Mən burada yazacağım fikirlərlə bağlı Dövlət Yol Polisinin (DYP) mövqeyini öyrənmək fikrində deyiləm. Səbəbi də kifayət qədər sadədir: Müxtəlif vaxtlarda bütün bu məsələlərə DYP İctimaiyyətlə Əlaqələr Şöbəsinin müdiri Kamran Əliyev və ya bölmə rəisi Vaqif Əsədov münasibət bildirib.
DYP hansı məsələlərə münasibət bildirir?..
Bir neçə gün əvvəl “Bizim Yol” qəzetində “Sürücünün başında çatlayan «bildirişÂ» fırıldağı” adlı yazı dərc olunmuşdu. Söhbət poçt xidmətinin günahı üzündən gecikən cərimə bildirişi və bunun üzündən ziyana düşən sürücüdən gedirdi. Kamran Əliyev redaksiyaya zəng edərək məsələyə münasibət bildirmişdi və onun fikirləri qəzetimizdə dərc olunmuşdu. Burada iki məqama diqqəti çəkirəm: Birincisi, Kamran Əliyev mətbuatda DYP barədə yazılanlardan dərhal xəbər tutur. İkincisi, haqqında danışdığımız yazı ilə bağlı DYP rəsmisinin deməyə sözü vardı...
Bir müddət əvvəl isə mən “Min manata adam öldürmək” başlıqlı yazıda DYP-nin 1000 manata sürücülük vəsiqəsi satması və bunun üzündən yollara çıxan “zombi” sürücülərin ölümcül qəzalar törətməsindən yazmışdım. Həmçinin həmin yazıda DYP-nin Şirvan şəhərində yerləşən regional idarəsində Azad adlı bir işçinin sürücülük vəsiqəsini dəyişdirməyə görə məndən rüşvət tələb etməsi və alması barədə fakta da yer vermişdim. Bayaq yazdığım kimi, biz artıq Kamran Əliyevin bu yazılardan xəbər tutduğunu bilirik. Zatən, mətbuatı izləmək onun işinin ayrılmaz hissəsidir. Amma nədənsə, DYP-dən həmin yazıya görə redaksiyaya gəlmədi. Görəsən, bu qurum və onun yetkililəri münasibət bildirməyin vacib olduğu mövzuları hansı kriteriyalara əsasən müəyyən edir? Deyim: O yerdə ki, problem hansısa başqa bir qurumun, məsələn, poçt xidmətinin günahı üzündən yaranır, məsələyə dərhal və məsum tonda münasibət bildirilir. Amma o yerdə ki, hansısa DYP əməkdaşı və ya əməkdaşlarının fərdi və ya mütəşəkkil əməllərindən söhbət gedir, o zaman “susmaq qızıldır”. Hər halda yenə də gec deyil və mən Azad adlı DYP işçisinin əməli barədə ölçü götürülməsini gözləyirəm (sadəlövhcəsinə)...
“Piyada ovu”
Yəqin ki, DYP-nin piyada ovuna çıxmasından hamının xəbəri var. Piyadanın yollardan təhlükəsiz keçidinin təmin olunması yaxşı haldır. Amma bu kampaniya daha çox “saqqal darağı”na oxşayır. Yəni “hər işimiz düzəlmişdi, təkcə saqqal darağımız çatmırdı”. Yol polisi telekanalları da başına yığıb belə hay-küylü kampaniyalar düzəltməklə əsas problemlərdən diqqəti yayındırmağa çalışır. Azərbaycanda DYP-nin və yol hərəkətinin problemlərini sıralasaq, piyadaların yolu qadağan olunmuş sahələrdən keçməsi bəlkə də 500-cü yerdə dayanar. Bu problemlərdən gözlə görünənləri də var, görünməyənləri də...
Yol polisi “avtoş” rolunda...
