Böyük Vətən müharibəsi illərində yüzlərlə azərbaycanlı hərbçi öz sərkərdəlik istedadını nümayiş etdirib; onlardan 12 nəfəri diviziya komandiri, 37 nəfəri briqada və alay komandiri, 9 nəfəri isə divizion komandiri vəzifələrinə yüksələrək, general və admiral hərbi rütbələrinə layiq görülüblər. Qanlı-qadalı müharibə cəbhələrində şöhrət qazanmış azərbaycanlı qəhrəmanlardan danışarkən dərhal gözlərimiz önündə iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, tank qoşunları general-mayoru Həzi Aslanovun surəti canlanır.
Azərbaycan
xalqı, dövlətimiz ağır müharibə cəbhələrində şanlı döyüş yolu keçən sərkərdə
oğullarını unutmur, onların adları daim əbədiləşdirilir.
Həzi Əhəd
oğlu Aslanov 1910-cu il yanvarın 22-də Lənkəran şəhərində anadan olub. Həzi
ibtidai təhsilini də elə bu şəhərdə alır. 13 yaşında atasını itirən Həzi kərpic
zavodunda işləməyə başlayır. O, savadını artırmaq üçün kursu bitirib Lənkəran şəhər
məktəblərinin birində pioner baş dəstə rəhbəri işləyir. 1924-cü ilin
oktyabrında Bakıya - Zaqafqaziya hərbi hazırlıq məktəbinə göndərilir.
1929-cu
ilin avqustunda Bakıya qayıtdıqdan sonra Həzi Zaqafqaziya Hərbi Dairəsi Hərbi
Şurasının əmri ilə Borisoqlevski-Leninqrad süvari məktəbində təhsilini davam
etdirir. Orduda komandir olmaq arzusu Həzinin varlığına hakim kəsilmişdi.
Bununla yanaşı, o yaxşı bilirdi ki, məqsədinə çatmaq üçün gərgin zəhmət, möhkəm
iradə tələb olunur. Beləliklə, hərb sənətinə bütün varlığı ilə bağlanan Həzi
döyüş texnikası ilə daima yaxından maraqlanırdı. Çalışırdı ki, hərbi
texnikaların incəliklərini və üstünlüklərini daha dərindən öyrənsin.
Həzi iki
illik ali hərbi təhsilindən sonra Kotovski adına 3-cü Bessarabiya süvari
diviziyasında vzvod (taqım) komandiri kimi fəaliyyətə başlayır. 1930-cu ilin əvvəllərində
o, Lənkərana gəlir və Xavər adlı xanımla nişanlanır. 1933-cü ildə ailə həyatı
quran Həzinin Tofiq və Arif adlı iki oğul övladı dünyaya göz açır.
1938-ci
ildə Həzi Aslanov Ukraynanın Kiyev şəhərində hərbi xidmətini davam etdirirdi.
Burada o özünü bacarıqlı bir komandir kimi göstərir. Elə həmin ildə Kotovski
adına 3-cü Bessarabiya süvari diviziya məktəbinin rəisi vəzifəsinə təyin
edilir. 1939-cu ildə Sovet-Fin müharibəsi başlayan kimi könüllü olaraq Həzi
Aslanov Kareliyaya yollanır və döyüşlərdə böyük rəşadət göstərir. Aslanov bu
şanlı döyüşlərdə iştirak edənlərin ön sırasında idi.
Faşist
Almaniyası Sovet İttifaqına hücum edərkən Həzi Aslanov Ternopol vilayətində
xidmət edirdi. Desant taboruna komandirlik edən Aslanovun döyüşçüləri faşistlərin
ilk zərbələrini dəf edib, onlara qarşı igidliklə vuruşurdular.
