Akademik Nizami Süleymanov Moderator.az
saytına çox geniş və maraqlı müsahibə verib, onu təqdim edirik:
-Həmkarınız Ramiz Qurbanovun ADNA-dan
getməsindən xəbər tutdunuzmu?
-Həmkarım, AMEA-nın müxbi üzvü Ramiz
Qurbanovla əlaqə saxladım, məsələnin mahiyyətini öyrəndim. O səksən yaşının
içində olan hörmətli alimimizdir və ADNA-da kafedra müdiri işləyirmiş. Ramiz
müəllim bu il Həcc ziyarətinə getmək üçün öncədən hazırlıq görüb, getmək üçün
pul da köçürüb. Mənə dedi ki, 22 gün qabaq ərizə verdim ki, öz hesabıma
məzuniyyət verilsin. Rektor da ərizənin üstünü prorektora yazdı. Prorektor da
dedi ki, rektorla məsləhətləşib cavab verərik. Uzun müddət gözləsəm də heç bir
cavab olmadı. Deyir getməyə 5 gün qalmış təkrar bir də müraciət elədim. Gördüm
ki, alınmır, ona görə də könüllü şəkildə kafedra müdirliyindən çıxmağım
haqqında ərizə yazdım və təmin etdilər. Təbii ki, bu addımı atmaq Ramiz
müəllimin öz hüququ olduğu kimi işdən də kimisə çıxarıb çıxarmamaq rektorun
hüququdur. Hər ikisinə də bir alim kimi hörmətim var. Amma məsələnin
mahiyyətinə gəldikdə digər tərəfdən biz bir şeyi bilməliyik ki, mərhum
prezidentimiz Heydər Əliyev hələ hakimiyyətinin ilk illərində Səudiyyə
Ərəbistanına səfəri zamanı müqəddəs yerlərin hamısını ziyarət etmişdi, bütün
rituallara da bir müsəlman kimi əməl etmişdi. Dövlət xadimlərimizdən də Məkkədə
ziyarətdə olanlar olub. Mən araşdırdım, ali məktəb rektorlarımız içərisində də
Ümrə ziyarətində olanlar çox olub. Yəni imkan düşən kimi- Səudiyyə
Ərəbistanında elmi konfranslarda, digər başqa dövlət tədbirlərinə dəvət
olunanda onlar imkan tapıb Ümrə ziyarətini həyata keçiriblər. Yəni
savadımızdan, təhsilimizdən asılı olmayaraq bir müsəlman kimi hər birimizin o
cür müqəddəs yerləri ziyarət etmək arzusudur. Mənim də belə arzum var və qismət
olan kimi onu reallaşdıracam. Qoy oxucular gülüşlə qarşılamasın, mənim də
yuxuma girib və özümü Ümrə ziyarətində görmüşəm. Ramiz müəllim də deyir ki, bir
il qabaq yuxumda gördüm ki, Həcc ziyarətindəyəm. Deyir fikirləşdim ki, yəqin
ömrümün sonu yaxınlaşdığından Allah mənə həmin ziyarəti məsləhət görüb. Ona
görə də sonsuz bir arzum idi ki, bunu da yerinə yetirdim.
-Sizcə Allahın qanunu daha kəsərlidir,
yoxsa cəmiyyətin?
-(gülərək) O suala cavab vermək ona
görə bir qədər çətindir ki, bu heç müqayisəyə gələn deyil. Burda o qədər böyük
məsafə var ki, onu sözlə ifadə etmək çətindir. Təbii ki, Allahın qanunları
cəmiyyətin qanunlarından qat-qat güclü və kəsərlidir. Dünya üzrə elmin korifeyi
sayılan və 21-ci əsrin Eynşteyni hesab olunan Lütfüzadənin bir sözü var. O
deyir ki, elmi daha dərindən, fundamental şəkildə bilmək istəyirsinizsə,
Allahın yaratdığı təbiətə müraciət edin. Onda elmin incəliklərini daha
asanlıqla aça bilər, elmlə bəşəriyyətə daha çox fayda verə, daha böyük kəşflər
edə bilərsiniz. Axı biz alimlər kimik ki, Allahın qarşısında? Allahın
yaratdığı elm bir okeandırsa biz alimlər onun hətta bir damlası deyilik. Mən
hətta bəzi rektorlarla bununla bağlı söhbət elədim, tanıdığım rektorların demək
olar ki, hamısı bildiyimə görə nəinki Həcc ziyarətinə gedənlərə mane olublar,
hətta gedənlərə bacardıqları qədər kömək ediblər.
