Hollandiyada yaşayan Ələkrəm Hümbətov bir neçə gün öncə Moderator.az-a eksklüziv müsahibə verib, onunla söhbətin ikinci hissəsini təqdim edirik. Birinci hissəsini 23 fevral 00.22-dən "Gündəm" bölümündən oxumaq olar.

-Əlikram bəy, söhbət əsnasında dediniz ki, “biz sizin yaninizda olmamışıqmı? Qarabağda döyüşlərdə və ümumiyyətlə Azərbaycanın çətin günlərində sizinlə deyildikmi? 

 - Bizim orada dövlətimiz yoxdur, bu, Azərbaycan dövlətinin ərazisidir və Azərbaycan dövləti bu ərazini müdafiə etməyə borclu idi. Amma sizin sualınız biraz qəliz, mürəkkəb sualdır. Biz axı dövlət qurmaq iddiasında da olmamışıq.

- Mən sadəcə bir dövlətin ərazisinə hansı istiqamətdən təcavüz olmasına baxmayaraq hər bir vətəndaşın əlinə silah alaraq ayrıseçkilik qoymadan böyük və kiçik xalqlara bölmədən, torpağın müdafiəsinə qalxmalı olduğunu vurğulamaq məqsədi ilə bu sualı sizə ünvanladım. Təbii ki, siz bizim yanımızda olmalıydınız. Çünki biz bir xalqıq, Azərbaycan Xalqı!

 - Amerika öz xalqına bütün mümkün azadlıqları verib. Hamı bərabərdir. Hüquqları qorunur və bu səbəbdən xalq öz varlığı ilə fəxr edir. Azərbaycan hökuməti isə bizə bu kimi azadlıqlar vermir. Müxalifət də bu məsələdə hakimiyyətin yanındadır. Siz bir xalq deyirsiniz. Əgər biz qardaşıqsa, qardaş qardaşın evinin qurulması, xoş güzaranı haqqında düşünməlidir. Hanı bu, harada bunu görürsünüz? Avropada kilsələrin təmirinə Azərbaycan iqtidarı milyonlar xərcləyir. Bəs nə üçün talışların problemlərinin həlli üçün vəsait ayrılmır? Talışların tək mətbu orqanı olan "Tolışi Sədo" qəzeti şəxsi vəsait hesabına çıxır. Niyə  görə dövlət tərəfindən yardım ayrılmır,? Dəfələrlə dövlətə, Mətbuata Yardım Fonduna, Mətbuat Şurasına rəsmi müraciətlər edilib. Müxalifət qəzetlərinə yardım edən hakimiyyət kiçik xalqın bir qəzetinə yardım ayırmır. Lənkaranda, Astarada kolleclər var. Təhsil mütəxəssisləri hazırlayır. Orada talış dili mütəxəssisi hazırlamağa heç cəhd olunubmu? Hər yerdə deyirlər ki, talış dilində dərslər keçirilir. Bəs o dərsləri kim tədris edir? İdman və əmək müəllimləri talış dili haqqında nə bilir? Həftədə 2 saat fakultativ dəsrləri də qazanc yerinə çeviriblər. Bu fakultativ dərsləri idman və əmək müəllimlərinə pulla satırlar. Avropa Şurasının konvensiyalarına qoşulan Azərbaycan, onları həyata keçirmək üçün nə edib, hansı strukturları yaradıb? Müxalifət neyləyir? Milli Şura yarandı, bizim bir nümayəndəmiz orada təmsil olunurdu. Yadınızdadırmı onun çıxışına hansı reaksiya verildi?  Talış xalqının yeganə təmsilçisini oradan getməyə məcbur etdilər. Budur tolerantlıq, qardaşlıq, insanlıq? Yanaşı yaşamamıza yaradılan şərait budurmu? Bu separatçılığı kim edir? Bunu da mən edirəm? Bu boyda separatçılıq edənlərə heç nə demirlər.

 - Təbii ki, Azərbaycanda haqsızlıqdır, problemlər çoxdur, məktəbdə təhsil bərbad haldadır. Yəni bütövlükdə əhalinin milliyyətindən asılı olmayaraq vəziyyət bərabərdir...