1941-ci il
iyunun 23-nə keçən gecə alman qoşunları ilə qeyri-bərabər döyüşdə Həzi Aslanov
tam hazırlıqlı sərkərdə kimi özünün bacarığını göstərir. O, beş ay müddətinə
döyüşçüləri ilə birlikdə Donbas ətrafında düşmənin şiddətli hücumlarının
qarşısını mərdliklə alır. Həzi Aslanov bu döyüşlərdə özünəməxsus döyüş
taktikası işlədərək düşmənin ağır tələfat verməsinə nail olur.
1941-cı
ilin dekabrında Moskva ətrafında gedən döyüşlərdə göstərdiyi igidlik, qəhrəmanlıq
Həzi Aslanova hərbçi şöhrəti qazandırdı. Xarkov və Stalinqrad ətrafında gedən
döyüşlərdə məhz Həzi Aslanovun başçılığı ilə 55-ci tank briqadasının tankçıları
düşmənə ağır zərbələr endirdilər.
Həzi
Aslanov 55-ci əlahiddə tank alayı ilə feldmarşal Manşteynin tank ordusunun
darmadağın edilməsində böyük məharət göstərmişdir. Onun tankçıları döyüşə-döyüşə
40 km-dən artıq yol gedərək, Stalinqrad ərazisində strateji əhəmiyyətli dəmir
yolu xəttini düşməndən geri aldılar. Sovet tankları düşmənin xeyli canlı qüvvəsini
və texnikasını sıradan çıxardaraq, almanları Stalinqrad qruplaşmasının əsas
magistralından məhrum etdilər. Aslanovçuların Kotelnikovo yaxınlığında gedən
döyüşlərdə göstərdikləri böyük şücaətləri nəticəsində düşmənin 30 əks-hücumu dəf
edildi. Həzi Aslanovun döyüş taktikası nəticəsində almanların bir batalyon
piyada qoşunu, 30 tankı, 50 avtomobili sıradan çıxarıldı.
Stalinqradın
azad olunmasında Azərbaycan xalqının yetirdiyi böyük sərkərdə Həzi Aslanovun
müstəsna xidmətləri vardır.
Stalinqrad
döyüşlərində cinahlardan zərbə ustası kimi şöhrət qazanan böyük sərkərdəmiz
özünü müasir hərb elmin zirvələrinə yiyələnən mahir bir komandir kimi göstərdi.
Bununla bağlı o yazırdı: “Üzbəüz həmlə nə qədər cəlbedici görünsə də, mən həmişə
üstünlüyü düşmənin cinahlarına zərbə endirməyə verirəm. Düşmənin cinahlarını
axtarmaq, ona ən zəif yerlərindən zərbə vurmaq asan deyildir, bunun üçün hər
bir komandirdən böyük əmək, zirəklik və mətinlik tələb olunur.”
Peşəkar hərbçilər
müharibə illərində müsahibə verərkən qeyd edirdilər ki, tank hissəsi komandiri
Həzi Aslanovun keçirdiyi böyük, həm də uğurlu döyüş əməliyyatları uzun müddət tədqiq
və tətbiq edilməlidir.
1942-ci il
dekabrın 22-də podpolkovnik Həzi Aslanov Stalinqrad uğrunda göstərdiyi rəşadətli
döyüşlərinə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü. Bu barədə SSRİ
Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanında yazılırdı ki, cəbhə komandanlığının
döyüş tapşırıqlarını nümunəvi surətdə yerinə yetirdiyinə, qəhrəmanlıq və şücaət
göstərdiyinə, ona tabe olan hissələrə bacarıqla və mətanətlə komandanlıq
etdiyinə görə Həzi Əhəd oğlu Aslanova Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilsin.
Sovet
İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanov daima öz hərbi biliyini artırmağa çalışırdı...
O, 1943-cü ilin dekabrın 17-dən 1944-cü ilin yazınadək bir illik təhsil
proqramını üç aya mənimsəyir. 1944-cü ilin yazında Həzi Aslanov Moskvaya
Zirehli Tank Qoşunları Akademiyasına kursa göndərildi. Tezliklə 13 mart 1944-cü
ildə qəhrəman həmyerlimizə tank qoşunları general-mayoru hərbi rütbəsi verildi.
