Sentyabrın 27-dən Ermənistan-Azərbaycan arasında hərbi əməliyyatlar davam edir. “Turan” İnformasiya Agentliyinin direktoru Mehman Əliyevlə söhbətimizdə rəsmi Bakının informasiya və hərbi siyasəti istiqamətində yaranan suallara cavab almağa cəhd etdik.

- Birincisi, hökumətin məhdudlaşma istiqamətində gördüyü tədbirləri qeyd etmək lazımdır. Bu, sosial şəbəkələrin, “messenger”in bloklanmasında özünü büruzə verdi. Ümumiyyətlə, indiki vəziyyətdə yanlış, çaşdırıcı məlumatların yayılmaması əsasında qarşı tərəfin aktiv işlədiyini gördük. Xüsusilə vizual, audio və yazılar yayılırdı. Ona görə də cəmiyyət və mütəxəssislər bunları araşdırıb zərərsizləşdirməyə məcburdur. Təkcə yerli auditoriyaya aid deyil, beynəlxalq ictimaiyyətə də yanlış xəbərlərin getməməsi üçün lazımdır. Məsələn, Su-25 təyyarəsinin vurulması xəbəri, yaxud ilkin döyüşlərdə Azərbaycan ərazisindən Ermənistanın vurulması barədə düzgün olmayan xəbərlər. Yəni panikanın yaranmaması naminə yanlış xəbərlərin getməsinin qarşısını almaq üçün məhdudlaşma işləri görüldü. Əslində, düzgün addımlar idi. Bəli, mən jurnalist və sıravi vətəndaş kimi daha çox informasiya imkanları əldə etmək istəyirəm. Amma bu vəziyyətin yaranması məcburiyyət və düz idi. Sadəcə, məsələnin düşünülməmiş tərəfi var, əlbəttə, döyüş bölgəsindən xəbərləri media Müdafiə Nazirliyinə istinadən yaymalıdır. Amma media olaraq internetimizi kəsiblər, Rabitə və İnformasiya Texnologiyalar Nazirliyinə şikayət etdik, reaksiya yoxdur, Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyevə məktub yazdım, cavab almadım. Yəni media olaraq fəaliyyət göstərə bilmirik. İkinci, xəbərləri və videoları yerləşdirməliyik, “Youtube”də yerləşdirmək imkanı yoxdur. Bu cür məhdudlaşma düz deyil. Azərbaycanın beynəlxalq arenada xeyli informasiya resursları vardı ki, xəbərləri yayıb və informasiya axınını genişləndirə bilərdi. Bax, hökumət məsələnin bu tərəfini o qədər də işləməyib və ümumiyyətlə, hazır olmayıblar. Üçüncü, Müdafiə Nazirliyi döyüş bölgəsindən xəbərləri yayır, amma həmin bölgədə medianın işlənməsi imkanı yoxdur. Bəli, “Dövlət sirri”, “Hərbi vəziyyət” haqqında qanunlar var, bu çərçivələrdə məlumatları yayıb vəziyyəti işıqlandırırsan. Amma bu istiqamətdə də aktiv işləmək imkanları yoxdur. Belə məhdudiyyət bizim informasiya axınını genişləndirmək imkanlarımızı xeyli zəiflədir. Mülki obyektlərin vurulmasıyla bağlı daxili auditoriya üçün reportajlar yayımlanır, amma bunların daxilə hesablanması doğru deyil. Halbuki, daxili auditoriya üçün problem yoxdur, keçirilən hərbi əməliyyat siyasətini dəstəkləyir. Əsas problem qarşı tərəflə gedən informasiya savaşıdır və beynəlxalq səviyyədə Azərbaycanın keçirdiyi əməliyyatın siyasi, diplomatik, sosial-humanitar tərəflərin əsaslandırılmasında zəifik. Hökumət buna o qədər də hazır deyildi, ermənilər daha aktivdir. Dördüncü, Ermənistan dezinformasiyaya daha çox önəm verir. Dezinformasiyanın iki növü var: birincisi, daxili bazara yönəlmişdi. Məqsəd erməni cəmiyyətinin əhval-ruhiyyəsini qaldırmaq idi. Yəni, düşməni əzirik, geri çəkilmirik. İkinci isə beynəlxalq ictimaiyyətə çaşdırıcı informasiyalar ötürürdülər ki, guya Azərbaycanda muzdlular, türklər döyüşür, dinc əhaliyə qarşı genosid edirlər və s. Düzdür, dezinformasiya çox yaşamır, beynəlxalq ekspertlər sonradan araşdırır və yalan olduğu aşkarlanır. Necə ki, Ermənistanın təyyarəsi vurulubmu? Sübut varmı? Yoxdur. Bununla da, mənbə təsirini itirir, inanmırlar. Məncə, biz ermənilərin bu oyununa girməməliydik, çünki Azərbaycan tərəfdən də saxta xəbərlər yayılırdı. Hətta Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyi xəbərdarlıq etdi ki, belə xəbərlər yolverilməzdir. Yəni, saxta xəbərlərin yayılması doğru deyil. Düzgün xəbər verirsənsə, sənə inam olacaq, hər dəfə də xəbərin təsdiqlənəndə daha geniş auditoriyaya çıxmaq imkanı qazanırsan, ardınca xarici media mənbələri səni tirajlayırlar. Bizim hakimiyyət o qədər yalan danışmağa öyrənib ki, indi də bunu beynəlxalq ictimaiyyətə sırımaq istəyirlər. Bu taktika zərərə işləyir, hökumət gərək bunu nəzərə alsın.

