Zaman-zaman Azərbaycan şairləri, ozan aşıqlar, ədəbi mühitin digər nümayəndələri Vətənimizin bütövlüyü, itirilmiş torpaqlarımız, o taylı-bu taylı həsrətimiz, Araz nisgili kmi mövzularda minlərlə ədəbi nümunələr yaratmışlar. Bu ədəbi nümunələr Azərbaycan millətinin qan yaddaşının qorunub saxlanılmasında, vətən həsrəti, bütövlük hisslərinin nəsildən-nəsilə ötürülməsində əvəzolunmaz rol oynamışdır. Vətən həsrətini, yurd birliyini nəzmə çəkən, Bakılı, Dərbəndli, Təbrizli, İrəvanlı Azərbaycanımızı arzularında yaşadaraq qələmi ilə nəzmə çəkən ədəbi mühitin nümayəndələrindən biri də Vüqar Xəyalidir. Vüqar Xəyalinin Azərbaycanın bütövlüyü, dahi şəxsiyyətlərimiz, torpaq həsrəti və digər bu məzmunlu şeirləri xalqımızın milli-mənəvi düşüncəsinin qorunub gələcək nəsillərə ötürülməsində önəmli rola malikdir. Onun “Qoşa zirvə - Savalanım, Şahdağım” kitabı Azərbaycanın bütövlüyünün mənəvi rəmzi hesab oluna bilər.
Vüqar Xəyali öz düşüncələrini, duyğu və yaşantılarını, mənəvi dünyasını oxucusuna səmimiyyətlə və çəkinmədən təqdim edir. İkiyə bölünmüş vətənimizə, Bütöv Azərbaycana çox şeirlər yazılıb. Amma Vüqar Xəyalinin yazdığı şeir oxucuda yaratdığı psixoloji ovqatına görə seçilir:
Oğlun, qızın qalıb səndən uzaqda,
Gözlər intizarda, qəlblər soraqda,
Ola bilməyirlər, sənə qonaq da,
Olublar uzaqda, aralı, Vətən!
Ürəyi yaralı, yaralı Vətən!
Xoyda hələ qalıb yaranın izi,
Hələ mən demirəm, qəlbim Təbrizi,
Gör kimlər salıbdır, bu hala bizi,
Kimə ünvanlayım, sualı, Vətən!
Ürəyi yaralı, yaralı Vətən!
Bəsrə heç vaxt sənsiz, olunmur qəbul,
Fizulinin ruhu Kərkükdə, oğul,
Səsimi eşitmir, çağırsam Mosul,
Hələ mən demirəm şimalı, Vətən!
Ürəyi yaralı, yaralı Vətən!
Dərbənd getdi əldən, bil zaman-zaman,
Bəs hanı Borçalı, hanı İrəvan?
Yaman parçalandın, yaman, sən yaman,
Hər yandan olmusan, qapalı, Vətən!
Ürəyi yaralı, yaralı Vətən!
Əlçatmaz olubdur, demə Zəngəzur,
Qarabağ fəxrimdir, o qəlbimdə nur,
Daha bəsdir dözdün, qalx ayağa dur!
Qopart o ləkəni, o xalı Vətən!
Ürəyi yaralı, yaralı Vətən!
Qəlbi Savalanla döyünən şair Vətənin ayrı düşmüş övladlarının, dağlarının, çaylarının, ikiyə bölünmüş xəritəsinin acı aqibətini iki zirvənin - Savalanın və Şahdağın simasında böyük həsrət və yanğıyla təqdim edir:
Qoymusan qəlbimdə sağalmayan iz,
Olmusan övladdan sən mənə əziz,
Bu tayında Bakı, o tayda Təbriz,
Biri göz qarası, o biri ağım.
Qoşa zirvəm, Savalanım, Şahdağım.
Vüqar Xəyali Azərbaycana olan sevgisini qəlbində mənəvi simvol olaraq yaradığı Təbriz gözəli formasında əks etdirir:
Araz ayırdı bizi, o tay, bu tay yaratdı.
Uzandı əllərimiz, əlim əlinə çatdı.
Bizim ilk görüşümüz, bizdə sevgi oyatdı.
Gedişin gözlərimə, saldı yaman qaranlıq.
Sən, ey Təbriz gözəli, yuxuma gir bir anlıq.
