...1991-ci ilin aprel-may aylarında Dağlıq Qarabağda və ətraf rayonlarda erməni terrorçularına qarşı aparılan əməliyyatlar çərçivəsində Şuşa-Laçın yolu ətrafındakı erməni kəndləri necə təmizləndi?..

Bu və digər suallara cavab tapmaq üçün Moderator.az-da 1991-ci ilin mayında Dağlıq Qarabağın erməni ekstremistlərindən təmizlənməsi üçün aparılan “Ümid” adlı hərbi milis əməliyyyatının qərargah rəisi təyin olunmuş  Azərbaycan DİN Cinayət-Axtarış İdarəsi və İslah İşləri İdarələrinin rəisi olmuş polkovnik Əzim Piriyevin müəllifi olduğu “Yarımçıq qalmış “Ümid” əməliyyatı...” sənədli povestinin maraqlı məqamları ilə tanış olun.

 

“...Laçın rayonunun sərhədləri yaxşı qorunurdusa da, hələ Laçın-Şuşa yolu ilə gediş-gəliş tamamilə  təhlükəsiz deyildi. Şuşa rayonunun Yexsaoq, Onverst, Qaladərəsi, Kirov kəndləri və s. erməni quldurlarından axıra qədər təmizlənməmişdi. Burada ağır cinayətlər törətmiş erməni daşnakları hələ də cəzasız qalmaqda davam edirdilər… 

Xocavənd(o vaxt “Martuni”) əməliyyat zonasında pasport qaydalarının yoxlanılması zamanı keçirilmiş xüsusi əməliyyat gedişində Hadrut rayonundakı 21 kənddə yaşayan ermənilərin Ermənistana köçürülməsindən sonra o bölgədə sakitlik yaratmaq mümkün olmuşdu… Lakin Şuşa və Laçın rayonları arasındakı  erməni kəndlərini  boşaltmaq mümkün olmurdu. Çünki SSRİ Daxili Qoşunlarının(DQ) hərbi hissələrinin komandirləri buna açıq-aşkar mane olurdular, ermənilərin tərəfini saxlayaraq onlara hər cür havadarlıq göstərməkdən çəkinmirdilər. Halbuki, öncədən olan razılaşmaya əsasən həmin  komandirlər erməni terrorçularının bazalarına çevrilmiş Yexsaoq, Onverst, Qaladərəsi və Kirov kəndlərindən köçürülməsinə köməklik göstərməli idilər. O kəndlərdə yaşayan əhalinin sayına görə lazımi qədər avtobus, yük maşınları və canlı qüvvə səfərbər edilərək Şuşa və Laçının girişlərində hazır vəziyyətdə saxlanılırdı. Köçürmə əməliyyatının məqamı çatanda  SSRİ DQ hərbi hissələrin komandirləri müxtəlif bəhanələr gətirməklə  ciddi-cəhdlə vaxtı uzatmağa çalışırdılar… 

Nəhayət, Laçından xüsusi rabitə vasitəsilə  Moskva ilə - SSRİ DQ komandanı polkovnik Şatalovun köməkçisi ilə əlaqə saxladıqdan sonra sovet hərbi hissələrinin bəhs edilən erməni kəndlərindən çıxarılmasına göstəriş verildi. Lakin  hərbi hissə komandirləri yenə də buraları tərk etməyə tələsmirdilər. Köçmək üçün avto-nəqliyyatın çatışmazlığını bəhanə gətirir, yüklərin, əşyaların qablaşdırılmadığını və buna bənzər digər səbəblər göstərməklə vaxtı ubadırdılar… 

Şuşa Rayon İcraiyyə Komitəsinin sədri,  xalqımızın ləyaqətli və qorxmaz oğlu Mikayıl Gözəlov da həmişə olduğu kimi, o şaxtalı və qaranlıq gecələrdə bizimlə birlikdə erməni kəndlərindən DQ qoşunlarının postlarının  tezliklə götürülməsinə çox çalışırdı. O, ermənilərin köçürülməsini operativ şəkildə təşkil etmək üçün onların sayına uyğun avtobus, yük maşınları və canlı qüvvəni səfərbər edərək hazır vəziyyətdə saxlamışdı. Komandirlər avto-nəqliyyat çatışmazlığını bəhanə edəndə Mikayıl müəllim ratsiya vasitəsilə deyirdi ki, təcili olaraq yük maşınları bura göndərilsin, adamlar gəlsinlər, yükləri qablaşdırıb maşınlara yükləsinlər. Onun bu və ya digər göstərişləri operativ olaraq yerinə yetirilirdi. Və belə vəziyyəti gördükdə  rus komandirlərin şələ-şülələrini yığışdırıb buraları tezliklə tərk etməkdən başqa çarələri qalmırdı. Çünki postlardan çıxmaları barədə göstərişi Moskvadan – öz böyük komandirlərindən almışdılar. Bəhanələrini isə Mikayıl Gözəlov çox cəld və ustalıqla kəsirdi… 

Nəhayət, bir gün səhərə yaxın Qaladərəsindəki axırıncı hərbi post boşaldıldı. Və sovet hərbçiləri bu erməni kəndlərini tərk etdilər. Həmin postlarda hərbçilərin əvəzinə Şuşa və Laçın milis işçilərini yerləşdirdik. Postlardan sovet hərbi hissələrinin çıxardılıb onların yerində Azərbaycan milis dəstələrinin durduğunu eşidən kimi ermənilər buradan sağ-salamat köçüb Ermənistana getmələrinə köməklik göstərilməsi barədə ərizələrini yazaraq bizə yalvarmağa başladılar… 

Postlardan hərbi hissələrin çıxarılıb onların milis dəstələri ilə əvəz edilməsi erməniləri şok vəziyyətinə salmışdı. Doğrusu, buna inana bilmirdilər. Çünki 4 il ərzində qulluqlarında durduqları, hər cür şıltaqlıqlarına göz yumduqları rus əsgər və zabitləri vəfalarına xilaf çıxırdılar. Onları yaman yerdə qoyub getmək azmış kimi,  hələ erməni quldurlarına qan uddurub  əsl qənim kəsilmiş azərbaycanlı milis dəstələri postlarda yerləşdiriləndə “yazıq”, “fağır” ermənilərin başqa çıxış yolu qalmırdı axı.  Rusların ermənilərə dönük çıxması onları bərk sarsıtmışdı. Buna görə də yalvarıb-yaxarır, göz yaşı tökürdülər ki, onları tez Ermənistana köçürsünlər ki, canları birdəfəlik qurtarsın. Deyirdilər ki, cəhənnəm olsun bu Qarabağ, buranın təbiəti, barlı-bərəkətli torpaqları, bahar donu geyinmiş uca dağları, yaşıl meşələri,  sərin çeşməli bulaqları, dağlar arasından axıb gedən coşğun çayları… İndi cənnət  qoxusu gələn bu gözəl diyar onlara əsl cəhənnəmi andırırdı…

Ermənilərin bu xahişlərini yerə salmadıq və söz verdik ki, təhlükəsizlikləri tamamilə  təmin olunacaqdır, heç kim onlara “gözün üstə qaşın var” deməyəcəkdir, burunları belə qanamayacaqdır…

(Davamı var) 

Təqdim etdi: Sultan Laçın