Baş nazirin keçmiş müavini, Müstəqil Azərbaycan dövlətinin bərpa olunmasında və dövlət atributlarının qəbul olunmasında önəmli rolu olan istiqlalçı deputat, professor Firudin Cəlilov ilə Moderator.az-ın əməkdaşı Qarabağla bağlı söhbət edib.

Həmin müsahibəni təqdim edirik:

- Qarabağ I Pyotrun vaxtından üzübəri Azərbaycanın tarixi-siyasi həyatı, etnik demoqrafiyası baxımından həmişə gündəmdə olan strateji bir bölgədir. Rusiyanın bura yerləşdirdiyi ermənilər son yüz ildə bir neçə dəfə Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi üçün Azərbaycana diplomatik və hərbi savaşlar açmışlar. Bakıda 1988-1994-cü illər arası torpaq yox, hakimiyət davası gedirdi, beş ildə beş dövlət başçısı dəyişdi və hər dəyiş-düyüşdə kəndlər də düşmən əlinə keçirdi. Ön cəbhə ilə arxa cəbhə arasında əlaqə zəif idi, döyüşə gedənlər qəhrəmanlıqla vuruşurdu, ancaq çoxlu itkilərimiz oldu. Bugünki savaş isə Vətən müharibəsidir, dövlət və xalq ordu ilə bir yumruqdur, Qarabağ problemi bu il çözüləcək.

Adətən, belə problem yarananda onun həlli üç aşamadan keçir. Öncə hər iki tərəfin alimləri tarixi bəlgələri sıralayıb ortaya qoyur, biz bu mərhələni həmişə uduzmuşuq. İkinci aşamada isə diplomatlar tarixi-hüquqi biliklə ortaya çıxır, diaspora qurumları, səfirliklər yardım edir, 1988-də ana dilində danışa bilməyən bir-iki rusbaşlı diplomatımız vardı, bu imtahandan da keçə bilmədik, üçüncü aşamada məsələnin həlli əskərə tapşırılır, o illərdə rus ordusu arxasında duran erməni əskərinə qarşı nizami ordusu olmayan, ov tüfəngi də əlindən alınan bir xalq nə edə bilərdi? 

 Qarşı tərəfin qurduğu planı öyrənmədik, qondarma soyqırım tanıtımı ilə bir sıra dövlətləri öz tərəfinə çəkə bildilər. Son yüzildə onlarla terror təşkilatı yaradıblar, böyük hayastan mifi yaradıb, geniş miqyaslı təbliğat aparıblar. Biz isə o qədər sadəlövh xalqıq ki, Qarabağda əlində avtomat əskərimizə qarşı vuruşan erməni qadın hərbi geyimini örtmək üçün adyala bürünüb mağazada satıcı olduğunu deyir, biz də onu gətirib Bakıda gəzdiririk, «vallah bu yaxşı ermənidir» - deyirik, eynən Cəlil Məmmədquluzadənin yüz il öncə yazdığı «Kamança» hekayəsində olduğu kimi.

- Sülh danışığına o vaxt getmək olar ki, qarşı tərəf masada ağ bayraqla oturub, məğlub olduğunu etiraf etsin. İndiki durumda «sülh danışığı» barış deyil, haylara fürsət verməkdir. İranda sülh danışığından bir gün sonra Şuşanı, bir neçə gün sonra Laçını tutdular. Hay liderləri nəinki danışıq protokolunu, heç BMT-nin bəlli qərarlarını vecinə almır. Ayın 9-na qədər 40-a yaxın kənd və yüksəklik aldıq, haylar sülh danışığına gəldi, bir gün sonra Gəncəni bombaladı. Niyə gəlib səngərlərdə çürüyən meyitlərini aparmaq istəmirlər, çünki ölənlərin sayı bəlli olsa, İrəvan içindən patrlayacaq.

- Ali məktəblərdə ləğv olunmuş hərbi dərslərı bərpa etdim, hərbi kafedralar açıldı. O dövrdə Türkiyə başqa ölkələrdən hərbi məktəblərə tələbə qəbul etmirdi, çətin olsa da, Türkiyənin hərbi məktəblərində oxumaq üçün 165 yer ala bildim, dostlarım hərbi attaşe Xəlil paşa ilə general Bərşadlıdan xahiş etdim ki, kursantlardan seçib ora göndərsinlər. Bunu ilk dəfədir açıqlayıram.

Qarabağla ilgili Türkiyənin bizə mənəvi dəstəyi, savaşöncəsi birgə təlimlər çox önəmlidir. Nüvə silahı olan Pakistan da daima bizə dəstək verir, İsrail də həmçinin  Qarabağ savaşınaTürkiyə qoşulmasın deyə, Rusiya da üzdə «qarışmır», altdan isə qaçaq yolla silah göndərir. Bu gün bizim üçün çox önəmli, əlverişli şərait yaranıb, arxa cəbhə ön cəbhə ilə birlikdə çalışır. Damar cərrahı oğlum Tengiz savaş başlayan gündən gecə-gündüz cəbhədə yaralı əskərlərimizin yanındadır.

