“Türkiyə hərbçilərinin prosesdə iştirakı onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycanın maraqlarının əleyhinə hər hansı addımın atılmasının qarşısı alınacaq”
Sentyabrın
27-də başlayan və 44 gün davam edən Vətən Müharibəsi Azərbaycan ordusunun böyük
zəfəri ilə yekunlaşıb.
Moderator.az
olaraq Milli Məclisin Regional məsələlər komitəsinin sədri, YAP İdarə Heyətinin
üzvü millət vəkili Siyavuş Novruzovla söhbətimizdə Ermənistanın kapitulyasiyası
ilə bağlı məlum bəyanatı müzakirə etdik.
“Rəşadətli Azərbaycan Ordusu
işğalçıları əzəli torpaqlarımızdan qovdu”
-Siyavuş müəllim, ordumuz 44
günlük Vətən Müharibəsi sonucunda işğalçı Ermənistanı məğlub etdi və düşmən
kapitulyasiyaya bərabər bəyanatı imzalamağa, digər rayonları döyüşsüz təslim etməyə
məcbur oldu. Sizcə bu zəfəri Azərbaycan ordusunun yenilməzliyi ilə yanaşı, həm
də tarixi ədalətin bərpası kimi xarakterizə etmək mümkündürmü?
-Təbii
ki, bu, Azərbaycanın tarixi qələbəsi, parlaq zəfəridir. Prezident, Silahlı
Qüvvələrin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə şanlı ordumuzun
zəfər yürüşü Azərbaycanın tarixi qələbəsini təmin etdi. Haqlı olaraq xalqımız
30 ilə yaxındır ki, işğal altında olan torpaqlarımızın azad olunmasını, tarixi
ədalətin və ölkəmizin ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsini qürurla, sevinclə
qeyd edir.
Azərbaycan
Ordusu peşəkar, hazırlıqlı, ən müasir və çevik hərbi texnika ilə təchiz
olunmuş, istənilən hərbi tapşırığı uğurla həyata keçirə biləcək qələbə əzmli silahlı
qüvvələr kimi işğalçıları tarixi torpaqlarımızdan qovdu. Bir sözlə, Ali Baş Komandanımızın
qətiyyəti, ordumuzun rəşadəti,
xalq-iqtidar birliyi Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin milli maraqlarımıza uyğun
həllini təmin etdi. 44 gün davam edən hərbi əməliyyatlar çərçivəsində Azərbaycan
Ordusu Ermənistanın 30 il ərzində qurduğu silahlı qüvvələrini darmadağın etdi.
Beləliklə, düşmənin texnikası tam məhv edildi, canlı qüvvəsinə ciddi zərbə
vuruldu. Ermənistan ordusu artıq vahid komandanlığı olmayan, müqavimət
qabiliyyətini itirmiş, başıpozuq dəstələrdən ibarətdir.
Noyabrın
10-da Azərbaycan Respublikasının Prezidenti,
Ermənistan Respublikasının baş naziri və Rusiya Federasiyasının
Prezidentinin bəyanatı Vətən müharibəsində Azərbaycanın tam qələbəsini
rəsmiləşdirdi. Bu bəyanat, eyni zamanda, Ermənistan kapitulyasiya aktıdır. Yəni
ordumuzun qarşısında ağır məğlubiyyətə uğrayan ermənilər qeyd-şərtsiz təslim
oldu. Artıq proseslərdə şərt qoyan, diktə edən tərəf Azərbaycandır.
“Həm Rusiya, həm də Türkiyə
tərəflərin öz öhdəliyinin icrasının monitorinqini həyata keçirəcək”
-Razılaşmaya görə, münaqişə
tərəflərinin öhdəliklərinin yerinə yetirilməsinə Rusiya ilə yanaşı, həm də
Türkiyə tərəfi nəzarət edəcək. Türkiyənin bu prosesdə iştirakı ölkəmizin
maraqlarının etibarlı şəkildə qorunacağına zəmanət verirmi?