-Siyavuş Qarayev istisna olmaqla...
-Onu deyə bilmərəm. Çünki dəqiq
məlumatım yoxdur ki, o kömək edir, ya yox. Mənim bütün alimlərə hörmətim var.
Əgər biri alimdirsə ona hörmət qoymaq lazımdır. Peyğəmbər Salavatullahın hətta
belə bir fikri vardı ki, alimin üzünə baxmaq belə savabdır. Yaxud bir saat elm
öyrənmək 60 il ibadətdən üstündür. O deyirdi ki, elm Çİndə də olarsa onun
arxasınca gedin. Və yaxud qiyamət günü şəhidin qanıyla alimin mürəkkəbi bir
tərəziyə qoyular, alimin mürəkkəbi şəhidin qanından ağır gələr və sair.
-Ramiz müəllim ona çoxsaylı təkliflərin
gəldiyini də dedi. Siz onu dəvət etmədiniz ki?
-Ramiz müəllim artıq təklifləri
dəyərləndirib və elmi tədqiqat institutunda işləyir. Bu institut ADNA-nın
binasında yerləşsə də birbaşa Təhsil Nazirliyinə tabedir. Əvvəllər Ramiz
müəllim orda yarımşatat işləyirdi, indi isə tam ştatla işləyir. O mənə də dedi
ki, bir çox institutlardan iş təklifi alıb. Bir çox rektorlar ona kafedra
müdiri, professor işləməyi təklif ediblər. Deməyim odur ki, Ramiz müəllimə çox
böyük mənəvi dəstək var. Siyavuş müəllim də alim həmkarımızdır, bu fikirlərimlə
onu qətiyyən aşağılamaq niyyətində deyiləm. Qərar vermək rektorun işidir
və o öz səlahiyyətindən istifadə edib. Amma mən çox istərdim ki, Heydər Əliyevi
bütün dövlət orqanlarının rəhbərləri özlərinə nümunə götürsünlər. Mən dəqiq
bilirəm ki, bu gün Respublika Prokurorluğunda da, Ədliyyə Nazirliyində də
Prezident Administrasiyasında da Həccə, Məşhədə, Kərbəlaya gedən insanlar var.
Hətta AMEA-da elə akademiklərimiz, müxbir üzvlərimiz var ki, Həccə də gediblər,
Məşhədə də, Kərbəlaya da. Azərbaycanda pirlərə də gedirlər. Yəni insan Allahını
unutmamalıdır. Allahını başının üstündə göməlidir. Allahı başının üstündə görən
insan heç vaxt vicdanını da itirməz, namusunu, qeyrətini də itirməz, vətənini
də unutmaz, hər şeydə də ədalətli olar. Yalnız Allahını unudan insanlar
ədalətsiz olurlar.
-Bu sualı Ramiz müəllimə də vermişdim,
ancaq cavab verməkdə çətinlik çəkdiyini deyib boyun qaçırmışdı. Azərbaycan
elmini ateizm məngənəsindən necə xilas etməyi təklif edirsiniz?