Xəyali, bu yaşında, kimə saldın meylini,
Düşünürsən sevgidə, tapmısan öz Leylini.
Birləşdir öz eşqinlə, Azərbaycan elini,
Qərarını tez ver ki, qurtarsın nigaranlıq.
Sən, ey Təbriz gözəli, yuxuma gir bir anlıq.
Vüqar Xəyalinin ürək ağrısı və qəmgin notlarla yazdığı “Urmiya gölü” şeiri, Azərbaycanımızın qədim dövlətçilik beşiyi olan Urmiya gölü və çevrəsinin bu günkü acınacaqlı durumu, suyu qurumuş Urmiyanın sanki hayqıraraq azadlıq istəyi milli dövlətçilimizin bütövləşməsinə bir çağırışdır:
Başlayıb solmağa qəlbimin gülü,
Quruyur, susursan Urmiya gölü,
İmdada çatmasan olacaq ölü,
Sənin əvəzinə yad fərman verir.
Quruyur Urmiya axı can verir.
Quruyan su millətimin qanıdır,
Almaq istədiyin insan canıdır,
O, ölkəmin tarixi ünvanıdır,
Xalq yeni sınaqla imtahan verir.
Quruyur Urmiya axı can verir.
Şairin şəhidlərimiz haqqında, onların vətən uğrunda canlarını fəda etməsini əks etdirən onlarla şeirləri vardır. Vüqar Xəyalinin milli qəhrəman Mübariz İbrahimovun şücaətindən bəhs edən şeirləri bu silsilənin məntiqi davamı kimi görünür və çox təsirlidir:
Sevin! qəmgin olma sən, mənə matəm saxlama,
Mübariz tək oğlun çox, ürəyini dağlama,
Qara örpək bağlayıb gecə-gündüz ağlama,
Görünməsin heç zaman göz yaşı yanağında,
Şəhid olmazdım, ana, ölsəydim qucağında.
Vüqar Xəyalinin Azərbaycanın birlik, bütövlük rəmzi olan Xudafərin kğrpüsü haqqında yazdığı şeirlər o taylı bu taylı soydaşlarımızın arzusunun, istəklərinin bariz ifadə formasıdır:
Araz ayırdı bizi, şimal, cənub yarandı,
Arazdan axan sular, göz yaşı həm də qandı.
Demək Azərbaycanım, o al-qana boyandı.
Yoxdu bu dərdlərimin, nə sayı, nə ölçüsü.
Başında çox bəla var, Xudafərin körpüsü.
Çıxdığım uca zirvə, Savalan, Şah dağıdır,
Seyr etdikcə həsrətim, ürəyimi dağıdır.
Qəmli-qəmli hıçqıran, qəlbimin fəryadıdır,
Hələ bu dərdlərimin, kiçik bir görüntüsü .
Başında çox bəla var, Xudafərin körpüsü.
Şairin yaradıcılığında yer alan mövzular içərisində qardaş Türkiyə, Anadolu türklərinə sevgi hissləri də yer almaqdadır:
Küləklər şəhəridir mənim Bakım baxanda,
İstanbulum gözəldir ay-ulduzlar axanda,
Yenə boylan bir də bax, günəş üzə çıxanda,
Necə gözəl olurmuş qardaşların səhəri,
Oğuz soylu qardaşlar, Türkiyə və Azəri.
Həmişə yüksəklərdən gəlmişdi türkün səsi,
Geniş meydan olmuşdur dostlarına sinəsi,
Hansı gözəllikdədir Türkiyə Mərmərəsi,
Ona bir sirdaş kimi Azəbaycan Xəzəri,
Oğuz soylu qardaşlar, Türkiyə və Azəri.
Azərbaycanın Müzəffər Ordusunun müqəddəs Qarabağda şanlı qələbəsi, Can Azərbaycanımızın nisgillərinə, yaralarına su səpdi, məlhəm oldu. Bu son deyil, böyük bir başlanğıcın müjdəsidir. Artıq Azərbaycan ədəbi mühitin nümayəndələri həsrətdən, yanğıdan, üzüntüdən deyil, qəhrəmanlıq sədalarına köklənmiş zəfər motivli ədəbi nümunələr yaradacaqdır. Ruhunuza və qələminizə qüvvət...
Mübariz Ağalarlı
Tarix üzrə fəlsəfi doktoru, dosent