-Mühüm
məsələlərdən biri budur ki, həm Rusiya, həm də Türkiyə tərəflərin öz
öhdəliyinin icrasının monitorinqini həyata keçirəcək. Yəni hər hansı bir tərəf
öz öhdəliyini yerinə yetirməsə, Rusiya kimi, Türkiyənin də müdaxilə etmək
imkanı olacaq. Bu isə faktiki olaraq illər sonra yeni Rusiya-Türkiyə formatının
formalaşdırılmasıdır.
Münaqişə
tərəflərinin razılaşmalara əməl etməsinə nəzarətin səmərəliliyinin artırılması
məqsədilə atəşkəsə nəzarət üzrə sülhməramlı mərkəzin yaradılması böyük
əhəmiyyətə malikdir. Mərkəzdə təmsil olunan Türkiyə hərbçilərinin prosesdə
iştirakı onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycanın maraqlarının əleyhinə hər hansı
addımın atılmasının qarşısı alınacaqdır.
“Bəyanat bu günə kimi müzakirə
olunan heç bir sənədlə müqayisə edilə bilməz”
-Bəyanatla bağlı daha hansı
məqamları xüsusi əhəmiyyətə malik nüanslar hesab edirsiniz?
-Əlbəttə,
bəyanat bu günə kimi müzakirə olunan heç bir sənədlə müqayisə oluna bilməz. Vaxtilə
ATƏT-in Minsk qrupunun təqdim etdiyi Madrid prinsipləri var idi. Orada
deyilirdi ki, Dağlıq Qarabağa aidiyyatı olmayan 7 rayonun 5-ni qaytarırlar, 2
rayonu isə 5 il ərzində qaytarılır, Laçın koridorunun statusu müzakirə edilir.
Dağlıq Qarabağa isə Azərbaycan icması köçəndən sonra referendum keçiriləcək və
Dağlıq Qarabağın statusu müzakirə ediləcək. Naxçıvana koridordan isə söhbət
belə getmirdi. Hətta bizim üçün belə ağır şərtlərə ermənilər razı olmurdu. Bu
gün isə ətraf 7 rayonun məsələsi aydındır. Yəni Dağlıq Qarabağa aidiyyatı
olmayan 4 rayon (Cəbrayıl, Füzuli, Qubadlı, Zəngilan) işğaldan azad edilib, 3 rayon isə (Kəlbəcər, Ağdam, Laçın) 20 gün
ərzində geri qaytarılır. Dağlıq Qarabağa aid olan 5 rayondan 1-i olan Şuşa
işğaldan azad edilib. Xankəndi, Xocavənd, Xocalı, Ağdərə ərazilərini Ermənistan
ordusu tərk edəcək. Bu rayonlarda heç bir xüsusi status olmayacaq.
Başqa
bir məsələ bəyanatda “təmas xətti” anlayışının izahı ilə bağlıdır. Şübhəsiz ki,
burada söhbət Azərbaycan əraziləri daxilində Azərbaycan və Ermənistanın
ordusunun təmas xəttindən getmir. Çünki Ermənistan ordusu Azərbaycan bütün
ərazisini tərk edəcək. Təmas xətti deyərkən burada söhbət birgə yaşayarkən
təhlükəsizliyin maksimum təmin olunması üçün insanlar arasında təmasdan gedir.
Daha
bir əhəmiyyətli məqam bəyanatda “Artsax” anlayışının olmamasıdır. Yəni qondarma,
separatçı, cinayətkar “Artsax” artıq yoxdur. Dağlıq Qarabağ erməniləri üçün heç
bir status müzakirə mövzusu deyil. Bu, o deməkdir ki, Dağlıq Qarabağ üçün
xüsusi muxtariyyat nəzərdə tutulmayıb. Yəni Xankəndinin statusu da Biləsuvar və
ya Şirvandan fərqlənməyəcək.
“Qarabağ regionu ilə bağlı heç
bir statusdan söhbət gedə bilməz”
-Önəmli məqamlardan biri də
Qarabağla bağlı hər hansı statusun mövcud olmaması vurğulanır...
-Bəli.
Bəyanatda göstərilir ki, Azərbaycan qoşunları haradadırsa, orada da dayanır.
