Zeytun ağacı (Olea europaca L.) isti,quru,kirəçli və daşlı ərazini sevər. Meyvələri diqqətlə toplanmalı və emal olunmalıdır. Zeytun ağacları bir birindən aralı əkilməlidir.7 il sonra meyvə verməyə başlar,14 ildən sonra isə dahada məhsuldar olur və 100 il boyunca bol məhsul verər. Bir ağacdan 70-75 kq zeytun toplanır və bundan da 40% nisbətində yağ çıxarılır.Dəyişik növləri olduğu üçün acı və tam ətirli olan dəyişik məhsullar verə bilir.Yaşıl zeytun daşla əzilir,yada bıçaqla cızılır suda saxlanır acısı çıxarılır,sonra şoraba hazırlanır.Qara zeytunu isə iri dəniz duzunda susuz saxlayıb və ya öz suyunda saxlamaqla çox keyfiyyətli bir şoraba hazırlanır.

Zeytun ağacı cənubi Asiyada yuxarı Mesopotamiya  mənşəli bir bitki olub, öz ana yurdlarında yaşayan Samilər tərəfindən yetişdirilmiş və bərəkətli bir mədəni bitki halına gətirilmişdir.Asurlular istehsal etdikləri zeytun yağını,yağ lampalarında işıqlandırma vasitəsi olaraq da istifadə edirdilər. Qədim Misirlilər zeytun yağından cild baxımında və dərman kimi də istifadə edirdilər.Zeytun sözünün etimoloji mənşəyi Akkad dilindəki "Zertum / Zeirtum" sözü ilə çox uzaq keçmişə gedib çıxmaqdadır.İbranicədə "Zabit" ərəbcədə "Zeytun" şəklində istifadə olunur.Köhnə Ahıta görə daşqın zamanı Hz. Nuhun buraxdığı bir  göyərçin, ağzında zeytun budağı ilə geri dönür, suların çəkildiyi və səhraya yaxın bir yerdə olduqları anlaşılır. Köhnə Ahıtın bütün bölümlərində zeytun yağının ümumi istifadə sahəsinə sahib olduğu diqqəti çəkir. Yeməklərdə,Qurban bayramında,Lampada yandırmaq üçün, saçın parıldamasında, bədənin ovuşdurulmasında və.s.Qədim Misirlilər yabanı zeytun ağacının acı meyvələrini suya yatırıb,acıldığını aldıqdan sonra şoraba düzəldib uzun müddət xərəb olmadan saxlamağı öyrənmişdilər. Arxeoloqlar Ege dənizinin cənubunda vulkan püskürməsi nəticəsində böyük bir dağıntıya məruz qalıb sulara qərq olan adalardan, Santorində 39 min il əvvələ aid olan zeytun ağacı və meyvəsinin qalıntılarına rast gəlmişdilər.Dünyanın ən qədim zeytun yağı emalatxanası İzmir yaxınlığında Klazomenai də (Urla) da tapılmışdır və M.Ö 6 cı yüzillikdən qalmadır.Zeytun ağacı mədəniyyət tarixində yüzillər boyu müqəddəsliyin,zənginliyin, müdrikliyin və sağlamlığın simvolu olmuşdur.Tarixçi Homeros (M.Ö 750-700) zeytun yağını " Qızıl Maye" deyə adlandırmış, həkim Hippokrat (M.Ö 460-377) isə şəfa vasitəsi olaraq məsləhət görmüşdür.Qədim Yunanıstanda zeytun yağı, zadəganlar və zənginlərin istifadəsinə təqdim olunan ekzotik bir məhsul idi və zeytun yağını məşəllərdə işıqlandırma məqsədi ilə və yeməklərdə də qida maddəsi olaraq istifadə edirdilər.Olimpia oyunlarında qalib olan oyunçulara zeytun budağından tac təqdim olunurdu.Yazıçı Yaşlı Plinius belə yazırdı : " İnsan vücuduna faydalı olan iki cür maye vardır , daxili olaraq şərab,xarici olaraq zeytun yağı.Hər ikisidə ağacdan əldə edilsədə, zeytun yağının yeri başqadır". Məşhur atomçu  filosof Abderali Demokritos (M.Ö 470-361) isə, sağlamlığımızı necə qoruyaq ki, uzun ömürlü olaq?  sualına belə cavab verir : "Bu pəhriz qanunu ilə , içimizi bal ilə,xaricimizi zeytun yağı ilə yuyaraq" 

