Son günlər ölkə gündəmi heç vaxt olmadığı qədər qaynar və gərgindir. MTN-də baş verən həbslərin, Nardaran olaylarının, qalmaqalların “istisi” soyumamış, Neft Daşlarında baş verən yanğın ölkədəki əhvalı daha da gərginləşdirdi.

Moderator.az xəbər verir ki. musavat.com “Şərq-Qərb Araşdırmalar Mərkəzi”nin rəhbəri Ərəstun Oruclu ilə bu mövzuları əhatə edən açıqlama alıb.

- İlk növbədə bir qardaş dövlətə verilən dəstək idi. Rəcəb Tayyib Ərdoğan hökuməti haqda mənim özümün də çox tənqidi fikirlərim olub. Lakin biz yenə də görürük ki, ən çətin məqamda bizim yanımızda olan Türkiyədir. 

- Burda məsələnin iki tərəfi var. Hesab edirəm ki, Rusiyanın təyyarəsini vurmadan da ötüşmək olardı. Çünki bunun fəsadlarını görməmək mümkündür.

- ...Digər bir tərəfdən isə israilli ekspert Avraam Şmulleviç çox gözəl açıqladı ki, “Putin özünü Piterin dalan uşağı kimi aparır, siyasətə dalan əxlaqı gətirir. Amma unudur ki, bu əxlaqa görə yolundan çıxanın dişini sındırırlar”. Əslində bu, oldu. Diqqət edin, son 6 ayda Rusiya hərbi təyyarələri neçə dövlətin sərhədini pozub: Latviya, Estoniya, Danimarka, Böyük Britaniya, Polşa, İspaniya. Bunların hamısı NATO dövlətləridir. Və üçüncü dəfə Türkiyənin. Bunlara hardasa cavab tədbiri görülməli idi. Bu, həm də o fonda baş verdi ki, Rusiya guya İŞİD-i bombalayır. 

Suriyadakı müxalifət də, hər kəs də iddia edir ki, əslində Rusiyanın bombaladığı İŞİD-ə qarşı döyüşən türkmənlər və digərləridir. Bir tək kürdləri bombalamağa cəsarət eləmir, onlardan özünə düşmən qazanmaq, PKK rıçaqını itirmək istəmir. Bu fonda Türkiyənin yanında Azərbaycanın olması tamamilə məntiqlidir. Eyni zamanda Türkiyə ilə bir yerdə olmaq daha çox bizə lazımdır. Rusiyanın bizdən nə istədiyi məlumdur. Rusiya Ermənistanda hərbi gücünü artırır. Rusiya bizə dost, müttəfiq, tərəfdaş deyil. Belə olan halda Qərblə korlanmış münasibətlər fonunda bizim arxamızda dayanacaq yeganə qüvvə Türkiyədir, bizim körpümüz Türkiyədir. 

- Prioritetlər var. Öncəlik dövlətdir.

- Bəli, təhlükədədir. Mən hesab edirəm ki, bu gün dövləti xilas etmək istəyiriksə, birinci pis-yaxşı, mövcud sabitliyi qorumalıyıq. İkincisi, islahatlara gedilməlidir. Çünki qarşıdan ağır il gəlir. Neft qiymətləri, üstəlik, dünyada iqtisadi depressiya davam edir...

- Hakimiyyətdə kimi kimlə dəyişəcəyik? Siz mənə başqa bir sabit komanda göstərin ki, bu komandanı hazırkı ilə dəyişmək mümkün olsun. 

“Rauf Mirqədirov da yaxın zamanlarda çıxacaq”

-  Mən keçən dəfə də bunu demişəm. Bir sıra hallarda sərt tənqidə məruz qaldım. Bu dəfə ondan da çox tənqidə məruz qalmağa hazıram. Bəli, bu gün alternativ yoxdur. Dağılıb, dağıdılıb, səbəbləri qoyuram bir qırağa, nəticəni deyirəm. 

- Bəli, xaos olar. 

- Ərəb ölkələri xaosu. Ukrayna modeli burda mümkün deyil. Ukrayna modelində narazı oliqarxiya vardı, hakimiyyətin içində bir parçalanma baş vermişdi və bu koalisiyaya qoşulan müxalifət vardı. Aşağı-yuxarı, güclü müxalifət vardı. Gəlin baxaq ki, Azərbaycanda bu model üçün hansı şərtlər var? Birincisi, hakimiyyətdə o kəslər yoxdur ki, hansısa kritik məqamda məsuliyyəti üzərinə götürsün... 

- (zarafatla) Partiya yaratmaq ciddi işdir...  

- Düşünmüşəm. Təkliflər də var. Mən istəmərəm ki, mənim fəaliyyətimə görə kimlərsə tutulsun. 

