Milli Şuranın daxilində baş verən müzakirələr, fikir ayrılıqları nisbətən səngisə də, suların tam durulduğunu demək, qurumun perspektivinin necə olacağını soyləmək indiki mərhələdə hələ ki mümkün deyil. Qurumun fəxri sədri Rüstəm İbrahimbəyovun son açıqlamalarına verilən əsəbi reaksiyalar da bu təşkilatla bağlı konkret proqnoz verməyin mümkünsüzlüyünü göstərir. Odur ki, bütün bu məsələlərlə bağlı Milli Şuranın sədri, professor Cəmil Həsənli ilə söhbət etdik.

- Biz sonuncu sessiyada strukturlaşma, təşkilat orqanlarının yaranması və Milli Şuranın təşkilatlanması istiqamətində razılığa gəlmişdik. Bu istiqamətdə də addımlar atılır. Planlaşdırılan işlərin biri də əvvəl mövcud olan İcra Aparatının əvəzinə Sədr Aparatının yaradılması idi. Biz də bu istiqamətdə ilk addımları atdıq. Milli Şuranın fəaliyyətinə, gündəlik işinə töhvə verə biləcək bir sıra dostlarımız Sədr Aparatında yer aldılar. Daha çox gənclərdən ibarət olan bu kiçik qrup Sədr Aparatının texniki təminatı, ictimaiyyətlə, o cümlədən mətbuatla əlaqələr, xarici yazışmalar, bütövlükdə Milli Şuranın fəaliyyətinin gündəlik təşkili ilə bağlı məsələləri həyata keçirəcəklər. Əlbəttə, Sədr Aparatının gücləndirilməsi işi davam etdiriləcək. Bununla yanaşı Milli Şuranın komissiyalarında işgüzar mühitin yaradılması, onların təyinatları üzrə işçi orqanlara çevrilməsi, eyni zamanda Koordinasiya Şurasının (KŞ) formalaşdırılması, sessiyalararası müddətdə onun fəaliyyətinin stimullaşdırılması istiqamətində bir sıra işlərin görülməsi nəzərdə tutulur.

- Milli Şuranın yaranması o demək deyil ki, partiyalar öz aralarında ikitərəfli münasibətlərə son qoymalıdırlar. Məsələlərə belə yanaşmaq olmaz. Milli Şura olana qədər də bu partiyalar həyatda olduğu bütün müddətdə bir-biri ilə müxtəlif görüşlər keçirib, müzakirələr aparıblar, müəyyən bloklar yaradılması istiqamətində əhəmiyyətli addımlar atıblar. Ona görə də Milli Şura partiyalar üzərində dayanan nəzarətçi bir orqan deyil, əlaqələndirici bir qrumdur. Milli Şura orada təmsil olunan partiyaların fəaliyyətinin uzlaşan məqamlarını koordinasiya edən, birlik modeli yaradan, məqsəd və məramları eyni olan siyasi qüvvələrin birgə siyasi xəttini koordinasiya edən bir orqandır. Ona görə də partiyalar arasında danışıqlar bundan qabaq da olub, indi də olur, bundan sonra da olacaq. Buna qısqanclıqla yanaşmaq lazım deyil. Bu partiyalar arasında olan ikitərəfli münasibətlərdir, onlar hər zaman danışıqları apara, görüşlər keçirə bilər. Burada Milli Şuranın prinsiplərinə zidd olan bir şeylər görmürəm mən.Yəni mənim bununla bağlı hansısa narahatlığım yoxdur.

