Qarabağ Azadlıq Təşkilatının (QAT) rəhbərliyinin Rusiya səfəri davam edir. Səfərin ikinci günündə yolumuz Kaluqa vilayətinin mərkəzi, paytaxt Moskvanın 170 km-liyində yerləşən Kaluqa şəhərinədir.
Bu istiqamətə uzanan magistral yol boyunca, Rusiyanın mərkəzləri üçün adi hal olan tıxacı “yara-yara” irəliləyirik. Sürətli və ödənişli yolun sağ-solunda ecazkar təbiət mənzərələri, nəinki balta-mişar, hətta insan əli və baltası dəyməyən meşəliyin, uzaqdan şumu qaralan məhsuldar əkin sahələrinin “müşayiəti” ilə növbəti Qarabağ tədbirinin keçiriləcəyi istiqamətə gedirik. Şirin və maraqlı söhbət uzaq yolu yaxın edir, deyərlər. Bu mənada Moskvadakı diaspor üzvləri Sultan Mərzili və Fikrət Tağıyevlə Rusiya-Azərbaycan münasibətləri, Rusiyada yaşayan soydaşlarımızın problemləri, həmçinin uğurları barədə çox maraqlı müzakirələr gedir. Milli məsələlərlə bağlı söhbətlərin “məstliyindən” onda ayılırıq ki, Kaluqadan xeyli uzaqlaşıb, Ukrayna sərhədlərinə doğru irəliləməkdəyirik...
Bu yerdə qeyd edək ki, Qızıl Orda tarixi ilə sıx bağlı olan, səliblərə qarşı döyüşmüş Kaluqa şəhəri Oka çayının sahilində yerləşir. Mənbələrdən oxuyuruq ki, türk-monqol mənşəli və “qala” mənasını verən Kaluqa adı həm də “qala qapısı” kimi yozulur. mənası ilə bağlayırlar. Burada vaxtilə tatar zastavasının giriş-çıxış qapısı yerləşib. Eyni zamanda məşhur türk əsilli soylardan olan rus familiyası Kaluginlər zadəgan nəsli bu torpaqla bağlı ailələrdən olub. Münbit, ucsuz-bucaqsız torpaq sahələrinə malik Kaluqa şəhəri hazırda Rusiyanın ən iri müasir sənaye mərkəzidir. Burada Şeyx Şamilin ev muzeyi, kosmik nəzəriyyənin müəlliflərindən olan Tsiolkovvskinin şərəfinə ucaldılmış möhtəşəm abidə Kaluqanın simvollarından sayılır.
Şəhərdə bizi diasporumuzun fəal nümayəndələri qarşılayır. Bu yerdə qeyd edək ki, Kaluqa Vilayətində təxminən 5 min azərbaycanlı yaşayır. Burada fəaliyyət göstərən və soydaşlarımızın toplaşdığı əsas diaspor təşkilatı –Azərbaycanlıların Kaluqa Regional Milli-Mədəni Muxtariyyatıdır. Təşkilatın sədri Mahir Amanov, sədr müavinləri Əli Cavadov və Afət Əsədovadır. Onu da vurğulayaq ki, Kaluqa Vilayətində gənclər parlamentinin üzvü olmuş Afət xanım hüquq elmləri namizədidir, hazırda vəkillik fəaliyyəti ilə məşğuldur. Daha bir soydfaşımız, Babaxan Səfərov isə Kaluqa vilayətinin Babınin rayon sovetinin deputatıdır . Kaluqada ikinci qeyri-hökumət təşkilatı, Rusiyada Azərbaycan Gənclər Təşkilatı da fəaliyyət göstərir.
Yeri gəlmişkən, Kaluqa vilayətində yaşayan ermənilərin sayı azərbaycanlılardan dəfələrlə çoxdur. Hətta sayın 50 minə çatdığı deyilir. Ermənistanın keçmiş baş naziri Karen Karapetyanın qardaşı Samvel Karapetyan da Kaluqada “parlayıb”. Soydaşlarımız danışır ki, Samvel vaxtilə yerli biznesmenlərdən borc alıb işlərini görürmüş. İndi isə sərvətləri o həddədir ki, hətta işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərində də qanunsuz fəaliyyətlə məşğuldur. O cümlədən Xankəndi hava limanının tikintisinə 10 milyon dollardan artıq vəsait köçürüb.