Qədim Misirdə Tanrıça İsis- in meyvəsi adlandırılan zeytun yağı istehsalını , Misir inanclarına görə Yunanlar və Fələstinlilərə nisbətən daha erkən bildiklərini göstərir.Rəvayətə görə 6000 il əvvəl evlilik Tanrıçası olan İsis, Misirlilərə zeytun ağacı yetişdirməyi və məhsullarından faydalanmağı öyrədir.Qədim Misirlilər inanırdılar ki, Tanrıça İsis onlara zeytun və bu müqəddəs meyvəni necə emal etməyi öyrədir.İsisin Nil çayı vasitəsilə suvarılan bərəkətli Misir torpaqlarının tanrısı olması bu inancın əsaslarını qoyurdu.Qədim Misirdə zeytun, İlahi fəzilətlərlə müşayiət olunurdu.Firon Tutankamonun başındakı zeytun yarpaqları olan tac, ədalət tacı idi.Misirdə gənc yaşlarında vəfat edən Tutankamonu zeytun budaqlarından düzəldilmiş "ədalət tacı" ilə təsvir olunan çox saylı əsərlərə rast gəlmək mümkündür.Misirdə zeytun istehsalını ortaya qoyan tarixi sənədlərdən biri,Misirdəki ən qədim Firon Piramidası olan Sakkara divarlarında yer alır.Eramizdan əvvəl 2500 cü ildə qurulmuş bu piramidanın divarlarında zeytun sıxılma texnologiyasını göstərən fiqurlar ilə bəzədilmişdir.Bu nümunələrə əlavə olaraq qeyd edilməsi vacib olan digər məlumat isə ,Hayfada qazıntılar zamanı ortaya çıxarılan zeytun yağı dəyirmanıdır.Eramizdan 4000 il əvvəl olduğu güman edilən bu dəyirman,Misir sivilizasiyasının çiçəkləndiyi coğrafiyada zeytun istehsal olunduğunu göstərən ən qədim şahiddir. 

Klassik mifologiyada hər bir tanrı müəyyən bir ağaca aiddir və bu istinadlar araşdırıldıqda dərin mənalı və uyğun ağacın tanrının şəxsiyyəti ilə sıx əlaqəli olduğunu görürük.Zeytun ilə əlaqədar ən məşhur mifoloji hekayə,Parthenon Pedimentindəki relyeflərdə təsvir edilmişdir.Rəvayətə görə Afina şəhərinin Tanrısı zeytun budağı ilə təyin olunub.Bekəki M.Ö 17 ci yüzillikdə Afinanı hansı Tanrının qoruyacağı müzakirə olunanda,Zevs Tanrıları məclisə

[18:15, 17.01.2020] +994 55 674 07 07: toplayır. Qərara görə yeni şəhərə ən qiymətli hədiyyə verən Tanrı və ya İlahə müsahibədə qalib gələrək Afinanın qoruyucusu olacaqdır.Yarışda qalıb gəlməyə can atan dəniz Tanrısı Poseidon,dənizdən bir at yaradır və məclisə təqdim edir.Atın çox güclü və ildırım sürətli olması göz qamaşdırırdı.Ancaq buna baxmayaraq dəniz Tanrısı Poseidon Bu müsahibədə məğlub olur. Beləki ağıl,elm və sənət Tanrıçası Atenanın (Afina) gətirdiyi zeytun budağı müsahibəni qazanır.Atena zeytun ağacını Aktopolisdə əkir və insanlara ağaca necə qulluq olunması haqqında bilgilər verir.Bu ağaclar böyüyüb yüz illərcə yaşayacaqdır, meyvəsindən ləzzətli yeməklər hazırlanacaqdır və sağlam bir yağ əldə ediləcəkdir. Yeni şəhərə Tanrıça Atenanın (Afinanın)adı verilir və barışın simvolu olan zeytun ağacı, yeni qurulmuş mədəniyyətin və məhsuldarlığın nümunə çevrilir.Bir müddət sonra atasının Afinaya hakim ola bilmədiyini qısqanclıqla qarşılayan Poseidonun oğlu Halirrothios Afinaya hədiyyə edilən zeytun ağacını kəsmək qərarına gəlir.Əlində gətirdiyi balta ilə ağaca zərbə endirir,fəqət sehrli bir şəkildə balta tərs çevirilir və Halirrothiosun başını kəsir. Atena (Afina) həm  Zevsin qızı,həmdə ona yaxın olan İlahə idi.Atena (Afina) bakirə və saflığı təmsil etdiyi üçün, Qədim Yunanıstanda yalnız bakirə qızlar zeytun toplaya bilərdilər.Ona görə də zeytun mübarək meyvə sayılır və bundan əlavə Qədim Yunanıstanda əncir və buğda da müqəddəs bakirəliyi təmsil edirdi.

