Bugünlər Azərbaycan paytaxtında Dünya dini liderlərinin II Sammiti baş tutdu. Son bir ay içində, Türk Dövlətlərinin Əməkdaşlıq Şurasının VII Zirvə Görüşü və Qoşulmama Hərəka¬tına üzv ölkələrin dövlət, hökumət başçılarının XVIII Zirvə Görüşünə evsahibliyi edən Bakı, bu Sammitlə öz sabitqədəmliyini, imkanlarını, qonaqpərvərliyini, dünyəviliyini, humanitar təfəkkürə, dünya barışına və milli bayrağa sadiqliyini bir daha parlaq şəkildə göstərmiş oldu. Digər kateqoriyalar, keyfiyyətlər öz yerində, bayraq sadiqliyini bir-iki cümlə ilə açmaq istərdim.

Üçrəngli, ay-ulduzlu bayrağımız türklük, çağdaşlıq, islam mədəniyyəti mənsubluqlarının 101 illik təcəssümü, şəkillənməsi və göyüzünə qalxamasıdır. Nə xoş uyğunluqdur ki, sön bir ay içində evsahibliyi etdiyimiz böyük tədbirlər də, sanki bayrağımızın rənglərindəki ardıcıllıqla, ruhi-mənəvi ünvanlanma ilə sıralanıb, təzahür edib... Bu tədbirlər bir daha, bir daha və əminliklə, cəsarətlə bütün dünyaya bəyan edir: burada, Qafqazlarda bir başıdik, alnıaçıq, üzüağ ölkə var. Bu ölkənin xalqı, dövləti birgəyaşayışa – dinlərarası, mədəniyyətlərarası, ölkələrarası (hətta, ellərarası, evlərarası, könüllərarası aləmə), nizama, düzənə öz təhfələrini verir, öz müqəddəs bayrağı ilə iştirak edir. Bəs bu çiçəklənmə, bu gözəllik hansı fonda cərəyan edir? – Ərazisinin 20 faizi işğal olunmış – Ermənistan adlanan bir forpost dövlətin, öz havadarlarının dəstəyi ilə hərbi-siyasi təcavüzünə məruz qalmış Azərbaycan Respublikası, bütün çətinliklərə baxmayaraq dünya humanitar irsinə (təfəkkürünə) öz payını verməkdə davam edir… O Azər¬baycan ki, davamlı şər-böhtana uğrayıb, haqlıykən haqsız duruma salınmağa cəhd olunub… İşğala məruz qalmışkən işğlaçı ilə bərabər tutulan, genişürəkliykən blokadaçı sanılan, terrordan əziyyət çəkə-çəkə, terrorçu zehniyyətlilər tərəfindən tənqid olunan, Xocalıda soyqırım yaşamışkən, guya Qarabağdakı bir ovuc erməninin haqqını bilməz… kimi əsassız “yaraşdırmalar”la üz-üzə qalan (bu adıyaman “təbliğat baryer”ni dağıtmağa vaxt, əmək sərf etməli olan) ölkədir Azərbaycan..!

Ən azı, ən azı, sadə bir sual çıxır önplana: hər kəslə, hər dinlə, hər etnik qrupla normal münasibətlər içində olan (bu sahədə köklü ənənəyə malik olan) Azərbaycan (azərbaycanlılar), necə olur da, özü bir mono-etnik dövlət (ölkə) tərəfindən ittiham olunur?!. Həqiqət bunun ha¬rasındadır?..

Bəli, müstəqil respublikamız öz söykökünə, öz xəlqi, mədəni və dövlətçilik irsinə sadiq qalaraq yürütdüyü çoxşaxəli, çoxvektorlu siyasətlə dünyada sivilizasiyalararası (mədəniyyətlərarası, dinlərarası) dialoq mərkəzinə, ocağa çevrilməkdədir. Dünya humanitar təfəkkürünün neçə yeni çağırışı Bakıdan edilib; neçə qətnamənin imza yeri, kilid şəhəridir Bakı; Bakı – tarixdir, Bakı- bugündür, Bakı – böyük sabahların şəhəridir!