Şuşadakı musiqi texnikumu ilə Xankəndində olan institutun Azərbaycan bölməsi əsasında yaratmaq istədiyim ayrıca «Qarabağ universiteti» layihəsi hazırlanmışdı. Qarabağlı ziyalılarla birlikdə hazırladığımız bu layihəni reallaşdırmağa vaxtım çatmadı. Ancaq vəzifədə ikən Quba və Lənkəran filiallarını müstəqil universitetə çevirə bilmişdik.

-Bunlar ruhi xəstəliyi olan bir millətdir. Öz uydurduqları miflərlə yaşayırlar, məktəbə gedən 6-7 yaşında uşaqdan tutmuş, milli ideoloqları baş keşişə və bədən gözəlliyini satışa çıxaran Kardaşyana, Xocalıda törətdiyi vəhşiliyi ilə fəxr edən, lakin savaşdan qaçmasın deyə, öz əskərinin əl-ayağına qandal vuran zabitlərə qədər hamısı ruhi xəstədir. Qarabağ kimi bir «respublikanı» həm də Cavaxetiyada, Abxaziyada yaratmaq arzusu ilə xəritələr də çəkib yayırlar. Ancaq Qarabağda ölənlərin sayı bilinməsin deyə, gerçək durumu öz xalqından gizlətmək üçün savaşda ölənlərin meyitlərini də gəlib aparmırlar.

Bu günlərdə saytların birində gördüm, yaşlı bir erməni qadın deyir ki, niyə gedək, qan töküb bu torpaqları tutmuşuq. Onlarda artıq belə bir inam yaranıb ki, işğal etdikləri torpaqları geri almaq istəyən olsa, dünya dövlətləri hayları müdafiə edəcək. 

Torpağı müqqəddəs bilib, torpağa and içən bir xalqın torpaqları işğal olunub, 30 ildir utanc ovqatıyla yaşayan kişilər övladlarının üzünə, qadınlarının gözünə baxa bilmirdi. Tarix boyu hər xalqın ən böyük faciəsi torpağını itirməsidir. Bu itkiyə yurd-yuva həsrəti yüklənib, doğmaların məzarı düşmən tapdağındadır, qaçqınlığın ağrı-acısını yaşamaq çox ağırdır. Biz bunu son yüzildə dəfələrlə yaşadıq, son 30 ildə hələ də yaşayırıq. Bu gün hayların maymaq lideri bizim üçün bir fürsətdir, yaranmış durumdan istifadə etmək lazımdır.

- Paşinyan Azərbaycan liderinə yalvarmağa başladı: bir neçə həftəyə... - Politoloqdan ŞOK- Deyirəm, Paşinyanı da çox tıncıxdırıb pisikdirməyək, adam Qarabağa yolun açılması üçün əlindən gəldiyi qədər xidmət göstərdi. Bizi qaza gətirmək üçün «Qarabağ hayastandır, toçka» demədi? - Dedi. Şuşada arvadı ilə dans oynamadı? - Oynadı. Bütün dünya liderlərinə telefon açaraq yalvarmadı? -Yalvardı. İki barmaq arasından baş bar-maqla cavab almadı? - Aldı. Arxasında duran Urus dayısını küsdürmədi? - küsdürdü.

Daha nə istəyirsən, adamın bircə ümidi şamanlara yalvarıb köməyə çağırmağa qalıb ya da bacısı gözəlçə Kardaşyanın bəlli satışından yardım bəkləyir. Ordumuzun təpəri qarşısında tıncıxan Nikolu boş verin, onsuz da tıncıxıb təntimiş bu dığanın şahlığı Qarabağı tam qaytaracağımız gündən o yana keçməyəcək.

- Bir əsrdən çoxdur ki, xalqın «bir qarış torpaq aldım» deyən rəhbəri olmayıb. Bugün gürurla deyə bilərik ki, artıq verdiyimiz torpaqlar geri alınır, əsgərdən tutmuş Ali Baş Komutana qədər ordumuz tarix yazır, ilk dəfədir ki, torpaqlar verilmir, alınır!  Alqış o komutana ki, «iti qovan kimi düşməni qovaraq» torpaq alan dövlət başçısı kimi adı tarixə düşür, alqış o orduya ki, əsgəriylə, generalıyla səngərdə qəhrəmancasına döyüşür! Alqış o xalqa ki, etnik kimliyindən, dilindən, dinindən, siyasi baxışından asılı olmayaraq, birləşib dövlətin arxasında durur, ordunun başladığı Vətən müharibəsinə dəsdək verir!