Son həftələrdə Azərbaycan neftinin qiyməti kəskin şəkildə ucuzlaşaraq 16-17 dollara düşüb. Həmişə bir qayda olaraq “Brent” markalı neftdən 2 dollara qədər baha satılan neftimizin bu qədər ucuzlaşmasını ekspertlər müxtəlif səbəblərlə izah edirlər. Bu səbəblər sırasında ən təmiz məhsul olan neftimizdən əsasən aviasiya yanacağı istehsal olunması, hazırda koronavirus pandemiyası ilə bağlı uçuşların demək olar ki, dayanma həddinə gəlməsi üzündən tələbatın olmaması ilk yerdə gəlir. 

Azərbaycan neftini ucuzlaşdıran daha bir amil əsas alıcımız olan İtaliyada koronavirus səbəbiylə yaranmış ağır böhrandır. Bu ölkə normal vaxtlarda neftimizin 35 faizə qədərini istehlak edirdi. Daha bir amil OPEK+ razılaşmasının pozulması nəticəsində dünya neft bazarında qiymətlərin daha da azalmasıdır. 

Bütün analitik mərkəzlər koronavirus pandemiyasının yaratdığı iqtisadi durğunluğun ən yaxşı halda 2 aydan sonra aradan qalxacağını proqnozlaşdırırlar. Bu şəraitdə büdcə gəlirlərinin 60 faizi neft sektorundan təmin olunan Azərbaycanda hansı proseslər gedə bilər? Hökumət son bir ayda milli valyutanın dəyərsizləşməsinin qarşısını almaq üçün Mərkəzi Bankın hərraclarında dollar satışını kəskin artırıb. Bu şəraitdə hökumətin dözüm limiti hara, hansı müddətə qədərdir? Hansı addımlar atıla bilər?

Sualları cavablandıran iqtisadçı-ekspert Samir Əliyevin Musavat.com-a dediyinə görə, neftin dünya bazar qiyməti azalan kimi Azərbaycanda devalvasiyanın olub-olmayacağı dərhal gündəmə gəlir: “Bu da təbiidir. Çünki neftin aşağı qiymətləri iqtisadiyyata, manatın məzənnəsinə təzyiqləri artırır. İndi də bu məsələ çox aktualdır. Qazaxıstan, Rusiya bu şəraitdə öz milli valyutalarının ucuzlaşmasına getsələr də, Azərbaycan hökuməti buna getmədi. Dövlət Neft Fondunun vəsaitləri Mərkəzi Bankda keçirilən hərraclar vasitəsilə satıldı. Təkcə mart ayında Fondun 1,9 milyard dollar vəsaiti  satılıb. Beləliklə də Fond 3 ay ərzində 5 aylıq norması həcmində dollar satmalı olub. Hökumət həm bazarı dollarla təmin etdi, həm də başqa məhdudlaşdırıcı addımlar atdı. Məsələn, ərzaq və dərman ləvazimatları istisna olmaqla, idxal üçün xaricə pulköçürmələri dayandırıldı, banklarda dollar satışına limit qoyuldu. Yəni hökumətin bu gün əsas məqsədi manatın məzənnəsini saxlamaqdır, yaxşı bilir ki, devalvasiya olsa, daha böyük problemlərlə üzləşə bilər”.

Ekspertin sözlərinə görə, neftin qiyməti 40 dollardan yuxarı olmalıdır ki, Azərbaycanın tədiyə balansı mənfiyə çıxmasın: “Amma hazırda qiymət bu həddən 2 dəfə aşağıdır. “Hökumət nə qədər davam gətirəcək” sualının cavabına gəlincə, görünən budur ki, Neft Fondunun vəsaitləri hesabına da olsa, manatın məzənnəsi saxlanacaq. Böyük ehtimalla, belə gedərsə biz bu il Fondun aktivlərinin həcminin azalacağını görəcəyik. Çünki koronavirus səbəbilə iqtisadiyyatda yaranmış durğunluqda vergi və gömrük yığımları da kəskin azalır. Hazırda yaranmış böhrandan zərərçəkən sahələrə dövlət dəstəyi üçün əlavə 2,5 milyard manatlıq paket də var. Bütün bunları icra etmək üçün hökumətə pul lazımdır. Və düşünürəm ki, bu pulların mənbəyi rolunda Neft Fondu çıxış edəcək. Yəni ən azı koronavirusa görə tətbiq olunan məhdudiyyətlər aradan qalxmayınca – yəni yaxın 1-2 ayda manatın məzənnəsində dəyişiklik olacağı gözlənilən deyil”.