Bizə bu gözəllikləri, bu uğurları, bu qüruru yaşadan, ümid və inam bəxş edən dövlətimiz var olsun!

***

Bəlli olduğu kimi, Prezident İlham Əliyev bu il aprelin 11-də Dünya dini liderlərinin II Bakı Sammitinin keçirilməsi ilə əlaqədar Təşkilat Komitəsinin yaradılması haqqında Sərəncam imzalamışdı. Din dövlətdən ayrı olsa da, dövlət ərkanı öz milli-mənəvi və bəşəri dəyərlərindən ayrı deyil, təbii; və bütün əməli fəaliyyət sahələrində olduğu kimi, din qurum və quruluşlarına da dövlət babanın diqqəti, dəstəyi, qayğısı vardır. Bu, dövlət nəzakəti ilə yanaşı, böyük bir beynəlxalq tədbir üçün paylaşılan məsuliyyətin də təqdirəşayan ifadəsidir.

Beləliklə, Azərbaycan Prezidentinin “Dünya dini liderlərinin II Bakı Sammiti”nin və Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri Şeyxülislam A.Paşazadənin anadan olmasının 70, Şeyxülislamlıq fəaliyyətinin 40 illik yubiley tədbirlərinin keçirilməsi barədə müvafiq qərarlarından irəli gələn Sammitdə, dünyanın 5 qitəsindən 70-dən artıq dövlətin, ənənəvi dinlərin (toplamda, 25 dini təriqətin) lider və təmsilçiləri, həmçinin 10-dək nüfuzlu beynəlxalq təşkilatın 500-ə yaxın yüksək səviyyəli nümayəndəsi, o cümlədən qonşu Rusiya Federasiyasının subyektlərinin və dini qu¬rumlarının başçıları iştirak etdi.

Göründüyü kimi, geniş iştirakçı tərkibi, əhatə coğrafiyası ilə bu ikinci sammit idi. Deməli, yalnız təşkilatçı kimi bizim ölkəmiz deyil, həm iştirakçılar, həm də yeni iştirakçılar belə bir sammitin önəmini, davamlılığının vacibliyini qəbul edir. Deməli, Azərbaycanın evsahibliyi, mərkəzi rolu rəğbət görür, qəbul edilir. Deməli, dövlətimizin çağdaş dünyada dinlərarası dialoqun inkişafına, qarşılıqlı anlaşmaya öz töhfəsini vermək, bir sözlə, dünyəvi dəyərlərin təşviqində, təkamülündə yaxından iştirak məramı inkar edilmir, idrak edilir.

II Bakı Sammiti, şəxsən Azərbaycan dövlət başçısının təşəbbüsü ilə başlanan, uğurla həyata keçirilən “Bakı prosesi”, “Multikulturalizm” və “İslam həmrəyliyi” illləri çərçivəsində düzən¬lənmiş böyük tədbirlərin məntiqli davam və inkişafından xəbər verir. (Bu ilki sammitin 650 yaşlı mütəfəkkir şairimiz NƏSİMİnin şərəfinə “NƏSİMİ İli” adlandırılmış bu ildə keçirilməsi də özlüyündə, təsadüfdən ötə təvafüq idi…)