Məsələn, yol polisi maşınının yüksək sürətlə “zmeyka” hərəkətini görməyən tapılmaz. Əlbəttə, yol polisi, məsələn, qəza yerinə tələsə bilər və müəyyən hallarda yol hərəkəti qaydalarını pozması da qanunidir. Amma hansı hallarda? Bu yaxınlarda bir nəfər danışırdı ki, yol polisi əməkdaşları onların maşınına yol vermədiyinə görə ona protokol yazıblar. O maşının işıq və ya səs siqnallarının qoşulub-qoşulmadığını soruşdum və məlum oldu ki, yol polisi nə səs siqnalını, nə də işıq siqnalını qoşubmuş. O zaman yol polisinin maşını da yol hərəkətinin digər iştirakçıları ilə eyni səviyyədədir və heç bir halda üstün keçid hüququna sahib deyil. Həmçinin yanğınsöndürənlər və ya təcili yardım maşınları da yalnız işıq və səs siqnallarını qoşduqları zaman üstünlüyə malikdirlər. Digər hallarda onlara üstün keçid hüququ tanımağa borclu deyilsiniz. Amma görürsünüzmü, bu, heç də yol polisinin protokol yazmasına mane olmur. Başqa sözlə, səs və işıq siqnallarını qoşmadan sürətlə “zmeykalamaq” sadəcə, avtoxuliqanlıq anlamına gəlir. Əgər DYP-yə fakt lazım olsa, müraciət etsinlər və qısa müddət ərzində yol polisinin avtoxuliqanlığına dair videomateriallar əldə edib onlara çatdıraq.
Müvəqqəti səliqə-səhman
Sumqayıt istiqamətindən Bakıya gələnlər hər gün səhər Xırdalan qəbristanlığının qarşısında, yolun tən ortasında dayanmış yol polisi əməkdaş(lar)ını görə bilər. Onlar yüksək məharətlə yol hərəkətini tənzimləyirlər və tıxacın qarşısını alırlar. Amma, gündəlik həmin yoldan istifadə edənlərin də bildirdiyi kimi, bu səliqə-səhman, DİN rəhbərliyinin ərazidən keçib getməsinə qədər davam edir. Bundan sonra isə yenə qarışıqlıq və tıxac başlayır...
Yol polisi “məktəb”ə hazırdırmı?
Bu günlərdə Biləcəri meydanına dönən yolda maraqlı proseslər gedir. Piyada keçidləri üçün zolaqlar çəkilib, yolların çuxurlarına yamaqlar vurulub və s. Deyilənə görə, yaxın vaxtlarda prezident İlham Əliyev həmin ərazidən keçəcək və ona görə də DYP səliqəli yol hərəkəti təəssüratı yaratmağa çalışır. İndi Biləcəridə 284 saylı məktəbə uşaq aparan valideynlər də arzu edirlər ki, kaş Prezident həmin ərazidən də keçəydi. Nadir hallarda olsa da, dəfələrlə yol polisi əməkdaşları həmin ərazilərdə görünürlər. Məktəbin qarşısında yolayrıcı var. Balaca uşaqlar müxtəlif istiqamətlərdə yolları keçməli olurlar. Yolun döngəli olması uzaq məsafəni görməyə imkan vermir və piyadalar yolu keçməyin təhlükəsiz variantını tapa bilmirlər. DYP-dən min manata sürücülük vəsiqəsi almış sürücülər isə o yolla bəzən sürəti saatda 100 kilometrə də çatdırırlar. Amma nədənsə, DYP o əraziyə işıqfor qoymaq və ya yollarda piyada keçidləri ayırmaq, yaxud da sürücülərin məktəb divarları yaxınlığında sürəti azaltmaları üçün rezin tirələr qoymağa tələsmir. Sadəcə olaraq, ara-sıra o tərəflərə fırlanıb “qarmaq atırlar” və “çax-çux” edib çıxıb gedirlər. Kamran Əliyevin başqa yazılarımızı gördüyü kimi, bunu da görəcəyinə əminəm - indi həmin ərazidə yüksək sürət üzündən bir uşağın həyatı qırılarsa, o zaman məsuliyyəti yol polisində axtarmaq lazım gələcək.
Ağır xəstə yolda hansı səbəbdən ölə bilər?
Başqa maraqlı məqam sənədlərlə bağlıdır. Əgər ağır xəstəni təcili olaraq xəstəxanaya çatdırmaq istədiyiniz, bir situasiyada yol polisi sizi saxlasa və məlum olsa ki, sürücülük vəsiqəniz evdə qalıb, o zaman xəstənin “fatihə”sini verə bilərsiniz. Zaman-zaman texnoloji yenilikləri ilə öyünən DYP nədənsə bu məsələdə hələ də 20-ci əsrin ortalarında ilişib qalıb. Yolda sizi saxladıqları zaman çox rahatlıqla kompüterə baxıb əvvəllər adınıza cərimənin və ya avtomobilin üzərində həbsin olub-olmadığını deyə bilirlər. Elə o kompüterdə sürücülük vəsiqənizin olduğu da aydın görünür. Yol polisi bu vəsiqənin qüvvədə olduğunu, sürücülük hüququndan məhrum edilmədiyinizi aydın şəkildə görür, bununla belə, vəsiqəniz evdə qalıbsa, sizi yol hərəkətindən kənarlaşdıracaqlar. Ən yaxşı halda 3 saat ərzində vəsiqəni evdən gətirməyinizə razılıq verərlər. Əgər evdən çox uzaqlaşmısınızsa, onda sizin üçün “yol əhvalatı” hazırdır. Nəinki Avropa və ya Amerikada, hətta bir çox MDB ölkələrində də bu problem həllini tapıb və vəsiqənizi fiziki formada təqdim edə bilmədiyiniz halda bunu kompüter vasitəsilə dəqiqləşdirib yolunuza davam etməyə icazə verirlər.