- Hələ hərbi əməliyyatlardan 5 gün əvvəl yazdığım məqalədə göstərdim ki, sülhə dəvətdən sülhə məcburiyyət mərhələsi başlayacaq, yazının başlığı da belə idi.

- Əslində, vəziyyət, münaqişənin çözülməsi bu istiqamətdəydi. 27 sentyabrdan başlana döyüşlər onu göstərdi ki, həmsədr dövlətlər tərəfindən Azərbaycana ciddi maneçilik yoxdur, Fransanın etirazlarına baxmayın. İlham Əliyev özü də oktyabrın 5-də dedi ki, Nikol Paşinyan hər gün müxtəlif dövlət başçılarına zəng edir, xahiş edir, mən isə heç kimə zəng etmirəm, əksinə, mənə zəng edirlər. Rusiya Prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov dünən bildirdi ki, Putinə lazım olsa, Ərdoğan və Əliyevlə danışar. Yəni Putin Əliyevə çağırış etməyib ki, dayandır.

- Bəli, yenə də çağırış vardı, ciddi hərəkət yox idi, yəni vaxt veririk, sanksiya olacaq və s. Mən Rusiyanın təbliğat-təşviqatçı və təhlil teleproqramlarına baxıram, əsas tezis belədir: Moskva gedişata qarışmamalıdır, bitərəf olmalıdır. Ermənilər müxtəlif bəhanələr gətirirlər ki, guya Rusiya müdaxilə etməsə, Cənubi Qafqaz Şimal Qafqaz kimi terror ocağı olacaq, amma proqramların aparıcıları buna imkan vermirlər. Çünki aparıcılar Kremldən birbaşa asılıdırlar və hansı tapşırıqların, istiqamətin verildiyi də hiss olunur. Ona görə də Rusiya hərbi əməliyyatların dayandırılmasında hələ maraqlı deyil.

- Əslində, Rusiya moderatordur və bəli, hərbi əməliyyatlar gedəndə həmişə işə qarışıb. Amma münaqişənin siyasi tərəfində aparıcı rolu ABŞ oynayır, Avropa Birliyi dəstəkverici vasitəçidir. Bir daha deyirəm, Suriyada, İraqda olduğu kimi aparıcı rol ABŞ-dadır. Aprel döyüşlərindən sonra beynəlxalq vasitəçilər xalqları sülhə hazırlamaq planını təklif etdilər. Mən də bu danışıqlarda iştirak etmişəm, vətəndaş cəmiyyəti və media nümayəndəsi kimi. Həmin prosesdə ABŞ və Avropa Birliyinin samballı nümayəndələri də iştirak edirdi.

