Bu gün yazıçı Əkrəm Əylislinin səsi Avropa Şurası Parlament Assambleyasından gəldi. Erməni deputat rəqiblər Avropanın yüksək tribunasından Azərbaycan yazıçısının "Daş yuxular" adlı başabəla romanını Azərbaycana qarşı istifadə etdilər. Xatakar yazıçımızın ziyankar məhsul-mərmisi yenidən partladı!

Əkrəm Əylislinin "Daş yuxuları" əsərinin kökündə ermənilərə məhəbbət yox, azərbaycanlılara xüsusi, təəccüblü nifrət dayanır. Bu, birmənalıdır. Bəs, nifrətin kökündə nə dayanır, bu maraqlıdır? Yazıçıya vətəni Azərbaycanda edilmiş zülmlər və repressiyalarmı? Əsla yox! Cənab Əylisliyə yüksək adlardan tutmuş, vəzifə səlahiyyətləri və deputat mandatınadək illərlə yaradılan imkan və şərait, göstərilən qaygı və ehtiram, verilən imtiyaz və güzəştlər Azərbaycanın tək-tük yaradıcı insanına nəsib olub. Nədənsə!

Bəs o zaman nədir, öz vətəni və vətəndaşlarına olan bu qatı nifrətin səbəbi? Xalq yazıçısı, görkəmli ziyalı öz vətəni və vətəndaşlarından nəyin qisasını aldı? Niyə aldı, niyə belə etdi? Bu sual artiq nəinki Azərbaycan xalqını, hətta bu əsərdən böyük divident əldə etmiş erməni toplumunu da çaş-baş salıb! Cavab tapılmır... Və dönə-dənə Əylislidən bu gözlənilməz antimilli əsərini yazma səbəbini soruşanlar da yanılırlar. Cavab ala bilməyəcəklər. Cünki yazıçı özü də bunu bilmir. Niyə bilmir? İzahı olacaq.

Məncə bu sualın cavabı üçün heç də fəlsəfi dərinliklərə getməyə lüzum yox, onun bir sadə cavabı var: YARAMAZLIQ! Yaramazlıq insan təbiətinə elə bir mənfi və anlaşılmaz vergidir ki, bu cür əyintili təbiətə malik insanlar özləri belə, törətdikləri ziyankarlığın səbəblərini izah edə bilmirıər. Çünki, bu bir konkret zərərvericilik maniyasıdır, insan mənəvi-psixologiyasına hakim kəsilmiş patalogiyadır. Və maraqlıdır ki, adətən onun zərərli zərbələri özgə yox, öz yetişdiyi məkana tuşlanır.

Yaramaz təbiətli uşaq, övlad içindəki ziyankar xatakarlığını kimin başında çatladır? Ã–z ailəsinin. Başqasının yox! Yaramaz təbiətli vətəndaş da öz naqis əməlini təbii ki, öz vətəninə, millətinə qarşı törədir. Başqa millətə yox.

Görünür ki, bu yaramazlıq, ziyankarlıq, xatakarlıq patalogiyası Əkrəm bəyin hələ illər öncə, genetik xromosomlarında formalaşıbmış. Görünür, insanda bu psixoloji əyintinin simptomları üzə cıxmaqda anormal dərəcədə gecikibmiş. Uşaqlıq və cavanlıq dövründə gizli-latent qalmaqla, tərslikdən ömrünün son ahıl dövründə baş tutub bu fəlakət. Gənclik, cavanlıq dovründə bu yaramazlığı törətsəydi, heç də fəlakət saylımayacaqdı. Yəni bu uzun illərdə bu qədər ad və titullar almadan bu yaramazlığın o qədər mənfi təsiri də olmazdı.

İnsan ömründə bir neçə dəfə keçid dövrü olur. İşıqlı dünyaya gəlmə (doğum), uşaqlıqdan gəncliyə, sonra cavanlığa, qocalığa kecid və nəhayət, işıqlı dünyadan getmə (ölüm). Və adətən bu son, ölümə keçid dövründə insanın etdiyi davranış, törətdiyi hərəkət yaddaşlarda daha dərin iz kimi qalır. Əkrəm bəy ömrünün bu ahıl, son keçid dövründə yaramaz xislətini saxlaya bilmədi, zərərli bir iz qoydu. Həm özü, həm doğmaları, həm xalqı üçün. Ã–z xalqına bir əsəri ilə nifrət yagdirdi və xalqdan da nifrət aldi. Divident gətirdiyi düşmən xalqın da gözündə yüksəlmədi. Onlar da qocaman yazıçının həmin əsərini kiməsə xeyir gətirmək yox, sadəcə ziyankarlıq motivi ilə yazdığını bilirlər, ona istifadə olunacaq vasitə kimi baxirlar. Necə ki, növbəti dəfə AŞPA tribunasından istifadə etdilər.

Əkrəm Əylisli bu gün həm də mənəvi baxımdan iki rəqib xalq arasındakı keçid məkanına düşüb. Azərbaycanlılar onu məkanından qovub. Ermənilər isə yaxın buraxmır, cünki onlara Əylislinin qarşı tərəfdə əzabkeş imicində qalması sərf edir. Yazıçı sanki iki xalq arasındakı neytral məkana düşüb. Qarabağ münaqişə zonasındakı qoşunların təmas xəttindəki neytral zona kimi bir məkana. Hər tərəf minalanıb, bombalanıb, kələ-kötür. Hər tərəf tüstü-duman, iy-qoxu. Yazıçının halı yorgun, fikri dalğın, ust-başı toz-torpaq, cırıq-sökük, neytral zonada snayperlərin müşahidəsində gah erməni tərəfə, gah da orbitindən çıxdıgı vətənə doğru gedir qayidir, rabitəsisiz süst hərəkətləri ilə var-gəl edir. Bu sahədə hec bir ins-cins yoxdu, quşlar belə uçmur qoxusundan. Yazıçı isə sərbəst, vecsiz gəzişir bu sahədə. O heç bu sahəni hər an nəzarətdə saxlayıb, atəş açmağa hazır olan hər iki tərəf snayperlərinə da lazım deyil.

O artıq heç kimə lazım deyil. Ã–zü də bunu bilir, yəqin. Ã–z yaramazlığının nəticəsini.

İlqar Altay

Müstəqil araşdırmaçı, hüquqşünas və politoloq.

İctimai Tədqiqat Mərkəzinin rəhbəri