Bundan sonra o, yenidən 35-ci qvardiya tank briqadasına qayıtdı. General Həzi
Aslanov Volqa çayından başlamış bütün gərgin döyüşlərdə yenidən özünü bacarıqlı,
yenilməz sərkərdə kimi göstərdi. O, 1944-cü ilin hücum döyüşləri dövründə 8 dəfə
Ali Baş Komandanlıq tərəfindən təşəkkür aldı.
Sovet
İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanovun tankçıları Rostov, Taqanroq şəhərlərinin azad
olunmasında və Kursk döyüşlərində fəal iştirak edirdilər. 1944-cü ildə isə onun
35-ci qvardiya tank briqadası Belorusiyanın, Pribaltika respublikalarının azad
olunmasında xüsusilə fərqləndilər. Artıq briqada belə adlanırdı: 2-ci dərəcəli
Suvorov ordenli və Qırmızı bayraqlı 35-ci qvardiya briqadası. Döyüşlərdə göstərdiyi
şəxsi igidliyə görə Həzi Aslanov ikinci dəfə "Qırmızı Bayraq" ordeni
ilə təltif edildi. General Həzi Aslanovun tank briqadası 23-30 iyun 1944-cü ildə
"Baqration" əməliyyatında xüsusilə fərqlənərək Minsk və Borisov şəhərlərini
düşməndən azad etdi. 7 iyul 1944-cü ildə 3-cü Belorusiya cəbhəsinin komandanı
İvan Daniloviç Çernyaxovski tərəfindən "Baqration" əməliyyatının
gedişində şəxsi igidliyinə görə Həzi Aslanov 2-ci dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı
adına təqdim edildi.
General-mayor
Həzi Aslanov Belorusiya cəbhəsindəki şücaətinə görə ikinci dəfə yüksək ada təqdim
edilsə də, erməni fitnəkarlığı nəticəsində bu təltif yerinə yetirilmədi. Yalnız
ölümündən 47 il sonra, 21 iyun 1991-ci ildə tədqiqatçı-jurnalist Musa Bağırovun
uzun illər apardığı böyük mübarizəsi, zəhməti və səyləri sayəsində Həzi
Aslanova İkinci dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verildi.
Stalinqraddan
Baltik sahillərinədək döyüş yolu keçən Həzi Aslanov 24 yanvar 1945-ci ildə
Litvanın Yelqava şəhəri yaxınlığında ağır yaralandı və hospitala çatdırıldı. Hərbi
hospitalda tibb-sanitar xidməti komandiri, mayor Georgi Rafailoviç Beqiaşvili Həzi
Aslanova ilkin tibbi yardım göstərdi. Bir gün sonra onun Moskvaya köçürülməsi
tapşırılsa da, Azərbaycan xalqının qəhrəman oğlu həyata əbədi gözlərini
yumdu...
Qəhrəman sərkərdəmizin
cənazəsi 1945-ci il 26 yanvar tarixində təyyarə ilə Bakıya yola salındı. Həmin
gün Bakının küçələri izdihamla dolu idi... İnsanlar qəhrəman Həzini son mənzilə
yola salmaq üçün Dağüstü parka sarı irəliləyirdilər.
Azərbaycan
xalqının şanlı oğlu Həzi Aslanov Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində göstərdiyi
şəxsi igidlik və rəşadətinə görə üç dəfə Qırmızı Bayraq ordeni, 2-ci dərəcəli
Suvorov ordeni, Aleksandr Nevski, 1-ci dərəcəli Vətən müharibəsi ordeni, iki
Qırmızı Ulduz ordeni və saysız medallarla təltif olunmuşdu.
Fərəh Sabirqızı
Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına
Dövlət Dəstəyi Şurasının layihəsi çərçivəsində hazırlanıb.