- Olacaq. Siyasətə atılırsansa, bu, mümkündür. 

- Sıxıcıdır. Amma burda daha çox fayda verə bilərsənsə, burda olman daha uyğundur. 

- Bildiyimiz qədər, sizinlə tez-tez görüşürlər. Xarici ölkə səfirlikləri, təmsilçiləri. Bunların bəziləri ictimailəşir. Başqa hansı görüşləriniz olur? Hakimiyyət təmsilçiləri də sizinlə görüşürmü? Və ya fəaliyyətini zəiflətmiş müxalifət liderləri hansısa formada sizinlə görüşüb fikirlərinizi alırmı? 

- Dövlət yetkililəri ilə hər hansı görüşüm olmur. Müxalifət təmsilçilərindən ancaq İsa Qəmbərlə görüşlərimiz olur. O da müntəzəm olmur, hərdən. Mənimlə görüşməyə daha çox maraq göstərən gənclər təşkilatlarıdır. Media üçün hər zaman açığam. Media hər zaman mənim fikirlərimdən yararlanmağa çalışır, mən də onlarla əməkdaşlığa hazıram. Çünki mediaya mən tribuna kimi baxıram. 

- Sadaladığınız cinayətlərə Neft Akademiyasındakı terroru da əlavə edək. 

- Bir nəfərin işi deyildi,  əlbəttə. Hesab edirəm ki, indiki mərhələdə bu cinayətlərin açılacağını gözləmək lazım deyil. Ona görə ki, bunların bir hissəsində geosiyasi faktorun rolu var. İndiki həssas geosiyasi durumda heç kimin əlavə qıcıq yaratmaq marağı yoxdur. Nə müxalifətin, nə hakimiyyətin, nə heç birimizin... 

 

- Zaman keçdikdən sonra açılacaq. Ola bilsin ki, həmin cinayətlərdə iştirak etmiş adamlar başqa cinayətlərinə görə cəzalandırılsınlar. Siyasətdə belə bir təcrübə də var. Amma burda incə bir məqam var. Artıq müəyyən siyasi loyallaşma, liberallaşma əlamətləri görünür. Bir ay əvvəl heç kim təsəvvür edə bilməzdi ki, Yunuslar həbsdən azad olunacaqlar. 

“Artıq Azərbaycandakı mövcud agentura şəbəkəsi deşifrə olunub”

- Düşünürəm ki, bu iş bağlanmağa doğru gedir. Xüsusilə də casusluq ittihamı var idi, o, ayrıca maddə kimi ayrıldı, istintaqı getdi. Zamanında buna oxşar bir şey Əli İnsanov və Fərhad Əliyevin işində “dövlət çevrilişi” ilə bağlı olmuşdu. 10 ildir onun təhqiqatı gedir və ortada bir şey yoxdur. Digər bir tərəfdən, biz belə bir şey gördük ki, Dövlət Departamentinin nümayəndələri gəldi Azərbaycana. Bu zaman Tehranda qaz sammiti keçirilirdi, İlham Əliyevə dəvət vardı. Amma məhz həmin gün İlham Əliyev departament nümayəndəsi ilə görüşməyə qərar verdi. Bura mən Obama ilə görüşü əlavə edərdim. Düşünürəm ki, artıq ən azı əvvəlki istiqamətə dönüş əlamətləri görünməkdədir. “Bank of Amerika” bankı Azərbaycanın maliyyə bazarı ilə bağlı tövsiyələrini verdi. Ola bilər ki, hansısa əməkdaşlıq gözlənilir. 

- Xof ayrıdır, mənfi imic ayrı. Xof belədir ki, o vaxt MTN-də olan qətllər, işgəncələr haqda hər kəs bilirdi. “Nida”çıların məhkəməsində deyilənlər yadınızdadır yəqin ki. Rauf Mirqədirovun şərlənərək həbs olunması da həmçinin. 18 ay onun istintaqı getdi. İndi məhkəmə keçirirlər, amma məhkəməyə çıxaracaq heç nələri yoxdur. 20 gündən bir proses keçirib, sonra təxirə salırlar. Niyə? Çünki orda cinayət tərkibi yoxdur. Bunlar qapadılmağa doğru gedir. Düşünürəm ki, Rauf Mirqədirov da yaxın zamanlarda çıxacaq. Xof da dağılmaqdadır. Amma burda başqa bir şey var. Etimadın bərpa olunması üçün həqiqətən gərgin iş lazım olacaq. Xüsusi xidmət orqanları insanlarla bir mənbə olaraq işləyir. İndi MTN bir insana əməkdaşlıq üçün yaxınlaşanda həmin insan düşünəcək ki, 5-6 ildən sonra onu bu işə görə məhkum etməyəcəklərmi, cinayətə cəlb olunmayacaq ki? Belə məqamlar var. Mənə elə gəlir ki, artıq Azərbaycandakı mövcud agentura şəbəkəsi deşifrə olunub. 