-Əksinə, mən hesab edirəm ki, dərin
elmə sahib olmaq istəyən alim əgər onun mənəviyyatı və şəxsiyyəti varsa, həqiqi
alimdirsə, İslam dinini dərindən öyrənməlidir. Çünki elmə bəzi mollalar xurafat
donu geydiriblər, ona görə də vaxtilə insanları cəhalətə aparıblar. Əslində
dinlə alimlər məşğul olmalıdır. Təməl elm sahəsində məşğöul olan alimlərimiz, hətta
rus qadını Proxorova islam dininə nə qədər yüksək dəyər verir. Səhv etmirəsmsə
Lev Tolstoy da deyib ki, dünyaya yenidən gəlmiş olsaydım, tərəddüd
etmədən islam dinini seçərdim. Təbii ki, bütün dinlərə hörmətlə yanaşırıq və
“Qurani Kərim”də də başqa səmavi dinlər və peyğmbərlər hörmətlə anılır. Amma
elm kitabı olaraq “Qurani-Kərim” qədər güclü ikinci bir səmavi kitab yoxdur.
-Alim həmkarınız Rafiq Əliyevdən
eşitmişəm ki, vaxtilə dünya şöhrətli fizik Nİls Bor sovetlərin kəsakəs
vaxtı Moskvaya gələndə bir maraqlı etirafda bulunub ki, SSRİ-də elm çox
inkişaf edib, ancaq bu elmin Allahı çatmır, yəni allahsızlıq hökm sürür...
-Mən sovet dövründə ali məktəbi
Azərbaycanda bitirdim, amma o dövrdə SSRİ-nin ən güclü, bir nömrəli ali texniki
məktəbi Bauman adına Ali Texniki Məktəb idi. İndi həmin təhsil ocağı
Moskva Dövlət Texniki Universiteti adlanır, həmin universitetin tərkibində hələ
12 elmi-tədqiqat institutu var idi. Sergey Korolyov da orda yetişmişdi və adı
yadımdan çıxsa da deyim ki, kosmonavtların biri orda rektor da oldu. Yəni mən
elə bir ali məktəbdə təhsil aldım. Allah mənə elə bir xoşbəxtlik qismət elədi
ki, dünya şöhrətli alimlərin yanında yetişə bildim. Onların hər birinin dilində
isə “Boq” sözünü hər gün eşidirdim, Yəni o qədər basqı olmasına baxmayaraq mən
orda ateist alim görmədim. Bəlkə də bu fikrim mübahisə yaradacaq, ancaq
sovet dönəmində insanlar arasında dinə olan inam indikindən çox idi. İndi o
qədər fırıldaqçı dindar əmələ gəlib ki. Bu yaxınlarda Lənkəranda bir məhkəmə
olub. Rayonun Osaküçə kənd sakini Kazımov Mirzəşah Kazım oğlu oturub bala-bala
pul qazanırmış. Bu adam özünü seyid övladı kimi qələmə verib guya qurd ağzı
bağlayırmış. İnsanların mal-qarası çöldə qalanda gəlib deyirmişlər ki, qurd
ağzı bağla, bu da canavarın ağzın bağlayıb öz ağzın açırmış. O işin üstü açıldı
və həmin adamı həbs elədilər. Məhkəmədə deyib ki, bunlar necə insandırlar, əgər
canavar o heyvanları yesəydi polis həmin canavarı tutub mənim kimi “reşotka”
arxasında oturda bilərdimi? Canavar yeməyib, mən yemişəm, mən də seyid,
peyğəmbər övladıyam. Mənim yediyim nəzir-niyazdı, məni niyə tutursunuz?
