Güneyli-qüzeyli Bütöv Azərbaycan adlı məmləkətin varlığını dərk edəndən tanıyırdım doktor Cavad Heyəti. Xəyallarımın “qoşa göyərçinləri” olan Təbrizlə Bakını Cavad Heyətin “Varlığ”ındakı sərhədsiz səmalarda qoşa süzən görəndən alqış demişdim bu BÖYÜK İNSANIN varlığına...
Günlərin birində Türk dünyasının qürur ünvanı olan bu ünlü ürək cərrahına onun özəl həyatını yazmaq istəyimi bildirəcəyimi isə ancaq xəyal edə bilərdim. Əslində ilk görüşdən mənə elə gəldi ki, onunla yaxından tanış olmaq istəyim elə bu zərurərdən yaranmışdı: İllərdən bəri Cavad Heyət ünvanına üz tutan hər kəsə bu dahi şəxsiyyətin könül sarayının ən pünhan, ən əziz odalarının qapılarını taybatay açmaq!
Onun özəl həyatının sirli-soraqlı anlarından danışmaq, onu səksən yaşında belə on səkkizindəki qədər kövrəldən xatirələri vərəqləmək!
Onu həkim, filosof, dilçi, türkoloq, naşir kimi tanıyanlara bir də içindəki duyğuları sahmanlı misralara köçürüb sırasız, sahmansız arxivinə “atan” şair kimi nişan vermək!
Elə ilk görüşdən ustadın nə qədər səmimi və duyğulu bir insan olduğu məni valeh etmişdi. Zarafat deyildi, dağdan ağır bu insan öz ömür kitabının ən pünhan səhifələrini etibar etmişdi mənə. Zaman-zaman özəl həyatına dair suallar verdiyimdə deyəsən fikrimin ciddi olduğunun fərqinə vardı və...aramızda qəribə bir “anlaşma” oldu. Məhz o “anlaşma” səbəb idi ki, yazılarımı sahmanlamağa ürəyim gəlmirdi.
Fələyin çarxı döndü bu gün...və “anlaşma”mızın nədənini açmaq üçün zaman tələsdirdi bizi!
...Keçənlərdə Doktor Cavad Heyətin özəl həyatının ən özəl bölümünün “qəhrəmanı” olan Aytən xanımın haqq dünyasına qovuşduğunu eşidəndə çox məyus olmuşdum. Doktorun hər fürsətdə sayqı, sevgi və ehtiramla söhbət açdığı İstanbul mələyi ilə görüşməyi çox arzu etmişdim. İyirmi altı illik birgə ömrün sıralı xatirələrindən hansılardan Aytən xanımın da söhbət açacağı məni çox maraqlandırmışdı.
Şəklini belə görmədiyim bu xanım haqqında eşitdiklərim məndə elə bir dərin təəssürat buraxmışdı ki, ən qısa zamanda onunla üz-üzə əyləşib söhbət etmək üçün fürsət axtarırdım.
Doktorun Aytən xanımla bağlı xatirələrindən:
“1949-50-ci illər idi. Mən iki yaşlı qızım və Aytən xanım da yanımda olmaqla Parisdə yaşamaqla ixtisasartırma kursunda təhsil alırdım. Müharıbədən sonra hər yerdə, xüsusilə Avropada vərəm xəstəliyi geniş yayılmışdı. Bədbəxtlikdən mən də bu bəlaya düçar olmuşdum. Onda Aytən xanım 19, balaca Məhin 2 yaşında idilər. Qərib yerdə bir də onların xəstəliyə yoluxacağından ehtiyat edib Aytən xanıma dedim:
-Sənin rəhmətlik atan da bu xəstəlikdən dünyasını dəyişib. Yaxşı olar ki, sən qızımızla birlikdə İstanbula dönəsən, mən də sanatoriyada müalicəmi davam etdirim. Əgər sağalsam yenə qayıdarsınız, yox ölsəm... O sözümü yarımçıq qoyub qətiyyətlə: “Biz səni qoyub heç yana getməyəcəyik. İnşaallah sağalacaqsan!”, dedi və mən...sağaldım!
Aytən xanım pis günün dostu idi...”
...Iyirmi altı ildən sonra yolları ayrılsa belə Tehrana gəldiyində ilk öncə evləndiklərində ona məktub yazıb xeyir-dua verən, qərib yerdə onu doğma ata sevgisilə qucaqlayan qaynatası Mirzəli Heyətin məzarını ziyarət edən bu Türk xanımın bir ömür boyunca ötən xatirələrə sədaqətli olduğunu dərk etmişdim...
