Bu günə açıqlanan rəqəmlərə görə, dünya bazarında neftin qiyməti son illərin ən aşağı həddinə çatıb: 21,85 dollar. Azərbaycan neftinin ən aşağı qiyməti 19,45 dollar olaraq 2001-ci ildə müşahidə edilib.

Koronavirus pandemiyasının dünyada tüğyan etməsi və bununla paralel neftin kəskin ucuzlaşması, eləcə də qeyri neft sektorunun demək olar ki, iflic vəziyyətə düşməsi iqtisadçıları həyəcan təbili çalmağa vadar edir.

Gəlirlərinin böyük hissəsi neftdən asılı olan Azərbaycan üçün bunun hansı nəticələr verəcəyəyi narahatlıq doğurmaya bilməz.

"Hələ ki problem yoxdur, ancaq pandemiya 2-3 ay çəksə ... " 

Bir sıra iqtisadçılar hesab edirlər ki, hazırda Azərbaycanın valyuta ehtiyatları özünü qorumağa imkan verir. Mərkəzi Bankın rəhbəri Elman Rüstəmov ölkəmizin xarici şoklara illərlə, prezidentin köməkçisi Şahmar Mönsümov isə hətta dəqiq rəqəm söyləyərək 20 il ərzində dözə biləcəyini söyləyiblər.

İqtisadçı millət vəkili Vahid Əhmədov Moderator.az saytına mövzu ilə bağlı danışarkən bildirib ki, yaranmış vəziyyətlə əlaqəli hələlik iqtisadi cəhəttdən Azərbaycanda elə bir ciddi problem müşahidə edilmir. Ölkənin kifayət qədər vəsaiti var və ondan istifadə etmək mümkündür:

“Doğrudur, indi neftin qiyməti də aşağı düşüb. Əgər bu, bir müddət belə davam etsə, artıq o zaman vəziyyət dəyişə bilər, çünki gəlirlərimiz azalmağa başlayacaq. Mən hesab edirəm ki, belə vəziyyət bir neçə ay davam etsə, o zaman müəyyən problemlər yarana bilər”. 

Deputatın sözlərinə görə, pandemiyanın iqtisadiyyatda yaratdığı problemlərin aradan qaldırılması üçün prezidentin büdcədən ayırdığı bir milyard manat hələki dövlətə böyük problem yaratmır:

“Bu, büdcədə elə də çətinlik yaratmır, lazım olsa, bu vəsait artırıla da bilər. Ancaq pandemiya uzun çəkərsə, misal üçün 2-3 ay, bu zaman müəyyən suallar yarana bilər”.

Hər bir halda, millət vəkili hesab edir ki, çətinliklər yaşansa da bütövlükdə ölkədə elə ciddi bir narahatlıq olmayacağını söyləmək olar.

Lakin bəzi iqtisadçı ekspertlər pandemiyanın bütün dünya iqtisadiyyatına vurduğu zərəri nəzərə alaraq Azərbaycanda da ciddi tədbirlər görülməsinin və hazırlıqlı olmanın faydalı olacağını söyləyirlər. Qeyd edək ki, pandemiyanın “zühur etdiyi” və dünya iqtisadiyyatının ikinci nəhəngi hesab edilən Çində ilin ilk iki ayında sənaye istehsalı 13%, pərakəndə ticarət 21%, investisyalar isə 24.5% azalıb.

Bu geriləmənin hələ bir müddət davam edəcəyi də proqnozlaşdırılır. Çünki koronavirusun digər dövlətlərdə yayılması hələlik başlanğıc mərhələsindədir və bu üzdən sərhədlərin bir neçə ay bağlı qalacağı gözləniləndir.

"Dəqiq məlumat verilməlidir ki, insanlar hökumətə inansınlar"

Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri, ekspert İlham Şaban isə hesab edir ki, neftin bu qədər ucuzlaşması ciddi siqnaldır, xüsusən Azərbaycan kimi iqtisadiyyatının böyük hissəsi neftdən asılı olan ölkələr üçün.

Mövzunu şərh edərkən ekspert Moderator.az-a deyib ki, 2020-ci il üçün  neftin qiyməti büdcədə 55 dollardan götürülüb, indi isə iki dəfədən də aşağı həddə satılır:

“Düzdür, bu, hələlik bazardakı orta qiyməti ifadə etmir, cari qiymətdir. Ancaq məsələ ondadır ki, bu uzun müddət davam etsə, biz ehtiyat vəsaitlərdən büdcənin bir həssəni təmin edə biləcəyik, amma qalan hissə necə olacaq? Bunun üzərində düşünmək lazımdır”.

İlham Şaban əlavə edib ki, Dövlət Neft Şitkətinin gəlirləri və sair mənbələr burada kömək edir, bundan başqa, digər mənbələrlə yanaşı bu məbləğ təqribən 2 milyard dollar edər:

“Digər mənbələrdən biri də qeyri-neft sektorudur ki, artık pandemiya ilə bağlı bu sektor demək olar ki, tamam dayanıb, əksinə, hökumətdən dəstək gözləyir. Buna görə də manatla bağlı müəyyən situasiya yaranıb.

Bir neçə il ərzində qeyri-neft sektoruna milyardlarla investisiya qoyulub, ancaq bu qədər vəsaitdən gözlənilən səviyyədə gəlir gəlmir. Məsələn, 31 rayonda aqrar kompleks tikilib, bu çox yaxşıdı. Ancaq məlum deyil ki, nə qədər insan onlardan faydalanır və büdcə nə qədər qazanır. Ona görə də rəsmi qurumlar bunlarla bağlı dəqiq məlumat verməlidilər ki, insanlar da hökumətə inansınlar”.

Ekspert onu da xatıladıb ki, Azərbaycan belə bir təcrübəni 2014-cü ildə yaşayıb:

“O dövrdə də belə açıqlamalar verilirdi ki, biz xarici təzyiqlərə uzun illər davam gətirə bilərik. Bir ildə 11 milyard dollar manatın saxlanmasına xərcləndi, lakin nəticədə manat iki dəfə ucuzlaşdı.

Ona görə də düşünmək lazımdır ki, indi bizə belə bir şey lazımdırmı? Həmin 11 milyarda iki böyük neftayırma zavodu tikmək olardı. Məsələn, Türkiyədəki “Star” zavodu kimi. Bu daha faydalı və məntiqli olardı”.

Taleh