- Bir sıra mülahizələrə görə bunu etmək olmaz. Çünki bu partiyalar artıq Azərbaycan siyasi mühitində yeri, rolu, ənənəsi, məlum sosial bazası, rəhbər heyətləri bəlli olan partiyalardır. Uzun müddət cəmiyyətdə oturuşmuş bu partiyaları təzədən bir partiyada birləşdirməyi o qədər də uğurlu variant hesab etmirəm. Düzünü deyim ki, mən belə bir birləşmənin müxalifətin gücünü artıracağına inanmıram. Amma hansısa bir blok, ya elə Milli Şuranın öz daxilində səmimi, gerçək, işgüzar bir koordinasiyanın olması və əlavə qüvvələr cəlb edilməklə Milli Şuranın güc mərkəzinə çevrilməsi öz-özlüyündə müxalifət düşərgəsinin güclənməsi demək olardı. Müxalif fikrin dairəsi müxalifət partiyalarının əhatə dairəsindən daha genişdir. Meydana yeni bir qüvvə kimi dəyişiklik istəyən gənclik gəlir. Bunların hamısını bir starateji xətt ətrafında birləşdirmək cəmiyyətin müqavimət gücünü artırar və ciddi ehtiyac duyulan dəyişikliyə əməli xarakter verərdi. Digər tərəfdən bu partiyalar rəsmi dövlət qeydiyyatından keçiblər. Təsəvvür edin ki, indiki şəraitdə hansısa bir yeni müxalifət partiyasını qeydiyyatdan keçirmək nə deməkdir? Yəni sizin dediyiniz “birləşmə” modeli müxalifət üçün əlavə problemlər yaradar. Məsələ yeni birlik modeli axtarmaqda yox, cəmiyyətə müəyyən ümid qığılcımları vermiş mövcud birliyi qoruyub saxlamaqdadır. Ona görə də Milli Şurada təmsil olunan partiyalar fəaliyyətlərinin mühüm bir hissəsini, xüsusilə milli maraqlarla bağlı olan hissəsini Milli Şurada koordinasiya edə bilərlər.

- Düzünü deyim, bəzi kiçik məqamları istisna olmaqla bu səmimi bir müsahibə idi. Rüstəm İbrahimbəyov azad adamdır. Azadlıq olan yerdə fikir müxtəlifliyinin olması da təbidir. Əhməd Ağaoğlunun gözəl bir fikri var: “Əsl hünər sərbəst insanları idarə etməkdir. Gözləri, əli, qolu, ağzı, beyni bağlı olan insanları hər bir adam idarə edə bilər”. Ona görə də, Rüstəm bəy öz fikirlərini daha sərbəst ifadə edir, onun doğuracağı siyasi emosiyaları bir az nəzərə almır. Amma içimizdə neçə nəfər Rüstəm kimi adam var? O, bu ölkənin həyatında çox az adamlardandır ki, hətta kommunist diktaturası dövründə belə içində bir azadlıq ruhu olub. Bu daxili azadlıq onun həyata münasibətinin formalaşmasında mühüm rol oynayırdı. Əslində Rüstəmin bu gün demokratik düşərgənin yanında dayanmasının kökündə də elə ruhən azad olması dayanır. İnanın, Rüstəm böyük ziyalı potensialını öz içində sadələşdirən, onu riyasız, rəngsiz səmimi şəkildə ifadə edən nadir adamlardandır. Rüstəm böyük bir sənət, fikir adamıdır, mədəniyyət xadimidir, müasir dünyada millətin ifadəsidir. Bu baxımdan Rüstəmin bəzi tənqidi mülahizələrinə münasibətdə bir az dözümlü olmalıyıq. Müsahibə yazılı fikir deyil, şifahi nitqin ifadə formasıdır, xüsusilə telefon vasitəsilə alınanda müəyyən narazılıqlar doğuran fikirlər, ifadələr ola bilər. Mən bir şeyə əminəm ki, Rüstəm nəyisə deyirsə, onu pis niyyətlə demir. Onun dediklərində nəyisə kölgə salmaq, qərəzli bir mövqe nümayiş etdirmək niyyəti yoxdur. Rüstəmin hansısa tənqidi mülahizəsi ancaq irəli getmək, daha səmərəli mübarizə üsullarına nail olmaqla bağlıdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, biz aşağı-yuxarı demək olar, hamımız müxalif siyasi düşərgənin içərisində həyat sürmüş adamlarıq, o şərtləri, qaydaları, siyasi mühiti də çox yaxşı bilirik, hər söz üzərində daha ehtiyatlı olmaq hissini içimizdə yaşadırıq. İnanın, əgər Rüstəmin dediklərində hansısa bir narahatlıq doğuran məqam varsa, onu qərəzli bir mövqeyə yönəltmək lazım deyil, o, xoş niyyətdən irəli gəlir.