Ustadın Aytən xanımla bağlı xatirələrindən:
“Atamla bir-birilərini çox sevərdilər. Onun nitqində “yox” kəlməsi olmazdı. Mənim uğurlarıma uşaq kimi sevinərdi, amma heç vaxt qürrələnməzdi. Sadə və səmimiliyi onu hamıya sevdirmişdi. O üzdən ailəmizdə qəriblik hiss etməzdi...”. Qızlarınızdan hansı Aytən xanıma daha çox bənzəyir?- sualını verəndə “anam rəhmətə gedəndə bu qədər ağlamamışdım, deyən ustad bir anlıq xəyala dalıb kövrək səslə, “elə dördü də bənzəyir analarına. Amma Məlijə daha çox ”,-dedi.
Məlijə xanımla Tehranda, evlərində görüşmüşdük. Onun ailə düzənini, övladları ilə münasibətini hər bir xanıma örnək olacaq zirvədə görmüşdüm.
Doktorun Amerikada yaşayan kiçik qızı, ixtisasca doktor olan Maral xanımla bir neçə dəfə telefonla danışmışdıq. Söhbətlərimizdən nəcib bir xanım olduğunu yəqin etmişdim.
Bir neçə ay Bakıda qalan Məlihə xanımla daha yaxından tanışlığım isə doktorun özəl həyatı ilə bağlı gündəliyimdə ayrıca bir bölümdü.
Atalarının Aytən xanım haqqında sadaladığı xüsusiyyətləri özündə daşıyan Məlihə xanım sözün əsil mənasında hər bir atanın arzu edə biləcəyi mükəmməl bir övladdır: sadə, qayğıkeş, həlim, səmimi, fədakar...
Elə Aytən xanım kimi də gözəl!
Aytən xanımın xəstəlik xəbərini eşidib tələsik İstanbula gedən Məlihə xanımla belə tez ayrılmağımıza təəssüflənmişdim. İki gün sonra doktor mənə zəng edib evinə dəvət etdi. İlk dəfə idi ustadı belə pərişan, məyus görürdüm. Qızım, “Aytən xanım xəstəxanadadı. Qızlar da çox pərişandı”, dedi. Anidən “Doktor, lütfən həmən siz də gedin. Aytən xanımın sizə ehtiyacı var”, dedim. Sanki yuxudan ayıldı. Bir saatdan çox hava yolları şirkətlərinə zəng etdik...
Bütün işlərini yarımçıq qoyub ən yaxın reyslə İstanbula uçdu.
Aytən xanımı son mənzilinə uğurlayıb yenidən Bakıya dönmüşdü. Elə gəldiyi gün də görüşdük. Dindirməkdə zorluq çəkmədim.
“Xəstəxanada görüşdük. Qızlar deyir ki, məni görən kimi dirildi. O, halı ilə də məni düşünürdü. Elə hey, “sən narahat olma, yaxşıyam” deyirdi. Çox ümidli idi sağalmağa. Amerikaya da sağalmağa inamı olduğu üçün getmişdi. İstanbulda vəziyyəti ağır olanda yuxuma girmişdi. Əslində gənclik illərimizdəki bir hadisəni eynilə yuxuda görmüşdüm.
...1947-ci il idi. Yeni evlənmişdik. Mən boğazımdakı limfa vəzilərindən əməliyyat olunmuşdum və bir neçə gün danışa bilmədim. Aytən xanım pərvanə kimi başıma dolanırdı. Onda mən əlimin altındakı qəzetin küncünə bir cümlə yazdım: “Aytən can, səni çox sevirəm...” Onu son mənzilə yola salanda qızım Məlihə xanım həmin saralmış qəzet parçasını mənə göstərdi. Aytən xanım bizim birgə həyatımızdan qalan hər bir maddi və mənəvi xatirəni altmış iki il əzizləyə-əzizləyə yaşadıb, saxlayıbmış...”
Aytən xanımla ilk tanışlıqlarını belə anlatmışdı: “İstanbulun Çapa xəstəxanasında işləyirdim və 17 yaşlı Aytən mənim xəstəm idi. Mənim də onda 20-21 yaşım vardı. Qəribə xəstəliyi vardı. Pişikdən infeksiya qapmışdı. Mənim rəhbərliyim ilə onun üzərində tədqiqat aparırdıq... Arada uzun bir xəyala dalmışdı...Mən məcbur olub müdaxilə etmişdim: tədqiqat apardınız və... Fikrimi başa düşmüşdü. “Hə, tədqiqat apardım və mükəmməl bir varlıq olduğuna əmin oldum”,- dedi.
Yeganə Əmiraslan
.
