Koronavirusun yayılma təhlükəsindən yaranan məcburi “evdə qal” rejimində təhsil müəssisələri də məcburən, kimin xoşuna gəlib, kiminkinə gəlməsə də belə məsafədən tədris prosesinə keçmişdir. Distant təhsil demirəm, çünki onun nə olduğunu, hansı mexanizm əsasında həyata keçirildiyini, altyapısının – kadr təminatı və maddi texniki bazasının necə və nə qədər olacağını, deyəsən hələ heç birimiz tam mahiyyəti ilə bilmirik. Amma reallıq odur ki, biz təhsil işçiləri universitetdən kənar olsaq da, tələbələrimizi görməsək də öz vəzifə və vicdan borcumuzu yerinə yetirmək üçün əlimizdən gələni edirik. 

Bu zəhirmar COVİD-190 nə virusdu, Allahınmı qəzəbidi, yoxsa şeytanınmı əməlidir, bilmirəm, Novruz bayramı tətilimizi də tamam stress altında keçirməyə məcbur etdi. Demək olar ki, heç kəs bir-birini təbrik etmədi, bir-birinə getmədi; tonqal çatan öz tonqalının ətrafına yığıldı; şəkərbura, paxlava, badambura bişirib, qovurğa qovuranlar da elə özü bişirib, özü yedi. Nə qonşuya pay getdi, nə qonşudan pay gəldi, nə də qohum qapısı döyüldü. Amma yenə biz öz kompüterimizin arxasında çabalayıb, bu karantin rejimi davam edərsə, tədris proqramı üzrə dərs materiallarını tələbələrimizə necə çatdırmağın yolların axtardıq. 

Artıq Google Classroom platformasında demək olar ki, bütün dərslərin virtual auditoriyaları yaradılmış, tələbələr və zəruri tədris materialları oraya daxil edilmişdir. Bəzi müəllimlərimiz Hangours və Zoom kimi videokonfrans proqramları vasitəsilə online dərslər də keçmişdir. 

Dünən artıq bayram tətili başa çatdığından mən də tələbələrimi online dərslərə davam etdim və Hangouts ilə 3 vidodərs keçdik, çox uğurlu alındı. Tələbələrin əksəriyyəti, hətta bir qrup üzrə 90% bu dərsdə aktiv iştirak etdilər. Dərsin, əvvəldən axıra kimi videoyazısı aparıldı və sonradan bütün qrup tələbələri ilə paylaşıldı. Demək olar ki, səhər saat 9-dan axşam 18-ə qədər, yarım saat nahar fasiləsini çıxmaqla, gərgin iş prosesi keçdi. Dərs cədvəli üzrə dərsləri keçdim, qalan vaxtlarda fakültənin digər dərsləri və işləri ilə maraqlandım. Axşam saat 21:30-da isə dekanlığın işçiləri ilə Zoom vasitəsilə iclasımız oldu, hər kəs tapşırılmış işlər üzrə hesabat verdi və sabahkı günün iş bölgüsü aparıldı. Sonra məsafədən tədrisi necə həyata keçirirlər, marağı ilə yenə də Hangoutsa Türkiyədən dostum, professor Yusuf Şahinlə görüşdüm. Məlum oldu ki, onlar da yalnız elektron tədris materialların universitetin platformasına yerləşdirilər. Hələ video dərslər təşkil etməyiblər…

Son günlərin təcrübəsinə əsaslanaraq məsafədən tədris prosesinin aşağıdakı üstünlüklərini sadalamaq istərdim.

Vaxtdan daha səmərəli istifadə etmək olur. Belə ki, ən azı hər yarımsaatdan bir kimsə iş otağına girib, nə var, nə yox eləmir.  Sən də nəzakət xatirinə işdən ayrılıb onu dinləməyə vaxt ayırmırsan. Fikrini cəmləyib bir işi daha tez axıra çatdıra bilərsən.

“İşə vaxtında gəl, vaxtında get” problem yoxdur. İki saat yol gəlib işə 15 dəqiqə gecikdiyi üçün xəbərdarlıq alan işçiyə səhər tapşırıq verirsən, uzağı günorta sənə hesabat verir.