Bütün səmavi dinlərdə zeytunun adı çəkilməkdədir və zeytun Allahın bütün müqəddəs kitablarında anılır.

Tövrat və İncildə zeytun kəlməsi 140 dəfə çəkilir.

Quran'i Kərimdə zeytun kəlməsi 4 surədə 6 dəfə çəkilir. Tin surəsi 1 ci ayə ,Nur surəsi 35 çi ayə,Ənam surəsi 99 cu ayə,Nəhl surəsi 10,11 çi ayələr. Allah Tin surəsi 1 ci ayədə Zeytuna and içir " And olsun Əncirə və Zeytuna" 

Qüdsün şərqindəki"Zeytun dağı" üç səmavi din üçün müqəddəs sayılır. Musavilik, Xristianlıq və İslam üçün.

Bu gün zeytun yağı qida maddəsi olaraq, müxtəlif kosmetik vasitələrdə və sabun istehsalında istifadə olunur. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (UNO) da simvolu olan zeytunun faydalarını saymaqla bitməz.

*Zeytun qanda artıq xolesterolu xaric edir.

*Qan təzyiqini normallaşdırır

*Zeytun,meyvə və tərəvəz alternativi olaraq pəhriz lifinin mənbəyidir. Çəkilərini normada saxlamaq istəyənlər yaşıl zeytundan istifadə etmələri tövsiyə olunur.Beləki 1əd yaşıl zeytun (8qr) orta hesabla 11 kcal. 1 ədəd qara zeytun isə 1 əd (8qr) 16 kcal dəyərindədir.

*Zeytun hüceyrə membranlarını xərçəngə qarşı qoruyur.

*Sadəcə bir stəkan zeytunda dəmir tərkibi 4.4 mq.dır. Xüsusilə qara zeytunda dəmir çox zəngindir. Qana oksigen daşıyan qırmızı hüceyrələrin sağlamlığını qoruyur. Dəmir ümumiyyətlə bədən sağlamlığı üçün çox vacibdir. Saç sağlamlığından dırnağa qədər olan dəmir, bütün orqanlarda ən çox ehtiyac duyulan maddələrdən biridir. 

*Zeytunda ürəyi qorumaq üçün faydalı xüsusiyyətləri olan oleik turşusu var.

*Zeytun vitamin və mikroelementlər ilə zəngindir xüsusilə də E vitamini baxımından.

*Zeytun anemiyaya qarşı əla bir müdafiəçidir.

İstifadə olunan mənbələr. 

V.Hehn ,Zeytun, Üzüm və İncir : Mədəniyyət Tarixi Eskizləri.

Türkiyə Arxeoloji və İstanbul Universiteti. "Dünyanın ən böyük hidroloji Uyğarlığı" : Urarturlar. Səh. 394 İstanbul (2000)

A.Bakir , Ortaçağ İslam Dünyasının İtriyat,Gida ,İlac üretimi və Tağşişi . Ankara (2000) .

Nasir-i Hüsrev ,sefername İstanbul (1994) . Tərcümə A.Tarzi.