İnsanların heyvanlarını canavar yesə yaxşıdı, yoxsa seyid övladı? Bilirsinizmi,
dediyim odur ki, din adıyla dünənin lotu-potusu, narkomanı və ya alkaşı,
evyıxanı, mərdiməzarı, donosyazanı bu gün dini don geyinən insanlar da az
deyil. Mən də hər zaman onları ələ salmışam, xalqı da həmişə ayıltmağa
çalışmışam ki, həqiqi möminlə fırıldaqçı mömin arasında fərq qoysunlar. Mirzə
Ələkbər də deyirdi ki, vallah, mən də müsləlmanam, a şirvanlılar, amma mən
sizlərə bənzəməm. Görürsünüz o şerlərində də fırıldaqçıları kəskin tənqid edir-
Molla Nüma, həm də qumarbaz kişi.Yaxud şəhvət quluyuz, nəfsdən imdad alırız
biz, dindarlarız gündə bir avrad alırız biz. Cəlil Məmmədquluzadə də məhşur
“Ölülər” əsərini yazdı və fırıldaqçı din xadimlərini rüsvay elədi. Bir sözlə,
bütün zamanlarda sanballı ədiblərimiz dindən öz şəxsi məqsədləri üçün istifadə
edənləri qamçılayıblar. Qeyri-təvazökarlıq çıxmasın, mən də 69 yaşlı bir elm
adamı kimi istərdim ki, bütün alimlərimiz həm məşğul olduqları elm sahəsini
dərindən öyrənsinlər, həm də hər bir sahədə Allahın yaratdığı təbiətin
qanunlarına istinad etsinlər.
-Allah arzusunda ovduğunuzu Həcc
ziyarətinizi də Sizə nəsib eləsin. Yəqin siz də Ramiz müəllim kimi səksəni
haqlayandan sonra Həcc ziyarətinə getməyi düşünürsünüz?
-Yox, o vaxta qədər gözləməyəcəm.
Allahın qismətini gözləyirəm. Fikrim var ki, yaxın bir-iki ilin
içərisində hökmən ziyarətə getməliyəm. Həcc ziyarəti də olmasa Ümrə ziyarətinə
hökmən gedəcəm. Bunu nəyə görə deyirəm? İşlədiyim elmi-tədqiqata işlərində çox
vaxt müxtəlif kimyəvi maddələrdən istifadə edirik. Bəzilərinin tərkibində spirt
olur, əlimiz- ayağımız dəyir. İçkini də çoxdan atmışam və içki də içmirəm. Amma
bəzən laboratoriyada spirtli maddələrdən çox istifadə olunur. Ona görə də
demirəm ki, bir müsəlman kimi bütün rituallara əməl edirəm, amma hər gün
səhərlərimi də Allah Kəlamı ilə açıram, yatanda da kəlmeyi-şəhadətimi çevirib
yatıram.
-Bu gün Aşura günüdür, məscidlərə
gedirsinizmi belə matəm günlərində?
-Mən həmişə Aşura günü məscidlərə
gedirəm və Kərbəla şəhidlərimizə yas tuturam. Bir dostumla hər dəfə yaşadığım
yerə yaxın olan Bibiheybət məscidinə gedirik.
-Ümumiyyətlə ziyarətgahlara
gedirsinizmi?
-Gənc yaşlarımdan Mirmövsüm ağa pirinə
getmişəm həmişə. Hacı Nizam təmir etdirməmişdən qabaq ziyarətə gedəndə
orada dilənçilərin nəzir yığması və Mirmövsüm ağanın bir qəbirindən başqa heç
nə yox idi. Çox narahatlıq keçirirdik ki, axı bu cür müqəddəs bir insanın
qəbiri bu şəkildə baxımsız olmamalıdır. Hacı Nizam və oranı təmir etdirib
ləyaqətli şəkildə qoruyan hər kəs sağ olsun, bu gün inanclı insanlarımız böyük
coşqu ilə gedib həmin piri ziyarət edirlər. Doğrudur, bəzən deyirlər ki,
pirlərə getmək düzgün deyil. Mən bu fikirlərlə razı deyiləm. Çünki ora ziyarətə
gedən hər insan əlini qaldırıb Allaha dua edir.Digər tərəfdən, mən alim kimi
sizə bir söz də deyim. Məsələn, yaponlar adi suyu götürüb ona xoş sözlər deyib
sonra onu dondurub elektron mikroskopla analiz ediblər, onun struktur
quruluşuna baxıblar. O xoş sözlərin təsirindən o kristalların strukturunun o
qədər nizamla düzülüşünü müəyyən edirblər ki. Suya acıqlı sözlər deyərək
dondurub baxanda da orda atomların xaotik düzülüşünü görürlər. Mən də hesab
ediəm ki, hər kəs xoş məramla, xoş niyyətlə, əlini Allaha uzadaraq dualar
edirsə, o məkanlara müsbət aura ilə girib-çıxırlarsa həmin pirin
daşları-divarları da hətta xoş aura ilə zənginləşir. Həqiqətən də mən
özüm müşahidə etmişəm ki, hər dəfə pirə gedib çıxanda orda izaholunmaz bir
yüngüllük də hiss edirəm. Bunun fizika və biofizika nöqteyi-nəzərindən bir
izahı da var. Yəni orda hər tərəfdəki pozitiv aura hər kəsə rahatlıq gətirir.
