO
15:48, Bu gün
Azərbaycanda baş məşqçinin hakimi döyməsinin görüntüləri - VİDEO
15:44, Bu gün
COP29 karbohidrogenlər və yaşıl maliyyələşdirmə ilə bağlı iqlim gündəliyinə təsir edəcək
15:40, Bu gün
Fransa Cənubi Qafqazda müharibə qapılarını döyür - TƏHLİL
15:36, Bu gün
Bu bank AMB-nin tələblərini pozub
15:32, Bu gün
İranda qadın fəallara ümumilikdə 60 il həbs cəzası verildi - FOTO
15:28, Bu gün
Qurban Qurbanov hərəkətlərinə fikir verməyən futbolçunu CƏRİMƏLƏDİ
15:24, Bu gün
Vilayət Eyvazov Şamaxıda qəbul və sıra baxışı keçirdi - FOTO/VİDEO
15:20, Bu gün
Bakı sakininin telefon və çantasını talayan şəxs tutuldu - VİDEO
15:17, Bu gün
“Polad Bülbüloğlunu özüm qucağıma alıb səhnəyə çıxardım...”
15:15, Bu gün
Ana-bacılarını ortalığa qoyurlar - VİDEO
15:11, Bu gün
Qazaxıstanda çay daşdı: Sakinlər küçədə balıq tutdular - VİDEO
15:07, Bu gün
Burun dolğusunun “ölümcül” zərərləri: Kosmetoloqdan AÇIQLAMA
15:03, Bu gün
Elzanın meyxana barədə qalmaqallı sözlərinə Samirədən reaksiya: “Məcburdurlar...”
15:00, Bu gün
GRE General Test imtahanı keçirilib
14:58, Bu gün
Bakı Kənar Dairəvi yolunda qəza sıxlığa səbəb oldu
14:55, Bu gün
Azərbaycanda “Avtomobil yolları haqqında” qanun dəyişdi
14:53, Bu gün
“Qarabağ” sabah çempion ola bilər
14:51, Bu gün
Azərbaycanda olay: Gənc oğlan sahə rəisini güllələdi — TƏFƏRRÜAT
14:47, Bu gün
Qəzzada ölənlərin sayı 32 min 552-yə yüksəlib
14:45, Bu gün
İranda ötən tədris ilində yüzlərlə şagird məktəbi tərk edib - FOTO
14:42, Bu gün
Yeni Kaledoniyada Fransaya qarşı etiraz aksiyası: Azərbaycan bayrağı qaldırıldı - FOTO/VİDEO
14:37, Bu gün
Gənc oğlan məktəbli qızı evinə apardı: "O, yanıma keçəndə anası yatmışdı..." – ŞOK
14:35, Bu gün
Krokus terrorçularını gözləyən dəhşətli aqibət: Tabut kimi yer, ölümü arzulamaq...
14:33, Bu gün
ABŞ, Aİ və Ermənistanın müzakirə edəcəkləri hərbi pakt Rusiya, Türkiyə və Azərbaycana qarşı yönəlib - RƏY + FOTO
14:30, Bu gün
Elza qəzəbləndi: "Küçə sözlərinə əl atırlar" - VİDEO
14:28, Bu gün
Naxçıvanda nəqliyyat problemi necə həll ediləcək? - VİDEO
14:25, Bu gün
Ermənilərin Qazaxda müharibə hazırlığı: Əskiparada səngər qazırlar - VİDEO
14:20, Bu gün
Qaraciyəri qardaşına köçürülən Nərmin Kərimbəyova: “Səhhətimdə problemlər var” - VİDEO
14:15, Bu gün
Bakıda metrosunda “Wİ-Fİ" olacaqmı?
