Tanınmış teletənqidçi, professor Qulu Məhərrəmlinin “3D” verilişində qonaq olarkən bəzi televiziya rəhbərlərinin dil qüsuru olmasını deməsi müzakirələrə səbəb olub. Məsələylə bağlı eskpertlərin də fikirini öyrənməyə çalışdıq. 

Tanınmış televiziya aparıcısı, Əməkdar artist Nailə İslamzadə Moderator.az-a açıqlamasında bildirdi ki, teleradio dilində əsas narahatçılıq adi məişət dilinin şifahi dillə eyniləşdirilməsidir:

“Ana dilimiz milli-mənəvi dəyərlər sistemində ən qiymətli sərvətimizdir. Təəssüf ki, biz tez-tez elektron KİV-də dövlət dilinin norma və prinsiplərinə uyğun olmayan söz və ifadələrin işlədilməsinin şahidi oluruq. Teleradio dilində əsas narahatlıq doğuran məsələ bir sıra hallarda məişət dilinin ədəbi dilin şifahi forması ilə eyniləşdirilməsidir. Özəl televiziya məkanında ədəbi dil normalarının pozulması hallarına daha çox rast gəlinir. Azərbaycan dilində əcnəbi söz və ifadələrin yersiz daxil edilməsi, diktor və aparıcıların fonetik normalara məhəl qoymaması, reklam mətnlərinin deyilişində səhvlərin olması kimi çatışmazlıqlar bəzən yer alır. Təbii ki, bu məsələlər hörmətli professor Qulu müəllimi də narahat etməyə bilməz. Amma televiziya rəhbərlərindən kim ana dilini yaxşı bilir, onu deyə bilmərəm, çünki məlumatım yoxdur. Bu yaxınlarda İctimai Televiziyanın rəhbəri Balakişi müəllimlə danışırdım, onu rus dilli kimi tanıyırlar, amma səlis Azərbaycan dilində danışması və söhbəti zamanı bir kəlmə də rus sözü işlətməməsi məni heyran qoydu. AzTV-nin rəhbəri isə özü aparıcıdır və səlis danışır. Televiziyada ştatda dilçi mütəxəssis olmalıdır. Çünki aparıcı və jurnalisti işə rəhbər qəbul edir, doğrudur, bu zaman mütləq onun dil qabiliyyətləri yoxlanmalıdır, amma mütəmadi olaraq efirdə nəzarəti həmin mütəxəssis həyata keçirməli, aparıcılarla məşğul olmalı, səhvləri varsa, deməlidir. Əgər televiziya sədri yaxşı rəhbərdirsə və ana dilinin incəliklərini bilmirsə, belə halda da dilçi mütəxəssis nəzarət etməlidir. Həm də rəhbərin buna vaxtı çatmaya bilər. Sovet dövründə mən Moskvada, Ostankinoda kursda olanda, diktorlar otağının qarşısında asılmış lövhədə müəyyən sözlərin deyiliş qaydaları və vurğular göstərilirdi”.  

Yazıçı Seyran Səxavət isə saytımıza açıqlamasında bu gün bir nömrəli problemimizin Qarabağ deyil, dilimizdəki problem olduğunu dedi: 

“Qulu müəllim çox düz deyir. Adi bir məclisdə toyda, xeyirdə-şərdə bunların şahidi oluram. O vaxt belə təbəqə formalaşmışdı, onlar rusca düşünüb, azərbaycanca danışırdılar. Onda bu, biz ziyalılar tərəfindən qəbul edilmirdi. Amma indi vəziyyət elədir ki, indikilərin danışığı nə elmə, nə də cəmiyyətə məlumdur. Bunlar Azərbaycan dilində danışırlar, amma fikirləşirsən ki, bunlar hansı dildə düşünüb bizim dildə danışırlar. Əvvəlkilərin danışığını başa düşmək olurdu, amma bunları başa düşmək olmur. Əvvəllər dilimizlə bağlı “Cümlə qurmaq, dövlət qurmaq qədər çətindi” başlıqlı yazı yazmışdım. O yazı uzun müddət müzakirə olundu. Bu gün mən Qulu müəllimin fikirlərinə şərikəm. Nəinki televiziya rəhbərlərinin, onların əməkdaşlarının 99,9 faizi dilimizdə danışa bilmir. Qoy buna görə məni məhkəməyə versinlər, onlara cavab verməyə hazıram. Onlar hər saniyədə Azərbaycan dilini “güllələyə-güllələyə” gedirlər. Bu mənim yaralı yerimdir. Azərbaycan dilinin anasını ağladan televiziya məkanıdır. Dilimiz reanimasiya vəziyyətindədir. Təsəvvür edin ki, sanki mənim yaxınım xəstədi və hər gün də həkimə zəng vururam və onlar mənə deyirlər ki, vəziyyəti stabil, ağırdır. Bütün bunları nəzərə alaraq demək istəyirəm ki, ziyalıların doxsan faizi və xalqımız elə bilir ki, bizim bir nömrəli problemimiz Qarabağdır. Amma mən 74 yaşlı Azərbaycan yazıçısı olaraq deyirəm ki, Qarabağ problemi çox təəssüflər olsun ki, ikinci plana keçib. Mənim üçün Azərbaycan dilinin “ölməsi”, “can verməyi” Qarabağ problemini ikinci plana keçirdi. Hamıdan soruşuram ki, sabah Qarabağı alanda əcəba biz orda hansı Azərbaycan dildə danışacağıq? Azərbaycan televiziya məkanının dilində? Əgər belə olacaqsa, gəlin biz bu hadisəni qabaqlayaq, referendum keçirək ki, konstitusiyada dəyişiklik edərək “Azərbaycan Respublikasının dövlət dili, Azərbaycan dilidir” cümləsini çıxaraq yazaq ki, “Azərbaycan Respublikasının dövlət dili, televiziya məkanının dilidir”. 

“Yeni nəsil” Jurnalistlər Birliyinin rəhbəri Arif Əliyev Moderator.az-a açıqlamasında Qulu müəllimin fikirləriylə razılaşdığını bildirdi:

“Doğrusu, mən bu barədə televiziyada müşahidə aparmamışam, amma bu haqda Qulu müəllim deyirsə, deməli o, faktlara söykənir. Yadımdadır, əvvəllər Qulu müəllim Azərbaycan diliylə bağlı bir monitorinq də keçirmişdi. Qulu müəllim bu sahədə peşəkardır və onun fikirlərinə şərikəm. Qaldı ki, telekanallarımızda avtomobil və digər şou verilişlərində ədəbi dilin normalarına riayət olunmur. Mən hətta bilirəm ki, Sovet dönəmində telekanallarda dil kursları olub, amma indi bunu kimdi keçirən”. 

Yazıçı Nəriman Əbdülrəhmanlı isə saytımıza açıqlamasında son doqquz ildə televiziyalarımıza baxmadığını bildirib:

“Qulu Məhərrəmlinin fikirlərində həqiqət var, çünki o, bu prosesləri izləyən adamdır. Bilmək istəyirsinizsə, onu deyim ki, artıq doqquz ildir ki, Azərbaycan televiziyasına baxmıram. Televizorumuzda Azərbaycan kanallarını bağlatmışam. Ona görə də o rəhbərlərin şəxsən tanımıram. Təkcə Vaqif Mustafayevlə tanışam. Yəni ki, prosesləri izləmədiyim üçün konkret olaraq nəsə deməyim düzgün olmaz”.