-Dediniz ki, yaponlar suyu dondurub
maraqlı kəşf ediblər. Deyəsən Siz də artıq siyasi fəaliyyətinizi dondurub ancaq
elmlə məşğul olursunz. Amma bir zamanların ən populyar ictimai-siyasi
personasıydınız, partiya sədri, prezidentliyə namizəd idiniz...
-Mənim 60 yaşım tamam olandan sonra
siyasətdən getdim. Çünki heab etdim ki, bu yaşdan sonra ancaq öz peşəmlə məşğul
olmalıyam. Bilirsiniz ki, siyasət çox vaxt aparan bir işdi və bu yaşdan sonra
elmlə siyasəti bir arada aparmaq insana çox cəfadı.Sinəyə döyməklə deyil ki, bu
yaşdan sonra insanın fiziki durumu da ona iki işdə səmərəli işləməyə imkan
vermir. Baxmayaraq ki, çoxları bunu qəbul etmək istəmir, ancaq belədir.
Yadınızdadırsa mən Rüstəm İbrahimbəyovun siyasətə gəlməsinə də tənqidi mövqe
tutmuşdum. Çünki 75 yaşı olan insanın, həyatı boyu heç vaxt siyasətlə məşğul
olmayan bir adamın birdən-birə böyük siyasətə can atmasını mən təqdirəlayiq hal
saymadım. O tamam başqa məsələ ki, Heydər Əliyev lap gənc yaşlarından dövlət
qulluğunda olub, məmur olub və bu iş onun peşəsi olub. O cür şəxsiyyətlər lap
80 yaşında da fiziki durumları icazə versə siyasətlə məşğul ola, hakimiyyət
başında işləyə bilərlər. Çünki peşəsidir. Mən metallar fizikası,
materialşünaslıq üzrə mütəxəssisəm və son nəfəsimədək bu işdə işləməkdə
qərarlıyam və Allah möhlət versə işləyəcəm. Çünki bu mənim peşəmdi. Mən hər gün
səhərlər işə tezdən 9-da gəlib gecə 11-12-dən sonra gedirəm. Doğrudur, mənim
burda arada kiçik istirahət etmək imkanım da var. Bura mənim həm mülkümdür, həm
də özümə məxsus olan laboratoriyam da burdadır.
-Son zamanlar jurnalistləin qarşılarına
çıxan alimlərdən həvəslə soruşduqları bir sual var-nə zamansa Azərbaycanın
Nobel mükafatçısı olacamı? Ən azı bizim nəsil onları görəcəyikmi?