14:14, Bu gün
Bolqarıstanlı futbolçu: "Təəssüf ki, Azərbaycan üzərində qələbə hesabını qoruya bilmədik"
14:10, Bu gün
"Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti olduqca mürəkkəb sınaqdan uğurla çıxmağı bacardı"
14:10, Bu gün
Paşinyan qaçıb bu ölkədə gizlənəcək: "Ölüm və həbs gözləyir" - ŞOK
14:05, Bu gün
Paşinyan hökuməti separatçıları küncə sıxışdırır: Bütün ofisləri bağlanacaq
GÜNLÜK
11:56, Bu gün
Şuşalılara müjdə - İlk köç bu tarixdə olacaq
27 Mar 2024 | 22:37
Pensiya, maaş və müavinətlər yenidən artırıla bilər
27 Mar 2024 | 21:28
Xoruldamaq bu xəstəliklərin XƏBƏRÇİSİDİR
27 Mar 2024 | 23:05
"Səsim batmışdı, elə bilirdilər lalam"
27 Mar 2024 | 21:16
Evində huşsuz tapılan məşhur türk aktyoru ilə bağlı YENİ AÇIQLAMA - FOTO
27 Mar 2024 | 21:14
BDU əməkdaşları arasında “İlin alimi” müsabiqəsinin nəticələri açıqlanıb
27 Mar 2024 | 21:33
Şəhid bacısına yüksək vəzifə verildi
27 Mar 2024 | 22:32
"NATO qoşunlarının Ukraynaya yeridilməsi daha fantastika deyil" - Kasparov
27 Mar 2024 | 21:26
Ərdoğan Rusiyadakı terrordan DANIŞDI
27 Mar 2024 | 21:22
Rusiya XİN: Ermənistana xeyir verəcəksə, Moskva İrəvanın Aİ ilə yaxınlaşmasını alqışlayacaq
HƏFTƏLİK
25 Mar 2024 | 15:28
"Terrorçuların arxasında dayananların hədəfi icra başçısı yox, Azərbaycandır"
23 Mar 2024 | 09:08
78 yaşı tamam olan tanınmış yazıçı: “Dostlarım gedib, qalmışam uşaq-muşaq əlində” -VİDEO+MÜSAHİBƏ
27 Mar 2024 | 12:03
Millət vəkilindən qalmaqallı parklanma qiymətləri ilə bağlı AÇIQLAMA
24 Mar 2024 | 19:04
Əhməd Qəşəmoğlu çağırış etdi: "Rədd olun ekranlardan!"
27 Mar 2024 | 11:10
Məcburi köçkünlər yaşadıqları evləri nə zaman təhvil verəcək?
23 Mar 2024 | 12:34
“Bu terror aktının məhz Araz Ağalarovın obyektində törədilməsi məsələsinə gəldikdə...”
23 Mar 2024 | 08:54
“Putin göstərdi ki, siyasi məqsədlərinə çatmaq üçün nə qədər lazımdırsa, o qədər rusu öldürəcək...”
27 Mar 2024 | 10:05
“Putinin ətrafı Ukraynanın “Krokus”dakı terror aktında iştirakına inanmır...”- "Bloomberg” 
23 Mar 2024 | 00:18
Martın sonunda həyatı dəyişəcək 3 bürc
27 Mar 2024 | 11:21
Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı DTX əməkdaşlarının peşə bayramını təbrik edib
AYLIQ
11:56, Bu gün
Şuşalılara müjdə - İlk köç bu tarixdə olacaq
27 Mar 2024 | 22:37
Pensiya, maaş və müavinətlər yenidən artırıla bilər
27 Mar 2024 | 21:28
Xoruldamaq bu xəstəliklərin XƏBƏRÇİSİDİR
27 Mar 2024 | 23:05
"Səsim batmışdı, elə bilirdilər lalam"
27 Mar 2024 | 21:16
Evində huşsuz tapılan məşhur türk aktyoru ilə bağlı YENİ AÇIQLAMA - FOTO
27 Mar 2024 | 21:14
BDU əməkdaşları arasında “İlin alimi” müsabiqəsinin nəticələri açıqlanıb
27 Mar 2024 | 21:33
Şəhid bacısına yüksək vəzifə verildi
27 Mar 2024 | 22:32
"NATO qoşunlarının Ukraynaya yeridilməsi daha fantastika deyil" - Kasparov
27 Mar 2024 | 21:26
Ərdoğan Rusiyadakı terrordan DANIŞDI
27 Mar 2024 | 21:22
Rusiya XİN: Ermənistana xeyir verəcəksə, Moskva İrəvanın Aİ ilə yaxınlaşmasını alqışlayacaq