Avtomobil oğurluğuna qarşı ən ləng mübarizə üsulu
Bir dəfə bir radio verilişində Kamran Əliyevə belə bir sual verdilər ki, avtomobili idarə etmək üçün etibarnaməyə nə ehtiyac var? DYP rəsmisi bildirdi ki, bu, avtomobil oğurluğu hallarının operativ şəkildə aşkarlanması üçün lazımdır. Öz-özümə fikirləşdim ki, o zaman Avropanın, Amerikanın və ya lap elə Gürcüstanın yol polisi savadsızdır. Çünki bu ölkələrdə idarə etdiyiniz avtomobilin dövlət qeydiyyatı şəhadətnaməsi (texniki pasportu) sizdədirsə, o zaman etibarnaməyə ehtiyac yoxdur. Yol polisi kompüterinə baxır və məlum olur ki, bu avtomobilin oğurlanması ilə bağlı hər hansı şikayət daxil olmayıb, deməli, texniki pasportu və avtomobili sizə onun sahibi öz iradəsi ilə verib. Şəxsən mən başa düşə bilmirəm ki, Azərbaycanda DYP avtomobil oğurluğunun operativ şəkildə aşkarlanmasında etibarnamə mexanizmindən necə yararlanır və indiyədək neçə oğurlanmış maşın məhz bu metodla yaxalanıb? Əgər avtomobil oğurlanıbsa, sahibi şikayət verib və DYP-nin kompüter şəbəkəsinə daxil edilib. Doğrudanmı avtomobil oğurluğunu önləmək üçün yolda dayanıb bütün maşınları saxlamaq və etibarnamənin olub-olmadığını yoxlamaq lazımdır? Bəs onda kompüter şəbəkəsi nəyə lazımdır?..
Təkərləri olmayan avtomobilin sahibi dəyişdirilə bilməzmi?
Bu yaxınlarda bir nəfər baş etibarnamə ilə idarə etdiyi avtomobili öz adına keçirmək üçün DYP-yə müraciət edib. Ardınca əsl tamaşa başlayıb. DYP rəsmisi adama deyib ki, bu avtomobilin sahibi dəyişdirilə bilməz, çünki nasazlıqları var. Avtomobilin hələ də qüvvədə olan texniki baxış talonunun olmasına baxmayaraq, DYP əməkdaşı təkid edib ki, get, bütün nasazlıqları aradan qaldır, sonra gələrsən. Daha sonra çıxış yolu təklif edib: 250 manat ver, elə burada sənə gələn il üçün texniki baxış talonu verim, 100 manat da qoy üstünə, səni ləngitməyim - yarım saata “texpasport”u verim. Bir az bazarlaşandan sonra ümumilikdə 270 manata razılaşıblar. Çünki adamlar əvvəla, qanunları bilmirlər, ikincisi, bu qanunlara əməl etmək onsuz da mümkün deyil. Reallıqda isə hətta 4 təkərin hamısını çıxarıb kənara atsanız da belə, həmin avtomobilin sahibi dəyişdirilə bilər. Bu halda DYP əməkdaşları göstərilən ünvana getməli, ban, mühərrik, şassi nömrələri və rəng tutuşdurmasını həyata keçirib yeni sahibin adına şəhadətnamə verməlidirlər. Amma vətəndaş avtomobili sürərək aparıb və lazımi tutuşdurmalar elə orada rahatca həyata keçirilə bilərdi. DYP rəsmisi isə qüvvədə olan texniki baxış talonuna məhəl qoymadan, avtomobilə kənardan baxıb diaqnoz qoyub və qanunsuz tələblər irəli sürüb. Üstəlik, texniki baxış üçün avadanlığın olmadığı bir yerdə texniki baxış talonunun verilməsi də anormal DYP reallıqlarından biridir.
Bütün bunlar problemlərin yüzdə biridir. Amma təəssüf ki, bir qəzet yazısı bundan artığına imkan vermir...
M.Tofiqoğlu