-Mən yüz faiz əminəm ki, olacaq və biz
onları görəcəyik. Çünki Azərbaycanın çox istedadlı alimləri var. Üstəlik də bu
gün gənclərimiz dünyanın ən nüfuzlu universitetlərinə gedib təhsil alırlar. Mən
bir müddət öncə mətbuatda bu barədə dedim. Bir gəncimiz var. Bu adam 14 yaşında
gedib Avropada universitetə daxil olub, 22 yaşında artıq o elmlər doktoru olub,
24 yaşında professor da oldu. Avropanın 6 ölkəsinə 4 dildə mühazirələrə dəvət
alır. Hətta arada altı aylıq Sinqapura da dəvət almışdı. Doğudur, o
hüquqşünasdır, amma başqa sahələrdə də bu gün Avopada, Amerikadakı məhşur
universitetlərə gedib istər fundamental elm sahələrində, yaxud da humanitar
sahədə gərgin işləyirlər. Əminəm ki, bizim çox istedadlı gənclik yetişir. Öz
tələbələrim içərisində elmlər namizədi, elmlər doktoru olanlar da var. Hətta
fəxr edirəm ki, bir tələbəm 34 yaşında elmlər doktoru oldu. Vaxtilə
metallurgiyada alimlər arasında belə bir söz vardı ki, ən azı 40-45 yaşından
tez müdafiə etmək mümkün deyil, çünki çox ağır elm sahəsidir. Amma çalışdıq,
zəhmət çəkdik, bu gün çox gənc yaşlarında elmlər namizədi və elmlər doktoru
olan alimlər yetişdirə bilmişik. Bİz bacardığımız qədər öz milli kadrlarımızı
öyrətməyə çalışmışıq. Allah ömür verərsə bundan sonra da əlimizdən gələni
əsirgəməyəcəyik.
-Siz Rüstəm İbrahimbəyova tutduğunuz
iradı, tövsiyyəni Cəmil Həsənliyə də bildirərdinizmi?
-Bəli, ona da bildirərdim, çünki yaşı
60-ı keçib. Çünki onda şəkər xəsətliyi də var. Ona verilən sənədi də mən
dəqiqiliyi ilə oxudum. Sənəddə yazılmışdı ki, Zərifə Əliyeva adına Elmi
Tədqiqat Oftalmologiya İnstitutunda gözü müayinə olunub. Bir gözü diabetdən
tamamailə görmə qabiliyyətini itirib, yəni korreksiya 4 faizdən aşağıdır.
Korreksiya 4 faizdən aşağı olduqda isə o göz itirilmiş hesab olunur. Allah
eləməsin, biz bir qiymətli alimizi itirə biləik, çünki o biri gözü də 80 faiz
görür.
-Dövləti idarə etmək üçün iki gözə
sahib olmaq şərtmi?
-Kor gözlə də dövləti idarə etmək
olardı, amma həyatı boyu heç vaxt siyasətin içində olmayan, bir məmur kimi
pillə-pillə qalxmayan adam birdən-birə bu boyda yükü çəkə bilməz. Azərbaycan
kimi hər tərəfdən üzərinə tətik çəkilmiş çox çətin bir ölkəyə rəhbər gəlmək
istəyən adamın çox böyük dövlətçilik təcrübəsi olmalıdır. Azərbaycan əgər
Avropanın oturuşmuş dövlətlərindən olmuş olsaydı, deyərdim ki, lap universitet
müəllimi də gedib asanlıqla dövləti idarə edə bilər. Ancaq Azəbaycanın
geosiyasi vəziyyəti, əhatəmizdə baş verənlər- bütün bunları nəzərə alsaq
hesab etdim ki, İlham Əliyevin hakimiyyətdə qalması millət və dövlət üçün daha
məqsədəuyğundur, nəinki heç vaxt dövlət qulluğunda işləməmiş Cəmil Həsənlinin.
Əlbəttə, qiymətli alimimizdir, öz peşəsində millətimiz üçün çox qiymətli,
dəyərli işlər görüb. Ancaq ondan qətiyyən prezident olmazdı və bu Azərbaycan
üçün fəlakət olardı, ona görə də yaxşı ki, olmadı. Əlbəttə, Siz və
oxucularınız bu fikilərimlə razılaşmaya bilər. Amma mən siyasətdə olmuşam və
iki dəfə də prezidentliyə namizəd olmuşam, rəsmi rəqəmlərə görə də
birində 33, o birində 8 faiz səs almışam.
-