Azərbaycanın müstəqillik dövründə 1993-cü ildə baş vermiş 4 iyun hadisələri mühüm dönüş nöqtəsi hesab edilir. Bu baxımdan onun müzakirəsinə hər zaman ehtiyac duyulur.
O dövrün
hakimiyyət nümayəndələri tərəfindən hadisələrə münasibəti qınananlardan biri Azərbaycan Milli İstiqlar Partiyasının lideri, həmin dövrdə partiyanın sədri və Milli Məclisin deputatı kimi proseslərə fəal
münasibəti ilə seçilən Etibar Məmmədov Moderator.az-ın suallarını
cavablandırıb.
-Etibar bəy, 4 İyun hadisələrinin üzərindən otuz ilə
yaxın vaxt keçir. Bu gündən baxanda onun nəticələrini necə qiymətləndirirsiniz?
-O hadisələr
yalnız mənfi nəticələrə gətirib çıxarıb. Ancaq o hadisəni törədənlər indiyədək
də məsuliyyətlərini etiraf etməyiblər. O zaman rəhbərlikdə olan insanlar, vəziyyətin
o yerə gəlib çıxmasına məsuliyyət daşıyanlar və onun qarşısını almaqda acizlik
göstərənlər, qanunsuz hərbi əməliyyatlar hazırlayanlar, həmin əməliyyatlar baş
verəndən sonra da vəziyyətin nizamlanması üçün qanuni tədbirləri görə bilməyənlər
və nəticə olaraq Azərbaycanın dövlətçiliyində xaosa səbəb olanlar indiyə qədər
də böyük əksəriyyəti məsuliyyətini etiraf etməyiblər.
Ancaq
başqalarının üzərinə böhtanlar atmaqla məşğuldurlar.
-Demək istəyirsiniz ki, hadisənin əsas günahkarı o
zamankı hakimiyyət idi?
-Xeyir,
mən onları əsas günahkar adlandırmıram. Yəni, qanunla məsuliyyət daşıyanlar,
dövlətin və vətəndaşların təhlükəsizliyinə görə məsul olan vəzifəli şəxslər
olub. Təbii ki, qanunu pozanlar da olub, tabeçilik göstərməyənlər də olub. Məsələnin
həlli üçün qanuni üsullardan istifadə edilməyib, yalnış yol seçilib və nəticədə
də həmin vəziyyət yaranıb.
-Bəziləri Sizi də hakimiyyətə qarşı qiyam
qaldıranları dəstəkləməkdə ittiham edirlər...
-Bu günə
qədər bir sözümü, ya cümləmi tapsınlar ki, mən kimisə dəstəkləmişəm. Mənim tələbim
yalnız o olub ki, məsul şəxslər izahat verməlidirlər və hadisələrin baş verməsinə
görə məsuliyyət daşıdıqlarını etiraf etməlidirlər. Onlar da uzun müddət bu
hadisələrdən əvvəlcədən xəbərlərinin olmadığını bildiriblər. Yalnız iki il bundan
əvvəl onlardan bəziləri etiraf etməyə başladılar ki, bu, əvvəlcədən hazırlanmış
əməliyyat olub, onlar onun hazırlanmasında iştrirak ediblər və hamının da
bundan xəbəri olub. Bunu 25 ildən sonra etiraf etməyə başladılar.
Halbuki həmin dövrdə məsuliyyət üzərinə düşən şəxslər var idi və onlar birinci xalqa izahat verməli idilər ki, nə baş verir, xalqa müraciət etməli idilər və hər şeyi açıq-aydın bildirməli idilər. Bu problemin həllinin qanuni məkanı Milli Məclis idi. Hadisələr barədə MM-ə məlumat verib məsələlərin orada müzakirə edilməsinə şərait yaratmalı idilər. Onlar isə əksinə, hər şeyi gizlətməyə, məsuliyyəti boyunlarından atmağa başladılar. Prezidentdən tutmuş nazirlərə qədər hamısı dedi ki, mənim xəbərim yoxdur. Ona görə də onların kimisə ittiham etməyə haqları çatmır.
Necə
olur ki, mənim xəbərim olur o əməliyyatın hazırlanmasından, onların xəbəri olmur? İyunun 2-də Baş
nazir Pənah Hüseynə bildirmişəm ki, bunu etmək olmaz, nəticəsi sizin üçün pis
olacaq. Sonra da gəlib Milli Məclisdə çıxış edərək bildirmişəm ki, ayın 4-ə belə
bir əməliyyat hazırlanır. Bunu da etmək olmazdı.
-Əməliyat hazırlanması barədə Sizdə məlumat
vardısa, belə çıxır ki, hamıda bu informasiya olub...
