Artıq uzun illərdir ki, Rusiya Ermənistanı silahlandırmaqda, rəsmi İrəvana ən müasir texnikaların tədarükünü həyata keçirməkdə davam edir. Boş büdcəyə malik Ermənistanın rus hərbi sənayesinə məxsus məhsulları almasını təmin etmək üçün bu ölkəyə böyük məbləğdə kreditlər ayıran Rusiyanın bəzi hallarda İrəvana təmənnasız hərbi yardım göstərdiyi də yaxın keçmişin bilinən həqiqətləri sırasındadır.

Bir mərkəzdə cəmləşən üç təhlükə

Ümumiyyətlə, Rusiyanın Ermənistandakı hərbi mövcudluğu özünü üç müxtəlif istiqamətdə büruzə verir. Bunlardan birincisi Ermənistanda Rusiyaya məxsus hərbi hissənin mövcudluğudur. Kifayət qədər böyük və müasir hərbi texnikaya malik bu hərbi hissə Ermənistanın təhlükəsizliyinin əsas qarantı hesab edilir. Ermənistanın hava məkanının rus aviasiyası tərəfindən müdafiəsi faktı buna nümunədir.

Rusiyanın Ermənistandakı hərbi mövcudluğu özünü həm də Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının timsalında büruzə verir. Hansı ki, Ermənistanda bu təşkilata məxsus hərbi hissələrin mövcudluğu da Azərbaycan üçün xoş olmayan gerçəkliklərdən biridir.

Kremlin Ermənistana hərbi dəstəyi bir də Rusiyanın İrəvana verdiyi müasir hərbi texnikaların timsalında təzahür edir. Son günlər Kremlin Ermənistana SU-30 təyyarələri verməsi ilə bağlı deyilənlər bu məqamın təhlükəlilik dərəcəsi haqqında az şey demir.

Təhlükənin miqyasını kiçiltmək ondan sığortalanmaq demək deyil

Bütövlükdə, hər üç amil Ermənistanın Rusiyanın hərbi çətiri altına sığındığını göstərir. İrəvanın məhz bu çətirin himayəçi gücünə sığınaraq Azərbaycanın sülh çağırışlarını cavabsız qoyduğu, Qarabağın işğalından imtina etmədiyi məlumdur.

Mövcud mənzərə fonunda ən çox təəssüf doğuran məqam ölkəmizin Rusiyanın Ermənistandakı hərbi mövcudluğuna, bu ölkənin İrəvanı sürətlə silahlandırmasına lazımi dərəcədə etiraz etməməsi, beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini bu məsələyə yönəltməməsidir. Hətta bəzi siyasilər özlərini və Azərbaycan ictimaiyyətini inandırmağa çalışır ki, Ermənsitandakı rus ordusu Qarabağda müharibəyə başlayacağı təqdirdə belə neytrallıq sərgiləyəcək və İrəvana hərbi yardım göstərməyəcəkdir. Halbuki, 1905-1906-cı il hadisələrindən bu günə qədərki tarixi olaylar, eləcə də Kremlin ciddi-cəhdlə Ermənistana verdiyi hərbi dəstək bu ölkədəki rus ordusunun həlledici məqamlarda susqunluq sərgiləyəcəyi ilə bağlı proqnozların əsassız olduğunu göstərir. Çox güman ki, Ermənistanla hərbi qarşıdurma aktuallaşarsa, o zaman “atan kazaklardır” ifadəsi yenidən aktuallıq kəsb edəcək.

Ümumiyyətlə, unutmaq olmaz ki, təhlükənin miqyasını kiçiltmək ondan sığortalanmaq demək deyil. Əksinə, bu, yeni və daha ciddi təhlükələrə çağırışdır.

Heydər Əliyev: “Rusiya bu bazanı konsert vermək, toy etmək üçün saxlamır ki!”

Xatırladaq ki, rus ordusunun Ermənistandakı mövcudluğu, habelə Rusiyanın işğlaçı ölkəni silahlandırması faktı vaxtiylə Heydər Əliyev tərəfindən dəfələrlə beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılıb, mərhum prezident Kremlin bu siyasətinə qarşı narazılığını açıq şəkildə ifadə edib.