- Kollektiv ittiham hissindən uzaq olmaq lazımdır. Siyasi mühitdə müəyyən şeyləri nəzərə almaq lazımdır. Əlbəttə, yarızarafat, yarıgerçək, bütün təşkilatların içərisində hakimiyyətin adamları var. Bunu istisna etmək çətindir. Lakin bizim əlimizdə konkret fakt olmasa, ittiham irəli sürməkdən çəkinməliyik. Yaxud başqa bir dostumuz deyir ki, Milli Şuranın tərkibində xarici ölkənin kəşfiyyat orqanlarının nümayəndələri var. Axı bu kəşfiyyat orqanının nümayəndəsini necə müəyyən etmək olar. Bunun üçün əlində təsdiqləyici fakt olmalıdır. Yəni bu fakt olmadan necə belə ittiham irəli sürmək olar. Bunu yalnız dövlətin təhlükəsizlik orqanları müəyyən edə bilər. Ya gərək o prosesin şahidi olasan, biləsən ki, bu adam hansısa bir kəşfiyyat orqanı ilə sənin yanında əməkdaşlıq edib, ya da bunu təhlükəsizlik orqanları müəyyənləşdirməlidir. Ona görə də bu məsələlərdə bir az ehtiyatlı olmaq lazımdır.

- Mən hesab etmirəm. Milli Şura azad, demokratik təşkilatdır. Bunun içərisində müəyyən fikir plüralizmi, söz azadlığı, baxış müxtəlifliyi olmalıdır. Bundan ehtiyatlanmaq lazım deyil. Bəzən müvafiq hakimiyyət orqanları belə təəssürat yaratmağa çalışır və bunu müxtəlif vasitələrlə sızdırır ki, guya Milli Şuranın içində hakimiyyətin adamları çoxdur. Mən buna inanmıram. Bu sadəcə olaraq Milli Şuranı nüfuzdan salmaq üçün hakimiyyətin pozuculuq üsullarındn biridir. İndi müvafiq orqanlarda peşəkarlıq çox aşağı düşüb, onların müxalifət təşkilatlarında uzunmüddətli agent saxlamağa səbri çatmır. Hər şey çox tez açılır. Ona görə də “Karranti axtarışı”na çox aludə olmaq lazım deyil.

- Belə yanaşmalar da var ki, Cəmil Həsənli bu mərhələdə gözləniləndən də artıq işlər gördü, lider funksiyasını uğurla yerinə yetirdi, cəmiyyət onu yenidən kəşf etmiş oldu. Amma Milli Şura daxilindəki qalmaqallı müzakirələrin fonunda sizin əbəs vaxt itirməyinizə zərurət olmadığı qənaəti də formalaşmaqdadır. Özünüz bu yanaşma ilə razılaşıdrısınızmı?

