Azərbaycanın ən sirli ziyarətgahları - SUFİ PİRLƏRİ

Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin:

Sufizmin təbliğinin ən geniş yayılmış üsulu gəzərgi dərvişlərin el-el, oba-oba dolaşaraq Allah kəlamlarını təbliğ etmək, insanın Allahda təcəllisini, ona “şah damarından da yaxın olmasını”x9d və s. insanlara çatdırılması idi. Onların əsas missiyası kamil insan formalaşdırmaq olub. Kamil insan öz “reseptini”x9d sufizmdə gizlədirdi. Sufizmin “piarmen”x9dləri olan dərvişlər və övliyyaların keçdikləri, gəzib-dolaşdıqları yerlər arasında sözsüz ki, Azərbaycan birinci yeri tutur. Tarixçi Muhəmməd İbn Münəvvərin məlumatına görə, təkcə Şirvanda 400-dən artıq sufi xanəgahı olub. Şirvan şeyxi Pir Hüseynin xanəgahı Bakının 127 kilometrliyində yerləşir. Bütün bu məlumatlar İslam dünyasında qurulan ilk təkyə yerlərindən birinin Azərbaycan ərazisi olduğunu göstərir.

XVI əsrdə Azərbaycanda olmuş Ã–vliya Çələbi bu ərazidə mövcud olan xanəgah və təkkələr haqqında məlumat verib. Bu məlumatda Şeyx İbrahim Şirvaninin, Mərəzədəki Diri Babanın, Şeyx Rza Sultanın, Əfşar Babanın ziyarətgahlarının adları çəkilir.

Moderator.az Azərbaycanın ayrı-ayrı yerlərində olan sufi pirlərini təqdim edir:

Soltan Baba piri

Bu abidə Dəvəçi rayonunun Uqah kəndindədir. Vaxtilə bu tikilinin çəkilmiş fotoşəkilindən məlum olmuşdur ki, əvvəllər, qeyd olunan pirin qapısının üzərində ərəbcə süls xətti ilə kitabə olub. Kitabədən burada sufiliyi təbliğ edən cəmiyyətin şeyxi ƏbuBəkrin məqbərəsi yerləşdiyi bilinir. Oradakı türbə Sultan Fərruxzad ibn Axsitanın zamanında Nasirin oğlu Nəcəf Məhəmməd tərəfindən inşa etdirilib.

Seyid Əhməd piri

Seyid Əhməd piri Lənkəran-Astara şose yolunun sağ tərəfində yerləşən meşəlikdəki Maşxan kəndinin qəbiristanlığındadır. Məqbərə XV əsrdə yaşamış Sultan Əhməd ibn Kərimə məxsusdur. “Maşxan”x9d sözünün “biz şeyxlər”x9d mənasında işləndiyi üçün kəndin adının buradakı şeyxlərlə əlaqədar meydana gəldiyi güman edilir.

Babadilim piri

Quba şəhərinin Hapıt kəndində olan bu zaviyə Sufilik mərkəzi kimi fəaliyyət göstərən zaviyənin X-XI əsrlərdə inşa edildiyi ehtimal olunur.

Əlibaba piri

Bakının 50 km-də, Xəzərin şərq sahilində, Türkan qəsəbəsindəki köhnə qəbiristanlıqda yerləşir. Türbədəki qəbirin kitabəsində mərhumun adı pozulduğuna baxmayaraq, əhali arasında burada xalq yolunda şəhid düşmüş Əlibaba adlı şəxsin dəfn olunduğu söylənilir. Qəbri ziyarətgaha çevrilmiş bu insanın XIII əsrdə yaşadığı güman edilir.

Qara paltar piri

Buzovna qəsəbəsinin Nazranlı məhəlləsindəki Qara paltar piri nəsrani BəhraməSəmavərzinin adı ilə bağlıdır. Buna bənzər abidələr Abşeronun Yeni Suraxanı və Şağan kəndlərində də var. Şağan kəndində yerləşən türbə Bulqaq (Əbul-həqq) binBulqərara məxsusdur. Suraxanıdakı türbənin bəzi yazıları köhnələrək silindiyindən bu qəbirin hicri təqvimi ilə 803-cü ildə vəfat etmiş Gərşivəzin oğluna aid olduğu haqda məhdud məlumat bilinməkdədir. Həmin abidələrin xaçpərəst xristianlara məxsus olduğu ehtimal edilir. Şağan türbəsinin içərisindəki daşlar görünməsin deyə, tikilinin qapısı daşla hörülmüşdür. Buzovnadakı türbənin içərisindəki

xaçlar isə suvaqla örtülmüşdür. Adı çəkilən abidələr tarixi yöndən böyük əhəmiyyətə malikdir. Belə ki, Alban xaçı Qafqazda ən qədim hesab olunur.