Ermənistandakı rus hərbi bazası və bütövlükdə Kremlin Ermənistana göstərdiyi hərbi yardımların Azərbaycan üçün təhlükəlili dərəcəsini anlamaq üçün Heydər Əliyevin 7 may 1997-ci il tarixində İstanbulda mətbuat nümayəndələri ilə görüşdə səsləndirdiyi aşağıdakı fikirlərə nəzər salmaq kifayətdir:

“Əgər Rusiyanın Ermənistanda hərbi baza, böyük ordu hissələri saxlayırsa, nə üçün saxlayır? Konsert vermək, yaxud da toy etmək, ticarət etmək üçün saxlamır ki! Əgər bir ölkə başqa bir ölkədə ordu saxlayırsa, bunun məqsədi aydındır, bunu sizə deməyimə ehtiyac yoxdur”.

Göründüyü kimi, Heydər Əliyev Azərbaycan üçün arzuedilməz olan bu həqiqəti ört-basdır etməyə səy göstərmir. Əksinə, bu həqiqəti bütün çılpaqlığı ilə ortaya qoymaqla bütün dünyanı bu təhdiddən xəbərdar etməyə çalışır.

“Rusiya doğrudan da sülhsevər siyasət aparırsa, hərbi bazaları orada yerləşdirmək nəyə lazımdır?”

Heydər Əliyev Ermənistandakı rus hərbi bazasının, eləcə də İrəvanın sürətlə silahlanmasının Azərbaycanla yanaşı, Türkiyə üçün də ciddi təhdid təşkil etdiyini bildirir, Türkiyənin də Azərbaycanla birlikdə bu məsələ ilə bağlı öz etiraz səsini qaldırmasını zəruri hesab edirdi.

Heydər Əliyev bu barədə deyirdi:

“Türkiyənin ictimai rəyi, xalqı düşünməlidir ki, Türkiyənin qulağının dibində, Ermənistanda Rusiyanın böyük hərbi bazası yerləşibdir, hərbi, əsgəri hissələri yerləşibdir. ...Bu, nə üçündür, nədən ötrüdür? Mən buna etirazımı bildirmişəm. Hətta Rusiyanın prezidentinə - dövlət başçısına da rəsmi olaraq bildirmişəm ki, biz Ermənistanda Rusiyanın hərbi bazasının yerləşməsinə etiraz edirik, Gürcüstanda da yerləşməsinə etiraz edirik. Çünki onalr bizimlə qonşu ölkələrdir. Biz Ermənistanda Rusiyanın hərbi bazasının yerləşməsinin heç bir mənası olmadığını deyirik. Yəni əgər Rusiya burada doğrudan da sülhsevər siyasət aparırsa, Ermənistan işğalçılıq siyasətindən əl çəkirsə, o hərbi bazaları orada yerləşdirmək nəyə lazımdır?”

Ermənistana istənilən ad və statusda daxil olan hərbi texnika bizim üçün təhlükədir

Heydər Əliyevin bu tarixi çıxışı göstərir ki, Ermənistana hansı ad, hansı bayraq, hansı statusla daxil olmasından asılı olmayaraq, bu ölkəyə gətirilən hər bir texnika, hər bir mərmi, hətta adi bir güllə belə Azərbaycan üçün təhlükədir və bu, bizi, eləcə də qardaş Türkiyəni narahat etməlidir. Bu silah və texnikanın Ermənistandakı rus hərbi bazasına, yaxud KTMT-ə aid olması bizim üçün təsəlli sayıla bilməz. Çünki kimə məxsus olmasından asılı olmayaraq, Ermənistanda mövcud olan silah və texnikanın bu və ya digər şəkildə bu ölkəyə aidiyyatı var və heç kim qarant verə bilməz ki, bu silah-sursat heç bir halda Ermənistanın maraqlarına naminə istifadə edilməyəcək.

Odur ki, Heydər Əliyevin Ermənistandakı rus bazası və Ermənistanın silahlandırılması ilə bağlı tarixi fikirləri unudulmamalı, bu fikirlər məlum yöndə atılan və ya atılmalı olan bütün addımlar üçün ideya mayakı rolunu oynamalıdır. Milli maraqlarımızın bizdən tələb etdiyi də məhz budur.

Seymur ƏLİYEV

e-mail: seymur_dq04@mail.ru

Seymur Əliyev - yazarın arxivi