Hazırda qoşunlarımız Xankəndi, Xocavənd, o cümlədən Xocalı və Ağdərəyə nəzarət
edirlər. Bəyanata əsasən onların öz yerində qalıb bu nəzarəti davam etməsinə
əngəl yoxdur. Ermənistan qoşunları isə oraları tərk edir. İlk növbədə, həmin
ərazilərdən didərgin salınmış azərbaycanlıllar öz yurdlarına qayıdacaq. Bu
prosesdə BMT-nin Qaçınlar üzrə Ali Komissarlığı iştirak edəcəkdir.
Reallıq
ondan ibarətdir ki, bu şəhərlərdə ermənilər də yaşayıblar. Xüsusilə də
Xankəndidə erməni əhalisi çoxluq təşkil edib və beynəlxalq hüququn və
konstitusiyamızın tələblərinə uyğun olaraq biz onları oradan qova bilmərik və
onların Azərbaycan qanunlarının verdiyi bütün imkanlardan faydalanmasına şərait
yaratmalıyıq. Ümumilikdə, Qarabağ regionu ilə bağlı heç bir statusdan söhbət
gedə bilməz. Orada olan yerli ermənilər pasport qaydasında həmin ərazilərdə
yaşaya biləcəklər. Bölgənin abadlaşdırılması və yenidən qurulması təmin
olunacaq. Ancaq Azərbaycan vətəndaşı olan ermənilər bu ərazilərdə yaşaya bilər.
Digər məqsədlər üçün Qarabağda hansısa bir qrupların yaşaması qeyri-mümkündür.
“Rus sülhməramlıları Rusiya
ordusu və ya hərbi bazası deyil”
-Siyavuş müəllim, bölgəyə rus
sülhməramlıların gəlişini regionda rus hərbi bazasının yerləşdirilməsi kimi
qiymətləndirənlərə də rast gəlinir. Bu cür yanaşma üçün hansısa əsas varmı?
-Müzakirə
olunan əsas məsələlərdən biri rus sülhməramlılarının statusu və funksiyasıdır.
Təbii ki, bu qüvvələr Rusiya ordusu və ya Rusiya hərbi bazası anlamına gəlmir. Bunların
məqsəd və funksiyaları tamamilə fərqlidir. Rusiya daha çox patrul funksiyası
yerinə yetirəcək. Sülhməramlılar ancaq nəzərdə tutulan təhlükəsizlik koridoruna
nəzarət edəcək. Laçın koridorunun isə heç bir xüsusi statusu olmayacaq. Bu
koridor Azərbaycan ərazisidir. Sadəcə, ermənilərin Dağlıq Qarabağdan
Ermənistana və əksinə təhlükəsiz gediş-gəlişi təmin ediləcək.
“Naxçıvanın blokadadan azad
olunması böyük əhəmiyyətə malikdir”
-Bəyanatda Azərbaycanla
Naxçıvan arasında quru əlaqələrinin bərpası da öz əksini tapıb. Sizcə bu amil Naxçıvanın
çoxillik blokadadan azad edilməsi kimi dəyərləndirilə bilərmi?
-Bəyanatın
mətninə nəzər saldıqda Türkiyə ilə Azərbaycanı, eyni zamanda, Türkiyə ilə
Rusiyanı birləşdirən ən qısa quru yolu olacaq Naxçıvanla gediş-gəliş
koridorumuzun olması xüsusilə diqqəti cəlb edir. Təbii ki, bu regional, həm də
qlobal əhəmiyyətli uğurdur. Bu yoldan bütün region faydalanacaq, çünki Çindən
Avropaya qədər kommunikasiya yolu formalaşdırılacaq və bu, böyük iqtisadi
perspektiv vəd edir. Türkiyədən Orta
Asiyaya gedən yüklər də daha qısa vaxtda ünvanına çatmış olacaq ki, bu da
regionda əməkdaşlığın dairəsinin genişlənməsinə təkan verəcək. Beləliklə,
Naxçıvanın blokadadan azad olunması çox böyük önəm daşıyır.
Bütün
bu faktlar və həqiqətlər imzalanmış bəyanatın Azərbaycanın tarixi qələbəsi
olduğunu birmənalı şəkildə təsdiqləyir.
Seymur ƏLİYEV