Xanağa piri

Naxçıvanın Ordubad şəhərinin Xanağa kəndindədir. Tədqiqatlar nəticəsində pirin yerində daha öncə xanəgahın (şeyxlərin, dərvişlərin ibadət etdikləri yer) yerləşdiyi zənn edilir. Kəndin adının da məhz xanəgahlarla əlaqədar meydana gəldiyi güman edilir.

Düylün piri

Üzərində yazılı kitabəsi olmadığı üçün Ordubadın Düylün kəndindəki pirin tarixi və burada dəfn olunanın kimliyi barədə dəqiq məlumat əldə etmək mümkün deyil. Lakin onun sufi təriqətlərindən olduğu və XIV əsrdən əvvəl fəaliyyətə başladığı ehtimal edilir.

Seyid Camaləddin piri

Lənkəran-Astara şose yolunun üstündə Pensar (Butasar) kəndi qəbiristanlığında yerləşən pir, Şeyx Səfi Ərdəbilinin ustadı Tacəddin İbrahimin (Şeyx Zahidin) mürşidiEynəzzaman Camaləddin Gilinin adı ilə bağlıdır. Butəsər mahalının Malvan kəndindən olan Seyid Camaləddin ömrünün çox hissəsini Astarada yaşayıb, sufizmi təbliğ etmişdir.

Babagil piri

Vaxtilə Gilandan Astaraya gələrək, Asnaqaran (Dəmirçilər) kəndində məskunlaşmış Sultan babanın adı ilə bağlıdır. Onun ləqəblərindən biri talışca Â«AsnaqaranÂ», farsca Â«Ðx90Ò»əngəranÂ» olmuşdur. Â«BabagilÂ» sözünün mənası isə yerli əhalinin dediyinə görə, Â«Gilanlı babaÂ» deməkdir. Sufi şeyxinin əsl adı bəlli deyil. Onun XI əsrdə yaşadığı ehtimal edilir.

Diribaba piri

Adıçəkilən pir Mərəzə ərazisindəki bir qayalıqdakı mağaranın içindədir. Diribaba Şirvanşah Şeyx İbrahimin müridi olmuş və şeyx kimi fəaliyyət göstərib. Rəvayətə görə, DiribabaSeyyid İbrahimin tövsiyəsilə daim dizi üstə oturub, Allaha dua etdiyindən, onu ziyarət edənlərin təsəvvüründə belə qalmış və bununla əlaqədar olaraq pir Â«DiribabaÂ» adlandırılıb.

Həzrəti Şeyx Mənsur piri

Qəbələnin Həzrə kəndində yerləşir. Buradakı abidələr XIV- XVI əsrlərə aiddir, Şeyx Mənsur Şirvanşah I Şeyx İbrahimin dövründə yaşayıb, Həzrə türbələrinin tədqiqi nəticəsində bu abidələrin Şirvan Abşeron memarlığı məktəbinə aid Şamaxı ustalarının inşası olduğu aşkar edilib. Dədəgünəş piri Şamaxının Dədəgünəş kəndinin meşəliyində yerləşir. Yerli əhali buradakı məqbərəni Â«Piri Sultan DədəgünəşÂ» adlandırmışlar. Â«DədəgünəşÂ» XII əsrdə yaşamış alim, təbib və filosof Kafiəddin Ã–mər ibn Osmanın ləqəbidir. Rəvayətə görə, Dədəgünəş kəndinin yaxınlığındakı Məlhəm kəndində vaxtilə müalicəvi

xüsusiyyətlərə malik kükürdlü su və palçıq yataqları olub. Dədəgünəş insanları bu məlhəmlər vasitəsilə müalicə etdiyindən, ona Â«ÑƒÐµrin və göyün günəşiÂ» deyilib.

Ağbil piri

Qubanın Ağbil kəndindəki qəbiristandadır. Şirvanşah II Xəlilullah vaxtında yaşamış Şeyx Məzyədin, Şeyx Bayazidin, sufi Rəfiəddin və şəhid Şah Muradın burada dini fəaliyyət göstərdikləri kitabələrdən aydın olmuşdur. Â«Şeyx MəzyədÂ» türbəsi Sultan oğlu Sultan Xəlilullahın vaxtında sufi Rəfiəddinin oğlu Şeyx Məzyədin qəbiri üzərində (h. 940 / m. 1533-1534) inşa edilmişdir. Â«Sofi Həmid piriÂ» abidələr kompleksi Şirvan şəhəri ərazisindədir. Buradakı türbənin XIV əsrdən əvvəl tikildiyi ehtimal edilir. Türbə qarşısında Sofi Həmidin bir neçə müridinin abidələri də mövcuddur. Sofi Həmidin Bektaşiyyə təriqətinin qollarından birinin şeyxi olduğu güman edilir.