**
Tanışlıqdan və ayaqüstü söhbətdən sonra “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi və diaspor təşkilatlarımız” mövzusunda (Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının dəstəyi ilə - E.P.) dəyirmi masa başlandı.
QAT sədri Akif Nağı iştirakçıları salamladıqdan sonra səfərin məram-məqsədi, Moskvada keçirilən görüşlər, diaspor nümayəndələri ilə görüşlər barədə məlumat verdi, növbəti görüşlərin anonsunu verdi: “Bizim bu tədbirimiz Azərbaycan dövləti tərəfindən də dəstəklənir. Konkret olaraq bizim fəaliyyətimizə QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurası tərəfindən dəstək verilir”. A.Nağı indiyədək xaricdə keçirilən tədbirlər haqda danışdı. Həmçinin dünyaya səpələnmiş azərbaycanlıların bu işdə aktiv olmasını zəruri saydı. O, diaspor üzvlərini Qarabağ həqiqətlərinin yayılmasında fəallığa səslədi: “Biz nəyin bahasına olursa-olsun Qarabağı işğaldan azad etməliyik! Bu yolda hər bir azərbaycanın vəzifəsi, borcudur ki, torpaqların işğaldan azad olunması üçün əlindən gələni etsin. Amma Qarabağ məsələsi təkcə torpaqların işğaldan azad olunması demək deyil. Bvu, həm də dövlətimizin, millətimizin sonrakı taleyi məsələsidir. Bu gün Qarabağ məsələsi, Qarabağ ideyasından başqa soydaşlarımızı bir araya gətirən ikinci bir ideya yoxdur”.
QAT sədri soydaşlarımızı birliyə çağırdı: “Qüvvələrimizi bir araya gətirmək üçün təşkilatlanma getməlidir. Bu təşkilatlanmanın müxtəlif formaları var. Dünyada yaşayan hər bir azərbaycanlı deməlidir ki, mən Qarabağın azadlığına çalışan Qarabağ hərəkatının sıra nəfəriyəm”. A.Nağı Rusiyadakı azərbaycanlılardan gözləntilərini də bölüşdü: “Rusiyada 3-4 milyon azərbaycanlının yaşadığı deyilir. Biz istəyirik ki, Rusiyadakı hər bir azərbaycanlı Rusiya cəmiyyətinə inteqrasiya olunsun. Burdakı azərbaycanlılara yaranan rəğbət həm də Azərbaycana yönələcək. Eyni zamanda biz Rusiyanın Qarabağ məsələsindəki rolundan hamımız danışırıq. Lakin biz istəyirik ki, Rusiyanın bu istiqamətdə addım atması üçün burdakı azərbaycanlılar da öz sözünü desin”.
QAT sədri region daxilində təşkilatlanma işini gücləndirməyə, həmçinin digər regionlardakı azərbaycanlı təşkilatlarla koordinasiyalı şəkildə fəaliyyət göstərməyə çağırdı: “Biz Rusiyadakı təşkilatların arasında problemlərin olduğunu da bilirik. Oktyabrın 18-də bu məsələ Moskvada geniş şəkildə müzakirə olunacaq. Çalışmaq lazımdır ki, təşkilatlar arasındakı nifaq toxumunu aradan qaldıraq və Qarabağ naminə birgə fəaliyyət göstərək! Unutmamalıyıq ki, bizim Qarabağla bağlı 100 illik strategiyamız olmalıdır. Çünki sabah Qarabağı azad etsək belə, ermənilər bizdən 100 il əl çəkməyəcəklər, necə ki, Türkiyəyə qarşı xain planlarından əl çəkmirlər. Hər bir millətin milli ideyası var. Azərbaycanlıların da milli ideyası Qarabağın işğaldan azad edilməsidir. Hər kəs bu ideyada özünə yer almalı və töhfəsini verməlidir”. A.Nağı QAT-ın Kaluqada şöbəsini yaratmaq arzusunu dilə gətirdi. Həmçinin Kaluqadakı təşkilatla QAT arasında əməkdaşlıq sazişini imzalamaq istədiyini bildirdi. QAT rəhbəri Qarabağla bağlı təşkilatlar yaratmağa da çağırdı.