Fakültənin struktur bölmələri, kafedraları, ixtisas qrupları, qrup nümayəndələri, idarə heyəti, elmi şurası və s.   üçün işçilər arasında WhatsApp qrupları ilə interaktiv əlaqə yaradılmışdır. Kimin nə etdiyini yerindəcə öyrənə bilirsən, kadrlar bir-birinə daha çox kömək edə bilir, hər kəs bir-birinə özü də bilmədən daha çox fayda verir. Bir çox müəllimlər elə digər həmkarlarının paylaşdığı statuslardan faydalanaraq öz problemlərini həll edirlər. 

Online mühazirələrin videoyazısı aparılır, dərsdən sonra tələbə müəllimin mühazirəsində istədiyi qədər “iştirak edə bilir”.

Tələbələr dərsə “qayb” düşməsin deyə yox, könüllü gəlir. Auditoriyada müəllimin əsəblər ilə oynayan dəcəllər olmur və yaxun onların “dilini bağlaya bilirsən” – mikrofonu söndürün!

Tabaşir, marker axtarmaq, yazı taxtasını silmək, tabaşır tozuna bulaşmaq və yaxud ağıllı taxtanı nizamlamaq, proqram təminatı axtarmaq və s. problemlər yoxdur. Öz kompüterinin arxasında oturursan, lazım olan bütün proqramları materialları açırsan və kompüterinin ekranını tələbələrlə paylaşırsan. Onların suallarını əyani olaraq cavblandıra bilirsən.

Bu üstünlikləri ilə yanaşı məsafədən tədris prosesində qarşılaşdığımız aşağıdakı çətinliklər də vardır:

İnternet sürəti kifayət qədər yüksək deyil, informasiyanın ötürülməsi keyfiyyəti aşağıdır. İnternet qiymətləri bahadır, hər yerdə etibarlı şəbəkə yoxdur. Elə buna görə də bir çox tələbələrimiz narahat və narazıdır. Online dərslərin keçirilməsi zamanı qoşula bilmirlər və buna görə də digər yoldaşlarından geridə qalacaqlarını düşünürlər.

 Tələbələrin çoxu smartfonla qoşulur, kompüter və ya notebook yoxdur, buna görə də dərs materiallarını əldə eləsə belə, işləyib göndərmək imkanı yoxdur.

Müəllimlərin heç də hamısının kompüteri müasir tələblərə cavab vermir.   Digər tərəfdən müəllim yazı taxtası ilə işləyəcəyi qədər sərbəst deyil. Onların, demək olar ki hamısının, kağız və qələmi, yazı taxtası və tabaşiri və ya markeri əvəz edə biləcək bir planşetə ehtiyacı vardır. 

Auditoriyada adi PowerPoint slaydları ilə dərs keçdikdə bizi “kino göstərməkdə” qınayan bəzi həmkarlarımızın indi e-mail göndərmək, Classroom açmaq problemləri var, və təbii ki onlardan online dərs tələb etmək mənasızdır. Amma bizdə onlarla işləmək məcburiyyətindətik. İnformasiya texnologiyalarını bilən və onlardan faydalanan müəllimlərə ehtiyacımız böyükdür. 

Nəzəri dərsləri online rejimində tədris etmək mümkün və daha faydalı olsa da, təəssüf ki praktiki, xüsusi ilə laboratoriya dərslərini məsafədən tədris etmək mümkün deyildir, çünki kompüterlərimiz laboratoriya qurğularını əvəz edə bilmir. Bu problem hələ uzun müddət qalacaq. Çünki, laboratoriya bazamızda olan qurğuların simulyasiyasını işləmək bizim bilik, bacarıq və qabiliyyətimiz daxilində qeyri-mümkün kimi görünür. Düzdür dünyada belə proqramlar var, məsələn rəqəmli idarə olunan dəzgah simulyatoru - CNC Simulator, kəsmə rejimi üçün giriş parametrlərini verirsən, həm texnoloji prosesi göstərir həm də cari və çıxış parametrlərini təyin edir. 

Beləcə düşündükcə, məsafədən tədris prosesinin üstün cəhətlərini və onları reallaşdırmaqda problemlərimizi daha çox sadalamaq olar. Amma görünən budur ki, biz bu şəkildə tədris etməyə hələ ki məcburuq və  bu məcburiyyətin bizə faydası da olacaqdır. İnformasiya texnologiyalarından, müasir kompüter və proqram təminatından istifadə etmək vərdişləri qazanacağıq. Bir də bəlkə bu karantin rejimi bitrikdən sonra da əmək məhsuldarlığı işdə olma saatlarının sayına görə deyil, görülən işlərin həcminə görə qiymətləndirilə…