Bu gün demokratik qüvvələri ən çox bu sual maraqlandırır; niyə cəmiyyət siyasi hadisələrə biganədir?

Bir çox siyasətçilərimiz bu sualın cavabını hansısa təşkilatın satqınçılığında, hakimiyyətə işləməsində görür, bəziləri isə səbəbi xarici faktorlarda axtarır. Etriaf edək ki, ayrı-ayrılıqda irəli sürülən bütün bu arqumentlərdə haqlılıq payı var. Fəqət onlar əsl səbəbi deyil, ya ikinci dərəcəli amilləri, ya da bu amillərdən doğan nəticələri ehtiva edirlər. Məncə, problemin daha dərin səbəbi mövcuddur. Bu, sovet dövründən başlayaraq yürüdülən sistemli siyasət nəticəsində milli mənəvi kimliyimizin deformasiyaya uğraması və ya yeni xarakterdə millət kimi ortaya çıxmağımızla bağlıdır.

Bir millətin formalaşması üçün uzun əsrlər lazım olsa da bəzən sistemli şəkildə aparılan siyasi fəaliyyət yeni toplum quruculuğu üçün kifayət edir və bu gerçəklik yalnız indinin kəşfi də deyil. Dini mətnlərə inansaq, minillər öncə Musa peyğəmbər yəhudi toplumunun yenidən özünüdərki üçün 40 il çalışmışdır. Bu məqsədlə ilk növbədə yəhudiləri zülmün məhvedici təsirlərindən qoruyacaq yer amilinə üstünlük vermiş, məkan olaraq səhranı seçmişdir. 40 illik səhra həyatından sonra yəhudilər azadlığı dadmış millət kimi formalaşmış və Musa peyğəmbərin rəhbərliyi alrtında Firona qarşı mübarizə aparıb qələbə çalmışlar. Bu fakt sübut edir ki, bəzən bir toplumun formalaşması üçün 40 il belə yetərli zaman kəsimidir.

Hazırda YAP ideoloqları ölkəmizin bütün nailiyyətlərini Heydər Əliyevin adına bağlayır, az qala, onu bir millət kimi formalaşmağımızın banisi olaraq təqdim edirlər. Bu fikirlər bir çoxumuzu qıcıqlandırsa da əslində əsassız deyil. Belə ki, Heydər Əliyevin ilk dəfə hakimiyyətə gəlməsindən bu yana, nə az, nə çox, düz 45 il vaxt keçir. Yəni, Musa peyğəmbərin yəhudiləri yəhudi etməsindən 5 il daha artıq zamandan söhbət gedir. Vəziyyətimizə nəzər salsaq, bu müddət ərzində aparılan sistemli siyasət nəticəsində millətin əxlaq normalarının həqiqətən tamamilə dəyişdirildiyini görə bilərik. Görə bilərik ki, biz 1969-cu ildən bu yana rüşvətə hörmət kimi baxan, karyeramızdakı yüksəlişin yolunu yaltaqlıqda görən bir toplum kimi formalaşmışıq. Mövcud rejim də məhz bu dəyərləri mənimsəyən toplum üzərində öz sütunlarını inşa edib. Nə qədər ki, bu sütunlar möhkəmliyini qoruyur, bizim mövcud rejimin caynağından qurtulmaq şansımız da bir o qədər sıfra bərabərdir.

İstənilən rejimi dəyişməyin yolu birinci növbədə onun söykəndiyi sütunları yıxmaqdan və yerində yeni əxlaqi dəyərləri mənimsəyən toplum formalaşdırmaqdan keçir. Bu iş isə göründüyü kimi asan deyil. Amma imkansız da deyil. Sadəcə, mübarizə metodunu dəyişmək və yeni toplum formalaşdırmağa çalışmaqla nəyəsə nail olmaq mümkündür.

Təbii ki, bunun üçün biz mütləq Musa peyğəmbərin yoluyla gedib xalqı çöllərə, səhralara salmalı da deyilik. Əslində bizim iradəmizdən asılı olmayaraq cəmiyyətimiz onsuz da dəyişilir və bu dəyişim qarşınıalınmaz bir prosesə çevrilir. Zamanımızın isə bir neçə “Musası” var. Ən böyük “Musa” elə zamanın özüdür. Sovet hakimiyyəti dövründə yetişən nəsil artıq get-gedə sıradan çıxır, onların yerini yenilikçi ruhlu gənclər alır. Bir çoxları xarici ölkələrdəki proesesləri izləyərək daha azad və sərbəst cəmiyyətin üzvü olmaq eşqiylə yaşayan gənclik köhnəliyin qalıqlarıyla razılaşmır, yeni ruhlu cəmiyyətin formalaşmasını arzulayırlar. Onların hələ passiv vəziyyətdə olan bu arzuları sabah sosial sifarişə çevriləndə dəyişim də qaçınılmaz olacaq.

Dövrün digər “Musası”  qloballaşan dünya gerçəkləridir. İnternetin yayğınlaşması, sosial şəbəkələrin ictimai həyatın əsas parçasına çevrilməsi dövlətin öz xarakterinə uyğun vətəndaş yetişdirmək siyasətinin qarşısını alır. Hakimiyyət nümayəndələrinin törətdiyi bir sıra cinayətlər gün işığına daha rahatlıqla çıxır. İctimailəşdirilən məsələlərin tezliklə öz həllini tapdığını görən insanlar öz problemlərini rüşvətlə həll etməkdənsə onun daha ucuz yoluna baş vururlar. Xüsusilə, tələblərin rüşvətxor müəllimlərini ifşa edən video-görüntüləri yaymağa başlaması cəmiyyətimizin dəyişilən dəyərlərinin bir təzahürüdür. Zamanla bu fəaliyyətlər daha çox vüsət alacaq və ölkəmizdə açıq cəmiyyətin əsası qoyulacaq.

Dəyişim proseslərinə təkan verən başlıca amillərdən biri də ətrafımızda baş verən hadisələrdir. Toplumumuz hətta ərəb cəmiyyətləri kimi daha qapalı cəmiyyətlərdə belə kütləvi mübarizə nəticəsində zülm rejimlərinin tarixə qovuşduğunun şahidi olur. Bu isə istər-istəməz bizimlə o xalqlar arasında müqayisə aparmağı asanlaşdırır və insanların maariflənməsinə kömək edir. Hazırda həmin ölkələrdə davam edən qeyri-müəyyənliklər bizdəki dəyişim arzusunda bir qədər tərəddüd yaratsa da zamanla həmin coğrafiyalarda əldə edilən nailiyyətlərin ortaya çıxması müsbət təsir elementinə çevriləcək. Qloballaşan dünyanın gətirdiyi yeni abu-havadan uzaqda qalmaq mümkün deyil.

Bu gün müxalifətin üzərinə düşən vəzifə ətrafına topladığı gəncliyi rejimin caynağı altına düşürmədən yeni mənəvi dəyərlərin formalaşmasında avanqarda çevirə bilmənin yollarını tapmaqdır. Məncə, bu yol həm sosial şəbəkələr, həm də bir-başa təmaslar vasitəsilə demokratik məfkurənin yayılması və geniş kütlələrə çatdırılmasıdır. Unutmaq olmaz ki, bəzən məfkurə daşıyıcılarının fədakarlığı məfkurənin də sıradan çıxarılmasıyla nəticələnə bilər. Məfkurəli gəncliyin dövrün əsas “Musası” olduğunu nəzərə alıb, onları kiçik hədəflərə qurban getməkdən qorumağa çalışmalıyıq.