- Sədr, lider ifadəsi işlədilir. Bunlar hamısı mənimçün sırf nominal xarakter daşıyır. Təşkilat güclü olmayandan sonra nə sədrliyin, nə liderliyin elə bir mənası var. Mənim bütün fəaliyyətim bir ziyalının üzərinə düşəcək görəvi yerinə yetirmək qədərdir. O istiqamətdə də bir şeylər etməyə, addımlar atmağa çalışıram. Əlbəttə, seçki dövründə Milli Şuranın xalqla əlaqələrinin spesifik vasitələri var idi, indi o vasitələr bizim əlimizdə yoxdur. Məsələn, o 6 dəqiqəlik televiziya debatları zaman etibarilə nə qədər məhdud, qısa olsa da, praktiki baxımdan bir təsir vasitəsi idi. Dediyimiz fikirlərin hər evdə, hər ailədə səslənməsi idi. Bu baxımdan biz indiki dövrü seçki dövrü ilə müqayisə edə bilmərik, fərqlər böyükdür. İndi də biz Milli Şura ideyasını yaşatmağa, onu modernləşdirməyə, işlək mexanizmə malik olmasına, cəmiyyətin müqavimət hissinin gücləndirilməsinə çalışırıq. Ona görə də bu qurumu yaşatmaq lazımıdır. Hər halda Azərbaycan müxalifətini, müxalif fikri, fəaliyyəti koordinasiya edən, birlik modelini yaradan bir orqan kimi bunu saxlamaq lazımdır.

- Nikita Mixalkovun atasına, uşaq yazıçısı olan Sergey Mixalkova sual verdilər ki, belə deyirlər bəs Sovet dövründə siz də, xanımınıza da “KQB”yə işləmisiniz. O, cavab verdi ki, mən işləməmişəm, amma xanımı deyə bilmərəm. (Gülüşmə) Mən səmimiyəm, amma başqalarını deyə bilmərəm. Hər halda mənə elə gəlir ki, hamı səmimidir.

- Biz o çağırışı edəndə o fikirdə deyildik ki, bu çağırışı edirik, sabah mexanizmlər işə düşəcək. Amma insanlar bilməlidir ki, bu situasiya, bu mexanizm də var. Ən azından bunu xatırlatmaq lazımdır. Ən azından Azərbaycan Konstitusiyasının 1-ci, 6-cı, 107-ci maddələri bir-biri ilə sıx şəkildə bağlıdır. 1-ci maddəsi - Hakimiyyət xalqa məxsusdur; 6-cı maddəsi - Hakimiyyətin mənimsənilməsi; 107-ci maddə isə mənimsənilmənin doğurduğu hüquqi situasiyanı özündə ehtiva edir. Bu fikirlər sələndirilməlidir, insanlar bilməlidir ki, ölkədə nə baş verir.

- Mən gözləyirəm ki, 2014-də Azərbaycan cəmiyyəti daha yaxşı konsalidasiya olunacaq, müqavimət gücü artacaq, öz hüquqları uğrunda səsini qaldıracaq və Azərbaycanda ləyaqətli həyat, demokratik cəmiyyət uğrunda 2013-cü ildə başlanmış mübarizəni davam etdirəcəklər, insanlar özləri öz haqlarının tələbkeşinə və təminatçısına çevrilməyə qadir olacaqlar. Bu baxımdan Ukrayna tarixə nümunə verdi. Məncə, 2014-cü ildə Azərbaycan Avropadan nə qədər qaçsa da, Avropa Azərbaycana bir qədər də yaxınlaşacaq. Hesab edirəm ki, Ukrayna 2014-cü ilin ola bilsin, mart ayında Şərq Tərəfdaşlığına daxil olacaq və bununla da Avropa Birliyi Şərqə doğru nəhəng bir addım atacaq. 2014-də daxil olmaqla Avropanın siyasi sərhədləri onun təbii sərhədlərinə təxminən yaxınlaşacaq və bu sərhədlər də Xəzərdən keçir. Avropa siyasi baxımdan Orta Asiya ilə qonşu olmağa çalışacaq. Qarşıdakı illər ərzində buna nail olacaq. Bu, o deməkdir ki, müəyyən zaman fərqi ilə Avropa tək coğrafi baxımdan deyil, siyasi baxımdan da Azərbaycanı öz içərisinə alacaq. Bu qaçılmaz bir prosesdir.

musavat.com