Bu sammit, müstəqil dövlətimizin multikulturalizm, dözümlülük və dinlərarası həmrəyliyin təşviqində örnək rolunun bir daha, bir daha təsbiti və təsdiqi dəyərindədir. Dini liderlər məhz Bakıdan terrorizm, təcavüzkarlıq, ksenofobiya, islamofobiya, xristianofibiya, antisemitizm əleyhinə, habelə, qadın və uşaq haqlarının qorunması, gənclərin maarifləndiril¬mə¬sində din lider¬lərinin, dövlət, elm və ictimai xadimlərin birgə fəaliyyətinin önəmini dünyaya duyurmuş oldu. Məhz Bakıdan deyirik və məhz İrəvanda bunu eşidirlər; İrəvanda, Bakı ilə süründürməçi “diplomatik zarafat” etməyin, hərbi-siyasi üslubda, terror zehniyyəti ilə davranmağın perspektivsizliyini idrak etsələr, region və dünya daha az ziyan görərdi…

***

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Sammitdəki tarixi nitqi son aylar Soçi, Aşqabat və Bakıdakı önəmli tədbirlərdə verilmiş ismarıcların ardından, növbəti hadisə oldu. Auditoriyanı göz önündə canlandıranda, o auditoriyadakıların şəxsiyyətinə, sözünə, qərar¬la¬rına inanan, bel bağlayan yüzminlərin, milyonların varlığını nəzərə alanda, bu yerdə məhz hadisə sözünə ehtiyac duydum.

Dünya Dini liderlərinin II Zirvə görüşündə Azərbaycan Prezidentinin nitqi həm sammitin mövzusu, həm də, sammitə evsahibliyi edən ölkəmizin dünəni, bugünü, sabaha ba¬xışları barədə aydın təsəvvürlər yaratmaq baxımından ayrı bir dəyərə sahibdir. Bu sözləri, məhz dövlət başçısı deyirdi; xalqın dünyabaxışı ilə bağlı deyilən sözlərin mötəbərliyi öz yerində, əyaniliyi, əllə toxunulub, gözlə görünəcək qədər dəqiqliyi niyə məhz “hadisə” sözü işlətməyimizi bir daha bəlli edir, deyə düşünürəm. Və mən də, prezidentin çıxışının ruhuna köklənib yazmağa çalışdığım, bu yazını, elə prezidentin nitqinə müraciətlə və belə mötəbər tədbirləri Şuşada keçirmək arzusu, inamı ilə tamamlamaq istərdim:

“Bu beynəlxalq tədbirin çox böyük əhəmiyyəti var. Biz fəxr edirik ki, Azərbaycan bu mötəbər tədbirə ikinci dəfə ev sahibliyi edir. Bu, bir daha onu göstərir ki, Azərbaycan dinlərarası dialoqun inkişafında öz önəmli rolunu oynayır və bundan sonra da oynayacaqdır.

Bakıda belə mötəbər tədbirin keçirilməsi, hesab edirəm ki, təbiidir. Çünki Azərbaycanın qədim dinlərarası ənənələri vardır. Azərbaycan ictimai-siyasi quruluşundan asılı olmayaraq, bütün dövrlərdə bu istiqamətdə nümunəvi ölkə kimi özünü göstərmişdir. Əsrlərboyu ölkəmizdə bütün dinlərin, bütün etnik qrupların nümayəndələri bir ailə kimi sülh, mehribanlıq, dostluq, qarşılıqlı anlaşma şəraitində yaşamışlar. Azərbaycan çoxkonfessiyalı, çoxmillətli bir ölkədir və bu, bizim böyük sərvətimizdir. Dini və etnik müxtəlifliyimiz bizim böyük sərvətimizdir. Azərbaycanda uğurlu inkişafın, sabitliyin bərqərar olması istiqamətində atılmış bütün addımların arxasında dini və milli dözümlülük, tolerantlıq və multikultural dəyərlər dayanır. Bizim qədim tariximizi əks etdirən o cümlədən bizim dini abidələrimizdir. Bizim dini abidələrimiz, ilk növbədə, onu göstərir ki, Azərbaycan qədim diyardır. Digər tərəfdən onu göstərir ki, müxtəlif dövrlərdə müxtəlif dinlərin nümayəndələri Azərbaycanda yaşamış, yaratmış və gözəl tarixi miras qoymuşlar”.