Yəqin ki, dünyada bizdən çox diasporadan, onun işlərindən ağız dolusu danışan yoxdur. Amma bu, danışmalı yox, daha çox görülməli işdir. Təəssüf ki, bu sahədə də analoqsuzluq hökm sürür. Azərbaycan diaspor təşkilatlarının əksəriyyəti şəkərbura-paxlava və kabab məclislərini nəzərə almasaq, demək olar fəaliyyətsizdirlər. Əlbəttə kimsə deyə bilər ki, “biz “Xocalı soyqırımı” ilə bağlı aksiya keçiririk, plakatlar nümayiş etidirir və bununla gerçəkləri dünyaya çatdırırıq”. Gerçəklərin dünyaya nə dərəcədə çatdırıldığı isə göz qabağındadır...
Digər ölkələrdə görülən “səmərəli” işlərdən (beynəlxalq
aləmdə ajiataj doğuran “böyük diaspora fəaliyyətləri” istisna olmaqla)
detalları ilə xəbərdar olmasam da, Almaniyada “Xocalı soyqırımı” ərəfəsində
Novruz bayramına hazırlıq görən “şəkərbura” cəmiyyətinin sədrinə də rast gəldim.
Lakin Azərbaycanı Avropada səmimi şəkildə, maddi təminat
ummadan təmsil edənlər də var. Onlar diaspora təşkilatlarından kənarda öhdələrinə
düşən və bacardıqları qədər Azərbaycan üçün müsbət işlər görməyə çalışan
ayrı-ayrı şəxslər və ailələrdir. Ötən həftə çox maraqlı bir tədbirdə iştirak
etdim. Almaniyada siyasi mühacir olan Yeganə Əmiraslanovanın övladlarının
oxuduqları Gimnaziyada “yay bayramı” keçirilirdi. Bu məktəbdə müxtəlif ölkələrdən
şagirdlər oxuduğundan tədbir də təbii olaraq ölkələrin təmsili müstəvisində
qurulmuşdu. Şagirdlər ölkələri haqqında maraqlı və bəzi məlumatların əks olunduğu
plakatlar hazırlamışdılar. Ayan və Əliəkbərin hazırladıqları plakat bədii tərtibatı
ilə daha çox diqqəti cəlb edirdi. Milli mətbəx olaraq bir növ yemək nüşayiş
olunmalıydı. Yeganə xanım da, özü demiş, “ən asan, ən praktik, nəhayət
uşaqların ən çox sevdiyi yarpaq dolması” bişirmişdi. Dolmanın sapa düzülməsi
doğrusu təkcə xariciləri deyil, elə məni də təəccübləndirmişdi. “Sapadüzmə” əməliyyatının
səbəbi çox sadəymiş: dolmaları qazandan süfrəyə daha asan vermək üçün. Bura qədər
hər şey olmalı olduğu kimi çox sadə idi. Ta ki, “sürpriz boxçası” açılıncaya qədər.
Yeganə Əmiraslanova qızı Ayana, onun azərbaycanlı sinif yoldaşı Fidana və mənə
milli paltarlar verdi və xahiş etdi ki, bunları mütləq geyinək. Doğrusu, əvvəl
etiraz etdik. Axı orda kimsə belə bir təqdimat etmirdi. O isə israrla bildirdi
ki, bu da bir fürsətdir və insanlara maraqlı gələcək, suallar verəcəklər. Biz də
onlara Azərbaycan barədə danışarıq, qoy ölkəmiz, millətimiz haqqında nə isə bir
şey eşitsinlər.
Yeri gəlmişkən, libaslar o qədər zərif və gözəl idi
ki, etiraz etməyimə peşiman oldum. Ayanın keçən ilin mayında “Toplum” qəzetinin
ev sahibliyi ilə ənənəvi olaraq Almaniyada keçirilən 19-cu Folklor
Festivalındakı “Sarı gəlin” rəqsi üçün xüsusi özənlə tikilmiş libası mənə
uzatdı Yeganə xanım. Bu ilki Festival üçün də bəyaz “gəlinlik” libası
hazırlanmışdı. Göy rəngli libas isə Ayana
Azərbaycandakı son çıxışından-Respulika sarayında verdikləri konsertdən
xatirəydi. Özü də hər üç libas Ayanın doğmaca xalası Elmira xanımın əl işləriymiş...
Milli geyimdə üçümüz də, doğrusu sıxılaraq tədbir
keçirilən binaya daxil olduğumuzda hər kəsin gözü bizdəydi. Yaxınlaşıb hansı
ölkədən olduğumuzu, bu geyimləri harada geyindiyimizi və hətta Azərbaycanda
qadınların hüquqları barədə də soruşurdular. Bir sözlə, Azərbaycan olaraq oranı bir növ
ovsunlamışdıq. Müəllimlər və şagirdlər müxtəlif suallar verirdilər. Biz də əlimizdən
gəldiyi qədər ətraflı cavablandırmağa çalışırdıq. Bir alman gəncin ana dilimizdə “Mən Azərbaycanı
sevirəm”, deyib bizə yaxınlaşması isə başqa bir sürpriz oldu. O, bizə Azərbaycan
haqqında bildiklərini danışdı. Mənə onun bildikləri təəccüblü gəlsə də, Yeganə
xanımın övladları bu alman gəncə Azərbaycan haqqında özlərinin məlumat verdiklərini,
dilimizi öyrənmək üçün köməklik göstərdiklərini dedilər. Tanış olduq. Artıq
biri şeirlər, digəri publisistika olmaqla iki kitab müəllifi 21 yaşlı Timo
Schmitzin Azərbaycandakı siyası məhbuslar, xüsusilə, “NİDA”çı gənclər haqqında
sualları yağış kimi yağırı. Yeganə xanım jurnalistika ixtisasında təhsil alan gəncin
sualllarını kəsib, “Səni bütün bunlar maraqlandırırsa, buyur, get Azərbaycana,
hər şeyi gözünlə gör. Bəlkə də sənin üçüncü kitabının mövzusu Azərbaycanla
bağlı oldu.” Timo bu təklifi sevinclə qarşıladı. Onu da deyim ki, Yeganə xanım artıq
ciddi-ciddi Timonun Azərbaycana səfəri ilə bağlı hazırlıqlara başlayıb...
Əslində Almaniya üçün kiçik və sıradan bir tədbir rəngarəng
və şox maraqlı oldu. Həmin gün özünəməxsus təqdimatla ən azı 200 xaricinin diqqətini
cəlb etdik. Onlara Azərbaycan barədə kifayət qədər məlumat verdik. Bu isə
siyasi mühacir olan bir Azərbaycan xanımının təşəbbüsü və zəhməti ilə başa gəldi.
Hər kəs vətəndaş olmağı bacarsa, öz fəaliyyətini müsbət işlərə kökləsə, onun
gördüyü işlər bir təşkilatdan daha səmərəli olarmış. Mən bu təcrübənin şahidi
oldum.
Sonda Avropada Azərbaycan dövlətinin və vətəndaşlarının
haqqı olan pulları müxtəlif fırıldaqlarla və gözə kül üfürməklə mənimsəyən məmurların
diaspora “fəaliyyətlərinə” “zuy” tutanlaradı sualım: Diaspora təşkilatı olaraq
“şəkərbura və kabab dəsgahlarının” xaricində daha ciddi işlər görməyin vaxtı
deyilmi?
Sualım konkret ünvanadır. Hansınamı? Ünvan yiyəsi
yaxşı bilir. Almaniyada yaşamaq, hətta vətəndaş olmaq hər şey demək deyil. Heç
çox şey də...
Məhsəti Quluzadə