- Bərabərdir? O zaman gəlin bərabərcə olsun hərşey. Azərbaycana gələn sərvət xalqlar arasında bərabərcə bölünsün. Regionlarda vəsait əhalinin sayına görə xəclənsin, eyni münasibət bəslənsin. Azərbaycanda yahudilərin mədəniyyət mərkəzi üçün bina tikilir, çox gözəl(!), talışlar üçün də tikilsin, bir daxma ayrılsın. Elə sözdə deyil, qardaşlıq əməldə də olmalıdır. Kim bu bərabərliyi, qarşılıqlı mehriban münasibəti yaratmağa çalışıb bizim aramızda? Özünüz dediniz və xatirələrimi qarışdırdınız. Xocalı abidəsini ziyarət etməmə əngəllər törədirlər. Budur sizin tolerantlıq, bərabərlik? Mənə qarşı Hollandiyada savaş açan musavat təmsilçisi Eldəniz Yusibova sözüm var: Qarabağda siz də mənim kimi döyüşüb, kontuziya almısınızmı? Sözlər başqa, Könül xanım, əməl isə sizin dediklərinizin tamamilə əksidir. Biz də mehriban olmaq istəyirik. Buna siz maneçilik törədirsiniz! Mən bu sözləri Azərbaycan cəmiyyətinə üz tutub danışıram! Azərbaycan siyasətində, ictimai həyatında rol oynayanlara üz tutub, deyirəm. Parçalamaq siyasətinə son qoymaq lazımdır. Bizi qarşı-qarşıya qoyan, parçalamağa cəhd edən insanların çaldığı havayla oynayırsınız. Buna son qoyulmalıdır! İctimai fikirdə qarşılıqlı nifrəti aradan qaldırmaq üçün tədbirlər həyata keçirmək lazımdır. Bunu biz, talışlar etməliyik?

 - Azərbaycan  cəmiyyətində siz dediyiniz kimi xalqlar arasında, istər türklərin azsaylı xalqlara, istərsə də azsaylı xalqların türklərə qarşı heç bir nifrəti, qarşıdurma yoxdur. Ümumiyyətlə, niyə siz problemlərinizin səbəbkarı kimi Azərbaycan türklərini görürsünüz? Əsrlər boyu qaynayıb qarışmış millətləri üz-üzə qoymağa ehtiyac varmı?

 - Mən talışların dərdlərini saydım. Biz kimsəni düşmən görmürük. Sadəcə deyirik ki, yaşamaq istəyirik! Azərbaycanda türklər titul xalqdır. Biz onları böyük qardaş kimi qəbul edirik. Böyük qardaş olmağın da öz məsuliyyətləri var. Biz çörək davası da etmirik, kimsədən yaxşı yaşamaq da istəmirik. Biz öz adıyla, öz diliylə, öz tarixi ilə bir xalq olaraq mövcud olmaq istəyirik. Yeniyetmələr artıq öz dilini bilmir. Bir millət isə yalnız öz diliylə var olur. Dil ölüncə biz də yox olacağıq. Başqa heç nə istəmirik, sadəcə, öz dilimizi, öz mədəniyyətimizi yaşatmaq, inkişaf etdirmək, öz mətbu orqanımıza malik olmaq istəyirik. Buna tək Azərbaycan iqtidarı yox, həm də xalqı qarşı oldu. Bunu anlamaqda xeyli çətinlik çəkirəm. Əgər biz, siz dediyiniz kimi qardaşıqsa, qardaş qardaşın evinin qurulmasına, xoş güzaranına çalışar. Böyük qardaşa kiçik qardaşları məhv etmək yaraşmaz. Əgər bizim fikirlərimizə diqqət yetirilsəydi, qarşılıqlı hörmət olsaydı, bu yerə gəlib çıxmazdıq. AP-da keçirilən tədbirdə bir nəfər əlinə iki kitab alıb bağırır ki, biz talış dilində kitab dərc etmişik, biz talışlarla qardaşıq. Hanı "Talışın səsi" qəzetinin redaktoru? Onun tifağını niyə dağıtdılar? Övladları niyə məhv edildi?

 - Axı Azərbaycanda türklər də o vəziyyətdədir. Elmar Hüseynov, Sərdar Əlibəyli, Əvəz Zeynallı da talış deyil ki...

 - Azərbaycan xalqının seçdiyi iqtidar edir bunları.

 - İqtidarı Azərbaycan xalqı seçməyib. Sadəcə “güclərin” təyin etdiyi iqtidara türk, talış, ləzgi, kürd olaraq boyun əyirik...

- Mən gerçəkdən çox yorulmuşam bunları düşünməkdən.  Millət deyirsiniz. Amma biz millət olaraq birləşə və bizi üz-üzə qoyanlara qarşı mübarizə edə bilmirik. Xalqın öz sərbəst rəyi və münasibəti yoxdur. Zombiləşmə var Azərbaycanda və xalq eləcə deyilənə inanaraq, kiçik millətlərin haqqını tələb etməsini “separatçılıq” adlandırır. Beləcə nifaq dərinləşir. Televiziya nə deyirsə, ona inanırlar, məqam sahibləri nə deyir, onunla razılaşırlar, hakimiyyət tam olaraq milləti idarə edir və bu millət oturub özü düşünmür, analiz etmir. Düşünmək, çıxış yolunun tapılmasında iştirak etmək həvəsində də deyillər. Hamı problemləri kiminsə həll etməsini gözləyir. Məni əsəbi edən də budur. Fikirləşirəm ki, axı Allah bizə düşüncə verib, niyə biz bundan istifadə etmirik?

 Ardı var...