-Əgər mənə
də bu informasiya çatmışdısa, deməli, hücum etdikləri tərəfdə də o informasiya
olub, bunun üçün onların da hazırlığı olub. Yəni, bu əməliyyat gizlilikdən
çıxmışdı. Nəticəsinin də belə olacağı haqqında iyunun 2-də mən MM-də xəbərdarlıq
etmişdim. İndi onlar nəticə çıxarmayıblar, ona görə də heç kəsi ittiham etməyə
haqları da yoxdur.
Bir sözlə,
bacarıqsızlıq və səriştəsizlik göstəriblər. Nəticədə də ölkədə xaos yaranıb.
Ona görə də 4 İyun hadisləri Azərbaycanın dövlətçiliyinə də, inkişafına da çox
böyük zərbə olub.
-Rusiyanın müəyyən qurumlarının bu hadisələrin
hazırlanmsında rolu olduğunu söyləyirlər. Siz necə düşünürsünüz?
-Bu barədə
deyilib, ancaq ümumi. Təbii ki, hər zaman Rusiyanın bir barmağı burada olub, o
zaman da olub, bu gün də var. Ancaq o hadisələrin birbaşa onların tərəfindən
hazırlanması haqqında əgər kimdəsə məlumat var idisə, gərək onun qarşısını
almaq üçün tədbirlər görəydi. Digər tərəfdən bunu ictimailəşdirmək də olardı.
Ancaq hələki bu, söz səviyyəsindədi.
-O dövrdə
MTN-də müavin işləyən Sülhəddin Əkbər həmin qiyam haqqında danışarkən bildirib ki,
onlarda kəşfiyyat məlumatı olub bu barədə...
-Mən onu
ciddi bir adam kimi qəbul edirəm. Əgər belə faktlar var idisə, Rusiya ilə əlaqəli
olan şəxslər var idisə, tutaq ki, deputat da olsa, onların haqqında Milli Məclisə
təqdimat vermək lazım idi, onlar təcrid olunmalı idilər. Yoxsa, sözlə deyilən
şeylər nəticə vermir.
Onu da
qeyd edim ki, əslində hakimiyyət hərbi qüvvələrə nəzarəti itirmişdi, onlara
tabe olmurdular. Təbii ki, burada böyük dövlətlətin də barmağı var idi. Onlar
da hadisələrə istədikləri istiqamətdə təsir göstərə bilirdilər.
-Etibar bəy, o dövrdə Siz də indikindən gənc
olmusunuz təbii ki. İndi hadisələrin üzərindən 27 il keçir, Sizin də bəzi məsələlərə
baxışlarınız dəyişə bilər. Bu gün də həmin dövrdə tutduğunuz mövqedə
qalırsınızmı, yaxud düşünürsünüzmü ki, başqa cür hərəkət etsəydik daha yaxşı
olardı?
-Mənim
mövqeyim nədən ibarət olub ki? Mən tələb etmişəm ki, o zamankı qanunlara görə
daxili məsələlərin həllində silahlı qüvvələrdən istifadə olunması ancaq Milli Məclisin
qərarı ilə ola bilər. Həmin qərar olmadan silahlı qüvvələrdən istifadə
olunubsa, bunun məsuliyyəti kimin üzərinə düşürsə, hesabat versin. Milli Məclisdə
də bunu tələb etmişəm. Xalqa izahat verilməsini tələb etmişəm. İndi olsa, yenə
də həmin şeyləri tələb edərəm.
Ancaq bu
başqa məsələdir ki, o zaman daha təkidli olmaq olardı. Bu problemin həlli ilə
bağlı mən bir müddət gözlədim ki, görək mənə nə zaman müraciət edəcəklər. Gərək
onu gözləməyəydim, dərhal özüm prezidentlə əlaqəyə girəydim. Lakin prezident də
hadisədən sonra, iyunun 8-də mənimlə əlaqə saxalyıb. Bəlkə də mən özüm vaxtında
təşəbbüs göstərməli idim.
Lakin
onu da deyim ki, vəzifəli şəxsin məsuliyyəti başqadı, qeyri-rəsmi şəxsin məsuliyyəti
başqadı. Ona görə də bunlar elə 30 ildi eyni havanı çalıb-oynayırlar, hələ də
yorulmurlar. İndiyədək də cəmi 1-2 nəfər etiraf edib ki, onlar mayın 25-də
iclas ediblər, planı müzakirə ediblər.
Hansı
ki, əvvəldən də onlara izah edilib ki, bu, uğursuz nəticələnəcəkdir. Mən də
onlara xəbərdarlıq etmişəm ki, bu əməliyyatın planını kim hazırlayırsa, o, sizə
xidmət etmir. Amma nəticə çıxarmadılar.
Taleh