- Bunu bu dəqiqə təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Dünyada məlum praktika var. Amma bu praktika -  xüsusi xidmət orqanlarına üç-dörd pilləli nəzarət praktikası hüquqi dövlət və institusional idarəçilik şəraitində mümkündür. Azərbaycanda isə bu idarəçilik yoxdur, qanunun aliliyi təmin olunmayıb. 

- Bəli, ştat şişirdilib. 

- Orda minlərlə kadr toplayıblar. Əlavə əməkdaşlar qəbul ediblər. O qədər şişirdiblər. Bütün idarələr dönüb olub baş idarə. Vaxtilə bir-iki generalı olan nazirliyin Eldar Mahmudov dönəmində 26 generalı vardı.

- Hələlik bildiyim qədər 11-12-si kənarlaşdırılıb. 26 general... ağlasığmaz bir şeydir. İlk növbədə qurumu hərbiləşdirilmiş statusundan çıxarmaq lazımdır. Bu, çox vacibdir. 

- Var, amma sual çox məchulludur, cavabı yoxdur. Mən düşünürəm ki, indiki nazir əvəzi funksiyasını yerinə yetirən, birinci müavin postunda oturan Mədət Quliyevin fəaliyyətindən çox şey asılıdır. Əgər onun fəaliyyəti düzgün qurulacaqsa, MTN-in həm reputasiyası, həm iş qabiliyyəti bərpa olunacaqsa, istisna etmirəm ki, onun özü də qala bilər. (Müsahibə prezidentin məlum qərarından öncə götürülüb - red.)

- Yəni o, ağır yükün ən ağır hissəsini üzərinə götürüb. Ağırlıq mərkəzi bu gündür. 

- Hər halda, ağıllı kəşfiyyatçılar bunu belə edir. Bu cür kompromatları hardasa bir yerdə yerləşdirir və özünü sığortalamaq, tutulmamaq, daha çətin duruma düşməmək üçün o kompromatları başqalarının əli ilə ortaya atır, özünü qoruyur. 

- Mən düşünmürəm ki, bu kompromatın nədən ibarət olması artıq siyasi hakimiyyətə də məlumdur. 

“İndiki mərhələdə siyasi qətllərin açılacağını gözləmək lazım deyil”

- İnanmıram. Bir təhdid aləti yoxdur.

- Düşə bilər. Amma düşünmürəm ki, hansısa dövlət onu bu şəkidə istifadə edə bilər. Bir çox şeylərin üzə çıxmayacağına əminəm. Amma nələrsə çıxa bilər. Bilirsiz, ifşa olunan MTN rəhbərliyi özlərinə çox əmin idi. Ona görə də inanmıram ki, bu ehtiyat variant haqqında düşünsünlər. 

 

- Daha gərgin olacaq. İqtisadi depressiya var. Biz gələn ilə bu illə müqayisədə 30 faizdən yuxarı ixtisar olunmuş, kiçilmiş büdcə, 2015-ci ildən də aşağı neft qiymətləri ilə gedirik. Qeyri-neft sektoru olduqca aşağı səviyyədədir. Bu şəraitdə biz hələ bu ilin sonuna qədər növbəti devalvasiya dalğası ilə üzləşə bilərik. Bütün hallarda bu, gələn ilin zənbilinə təsir edəcək. Bu baxımdan ən optimal yol gömrük və vergi sistemini liberallaşdırmaqdır. O büdcə ilə maaşların artımına nail ola bilmərik. Ona görə də qalır ikinci yol - qiymətləri ucuzlaşdırmaq. Bunun yolu isə gömrük sistemindəki mövcud durumu aradan qaldırmaqdır. Düşünürəm ki, bunu edəcəklər.

- Mərhələli şəkildə mümkündür. Amma bu, bir ildə olunacaq bir iş deyil. Bu gün bizim daxili bazarın böyük bir həcmini sabitləşdirməyin, qiymət artımının qarşısını almağın bir tək yolu gömrük sistemində islahatdır. Bu istiqamətdə müəyyən addımlar atıldı - ölkəyə gətirilən müəyyən həcmdə malların rüsumdan azad olunması. Deyilənə görə, buna əməl olunmur hələ ki. Sahibkarlardan belə məlumat almışam. Amma riayət olunmaması da hardasa ciddi addımların atılmasına səbəb olacaq.