Azərbaycanlıların Kaluqa Regional Milli-Mədəni Muxtariyyatının sədr müavini Əli Cavadov çıxış edərək onları narahat edən məsələlərdən danışdı: “Biz elə bilirik ki, harada yaşamasından asılı olmayaraq, bütün azərbaycanlıların bir ideyası olmalıdır və kimliyindən, harada yaşamasından asılı olmayaraq, bütün soydaşlarımız o ideyanın ətrafında birləşməlidir. Təəssüf ki, birləşməyimizə mane olan qüvvələr çoxdur. Ortaya qüvvə qoyan kimi bizi parçalamağa cəhd göstərirlər”.
Təşkilatın Şura üzvü Natiq Fərzəliyev çıxış edərək dedi ki, son sözü ordumuz deməlidir: “Mən Azərbaycan ordusunda xidmət etmişəm, 4 il Qarabağda döyüşmüşəm. Daim deyirəm ki, bu gün Qarabağ işğaldan azad edilsin, kim bizim rəhbərliyə qarşı çıxış etsə, həmin adama qarşı birinci mən çıxacağam. Azərbaycan ordusu öz sözünü deməyə qadirdir. Hökuməti qətiyyətli addım atmağa çağırırıq”. Rusiyanın özünün də münaqişədə maraqlarının olduğunu deyən N.Fərzəliyev bir daha dedi ki, Qarabağın azadlığı ordumuzun qətiyyətindən asılıdır.
A.Nağı əlavə etdi ki, Rusiyada yaşayan azərbaycanlıların ən azı 50 min nəfəri fəal mövqe nümayiş etdirsə və Rusiya hökumətinə qarşı normal mövqe sərgiləsə, o halda hökumət də öz vətəndaşlarının səsini eşidəcək. QAT sədri Rusiyada ermənilərin əsasən bir təşkilatda birləşdiyini xatırlatdı və bildirdi ki, azərbaycanlılar da vahid təşkilatda birləşməlidir: “Bizim bir böyük təşkilata ehtiyacımız var. Artıq biz sözdən işə keçməliyik”.
QAT Ali Məclisinin sədri Barat İmani Qarabağ həqiqətlərinin yaymaq üçün rus vətəndaşları da prosesə cəlb etməyi vacib saydı: “Ermənilər 100 ildir bizə qarşı dünya boyunca təbliğat aparırlar. Özü də təşkilatlanıb bizə qarşı çıxışlar edirlər. Biz onların saxtakarlıqlarını ifşa etməkdən ötrü ruslardan da istifadə etəliyik”.
Əli Cavadov Qarabağın azadlığına maneçiliklərin olması fikrini qəbul etmədi: ““Kimsə bizə icazə vermir”, yaxud “lazım gəlsə”, demək doğru deyil. Bu zaman millət çaşqın vəziyyətə düşür. Burada çox insanlarımız var ki, deyirlər hər an gedib Qarabağ uğrunda döyüşməyə hazırırq. Bizim maliyyə ehtiyatlarımız da var, güclü ordumuz da. Belə olan təqdirdə biz niyə torpaqlarımızı işğaldan azad etmirik? Konstitusiya ilə torpaqlarımızı azad etmək hüququmuz var, Qarabağı azad etmək istəsək, kim bizə nə deyə bilər? Azərbaycan hakimiyyəti bu ideya ilə çağırış etsə, inanıram ki, bütün dünya azərbaycanlıları birləşəcək, torpaqların azadlığı ilə bağlı hərəkətə keçəcək. ATƏT-in Minsk Qrupu Qarabağ məsələsini həll etməyəcək. İllərdir dünya 1 milyon azərbaycanlının taleyini düşünmür, amma 70 min erməninin dərdini çəkir. Bizim milləti birləşdirmək üçün vahid ideya lazımdır, bu ideya da Qarabağ məsələsidir. Bu istiqamətdə əsas mövqe hakimiyyətdən gəlməlidir”.
A.Nağı bu yerdə dedi ki, QAT nə hakimiyyətdədir, nə müaxlifətdə: “Bəlkə hakimiyyətin də hansısa arqumentləri var, biz xəbərsizik. Amma Türkiyənin Suriyada terrora qarşı savaşa başlaması Azərbaycanda da cəmiyyəti hərəkətə gətirib. Hakimiyyət artıq nida işarəsini qoydu. Hər yerdən Qarabağ tələbi gəlsə, hakimiyyət də Qarabağda müharibə qərarı verəcək. İctimai rəyin formalaşmasında Rusiyada yaşayan soydaşlarımızın-sizin də rolunuz olmalıdır. Maksim Şevçenko, Serey Markov, Oleq Kuznetsov kimi rusiyalı ekspertlər də Azərbaycanın sözünü deyir. Siz də onları dəvət edin, gəlsinlər, Kaluqada sizlərini desinlər”. A.Nağı tədbirdə iştirak edən gəncləri rus dilini yaxşı mənimsəməklə yanaşı, Azərbaycan dilini unutmamağa çağırdı. Bildirdi ki, bu, çox həssas mövzudur.