- Yox. Vəziyyət onu göstərirdi ki, biz kompromislərə getməyə hazırıq, ermənilər isə yox, onlar kifayət qədər radikal, aqressiv mövqedədirlər. Yəni xalqları sülhə hazırlamaq prosesi bir araşdırmaydı ki, cəmiyyətlər indiki vəziyyətdə sülhə gedə bilərlərmi? Vəziyyət onu göstərdi ki, yox, mümkün deyil, erməni xalqı buna hazır deyil. İndi keçək Nikol Paşinyanın hakimiyyətə gəlməsinə, ona çox ümidlər vardı, hətta İlham Əliyev də öz çıxışlarında Köçəryan və Sarkisyanı tənqid edirdi, amma Baş nazirə addımlar atmağa imkan verirdi. Məncə, Paşinyan kompromis addımlar atmaq istəyərdi və bunu edərdi də. Çünki onun hansı dəstənin nümayəndəsi olduğunu bilirəm. Amma Paşinyan hakimiyyətə gələn kimi dərhal Qarabağı satmaqda ittiham olundu. Nəzərə alsaq ki, erməni xalqı buna hazır deyil, nəinki siyasətçilər, siyasi xadimlər. Ona görə Paşinyan növbəti sülh addımları atsaydı, onu devirəcəkdilər. Beləliklə, Paşinyan özünü radikal apardı və radikal hisslərlə oynadı. Məncə, uğursuz alındı, onu bu oyuna cəlb edə bildilər. Beləliklə, Ermənistanda hakimiyyət və xalq vahid mövqeyə keçdi. Hesab edirəm ki, ABŞ Paşinyana ümidlər bağlayırdı ki, o, sülh prosesini aparacaq, amma bu, baş vermədi. Deməli, hansı variant qalır, məcbur etmək. kimi məcbur etmək? Erməniləri. Çünki xalq qərar verməlidir. Fikir verdinizmi, Paşinyan hərbi əməliyyatların ikinci günündə parlamentdə çıxış edərək dedi ki, kompromislərə gedək, yoxsa getməyək? Parlament rədd etdi təklifi. Əslində, o beynəlxaq ictimaiyyətə erməni cəmiyyətindəki vəziyyəti göstərdi. Hazırda əziyyət çəkən ermənilərdir. İndi onları məcbur edirlər ki, “həmişə qalibik, azərbaycanlılar döyüşə bilmirlər, istəsək Bakını da alarıq” əfsanəsi bitdi. Sonuncu gedişləri olan Şuşada inauqurasiyası da bura daxildir. Əslində, 27 sentyabrdan başlanan hərbi əməliyyat cəzalandırmadır və sülh prosesinə dəvət etməkdir. Ya sülh prosesinə gəlib Azərbaycanla kompromislərdən danışırsan, ya da belə davam edəcək. Bu proses 1991-ci ildəki Çaykənd əməliyyatını xatırladır. O zaman da dedilər ki, qanunlara tabe olursansa, qal, istəmirsənsə, avtobusa mindirib yola saldılar. Ondan sonra Leonard Petrosyan Bakıya gəldi, səhv etdiklərini dedilər. Sonra vəziyyət yenidən dəyişdi. İndi isə genişmiqyaslı hərbi əməliyyat keçirilir. Sual yarana bilər ki, beynəlxalq vasitəsçilər niyə tələsirlər, çünki geosiyasi baxımdan hər şey aydındır və hər bir aparıcı dövlətin marağı bölüşdürülüb, təmin olunub. Sadəcə, sülhün bərqərar olmasında problem Ermənistan tərəfdan yaranır. Məsələn, Azərbaycanın Gürcüstanla münasibələri əladır, Rusiya ilə yaxşıdır, İranla normaldır. Yalnız Ermənistan vəziyyəti korlayır.

- Yox, gündəm dəyişib. Çünki onlar bu cür əməliyyatın ola biləcəyini heç vaxt düşünmürdülər. Əməliyyat başladı, ermənilər artıq 1992-ci ilin olmadığını başa düşürlər, özləri deyirlər də. İkinci, onlar başa düşdü ki, təhlükəsizliklərini Azərbaycandan başqa heç bir dövlət təmin edə bilməyəcək, nə Rusiya, nə Amerika, Ermənistan da təmin edə bilmir. Deməli, indiki vəziyyətdə Qarabağ ermənilərinin təhlükəsizliyinə yalnız onu vuran tərəf təminat verə bilər. Onlar razılaşmalıdır. Bu reallıqdır. Yaxşı, hərbi əməliyyatları dayandırdılar, sülh bağlandı, bu, nə qədər çəkəcək? Bundan sonra ermənilər orda rahat yaşaya bilərlərmi, yenidən silah daşıyıb, qoşun yeridəcəklər? İkinci, Türkiyənin bu oyuna girməsi məsələsi. 1992-ci ildə onlar gəlmişdi və xeyli də köməyi oldu. Əslində, Azərbaycan ordusunun əməliyyatlarının hazırlığı Türkiyənin fəaliyyəti nəticəsində baş verdi. İndi xarici mediadan muzdlulardan yazırlar, halbuki, Azərbaycan ordusunun zabit korpusunun 3-4 faizi sovet dövründən qalmadır, bir hissəsi Türkiyədə təhsil alıb, qalanını isə burda hazırlayıblar. İş ondadır ki, Türkiyə yenidən Azərbaycana qayıtdı və çox maraqlıdır ki, Ankara Cənubi Qafqazda Vaşinqtonun və Moskvanın müttəfiqi kimi oynayır. Dmitri Peskov vaxtında demişdi ki, məsələlər birbaşa prezidentlər səviyyəsində həll olunur. Yəni Rusiya-Türkiyə münasibətlərində İraqda, Suriya olaylarındakı təcrübə var, tərəflər əməkdaşlıq ediblər. Əsas məsələ ondan ibarətdir ki, hamı Qarabağ məsələsinin həll olunmasında maraqlıdır, çünki layihə problemə çevrilir. Ona görə də tələsirlər.(meydan.tv)