***
Diaspo fəalı Elvin Mikayılov azərbaycanlılar arasında birliyin olmamasından şikayətləndi. Bildirdi ki, ermənilərə meydan verirlər: “Bizim yeganə aparıcı jurnalistimiz Fuad Abbasov idi ki, ermənilərə qarşı aksiyalar keçirirdi, televiziyalarda erməni yalanlarını ifşa edirdi, onu de deport etdilər”. Gənc fəal dedi ki, azərbaycanlıların aksiyasına icazə verilmədiyi halda, ermənilərə “yaşıl işıq” yandırılır. E.Mikayılov ermənilər Şuşadakı Gövhər ağa məscidini “təmir” etdiklərini və “İran məscidi” adı ilə təqdim etdiklərini dedi, narahatlığını ifadə etdi.
Azərbaycan diasporunun üzvü, vətənpərvər ziyalı Sultan Mərzili da ağsaqqal öyüd-nəsihəti verdi: “Bizim taleyimiz bir-birinə bağlıdır. Siz özünüzü bu dövlətin qurucusu olmuş xalqın nümayəndəsi kimi hiss edin. Unutmayın ki, biz imperiya xalqıyıq. Ərzurumdan Sibirə kimi imperiyamız olub. Lakin gürcü və erməninin imperiyası olmayıb. Biz bu gün diaspor olaraq parçalansaq, hamımızı “hopp” edib udacaqlar. Moskvada 1,5 milyon azərbaycanlı var. Kifayət qədər ciddi rəqəmdir. Özü də Azərbaycan xalqı işgüzar, təhsil alan, intellektual xalq olaraq tanınır. Ümumilikdə Rusiyada 4 milyon azərbaycanlı yaşayır. Bİz Rusiyada hətta çeçenlərdən də sayca çoxuq. Birləşsək, gücümüz on qat artcaq, böyük uğurlar qazanacağıq”. Sultan Mərzili dedi ki, biz Qarabağı yox, Abşeronu da versək, ermənilər kifayətlənməycəklər: “Ermənilərin məqsədi türklərin kökünü Qafqazdan kəsməkdir. Hətta dünyaya yayılsaq da, yenə də bizdən əl çəkməycəklər, bizi dənləyəcəklər. Bu gün bizim iş adamlarımız var ki, kənarda dayanmağa üstünlük verir Amma unutmasınlar ki, bir gün erməni onlara da problem yaşadacaq.Harda yaşamağımızdan asılı olmayaraq, heç birimiz unutmayaq ki, bizim Qarabağ problemimiz var. Qarabağ bizim beşiyimizdir, o bizim ocağımızdır. O ocağın məhv edilməməsi üçün əlimizdən gələni etməliyik”.
Tədbirdəki digər çıxışlarda Qarabağ savaşına çağırışlar səsləndi. Erməni daşnaklarına qarşı misilsiz xidmətləri olmuş, Soltan bəy Sultanovun şəcərəsindən olan gənc fəal Qalib Qənbərov da maraqlı nitq söylədi. “Mən Soltan bəyin övladıyam. Fəxr edirəm ki, elə bir kişinin övladıyam. Amma çox istəyirəm ki, Qarabağ azad edilsin. Qarabağdan nə qədər danışmaq olar? Nəhayət, sözdən işə keçmək lazımdır!” Digər bir iştirakçı gəncisə “mənə “lazım” lazım deyil, Qarabağ lazımdır”, bunu da digər gənc söylədi.
Tədbirin yekununda A.Nağı Azərbaycan, rus və ingilis dilində nəşr olunmuş kitablar barədə iştirakçıları məlumatlandırdı və gətirdiyi nəşrləri onlara hədiyyə etdi.
QAT rəhbərliyinin növbəti tədbirləri Rusiyanın ikinci ən böyük şəhərində - Sankt – Peterburqda keçiriləcək.
Elşad PAŞASOY, Musavat.com
Rusiya, Kaluqa şəhəri
